Jan Ciałowicz

Jan Andrzej Ciałowicz

mjr Jan Ciałowicz (przed 1934)
pułkownik dyplomowany artylerii
Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1895 Rymanów
Data i miejsce śmierci	3 października 1967 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1914–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Jednostki	5 Dywizja Piechoty
Stanowiska	dowódca artylerii dywizyjnej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Późniejsza praca	konserwator zabytków
Odznaczenia

Jan Andrzej Ciałowicz (ur. 5 lutego 1895 w Rymanowie, zm. 3 października 1967 w Krakowie) – pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, doktor.

Życiorys

Jan Andrzej Ciałowicz urodził się 5 lutego 1895 w Rymanowie^[1][2]. Był jednym z ośmiorga dzieci Adolfa (1863–1919, leśniczy^[3], zarządca dóbr) i Marii z domu Tomkiewicz (1875–1922)^[2][4][5]. Jego rodzeństwem byli: Stanisław (ur. 1904)^[6], Kazimierz (1906–1944, oficer Wojska Polskiego, nauczyciel), Antoni (ur. 1897)^[3][7], Stefania, Maria, Helena, Tadeusz (1910–2004, oficer Wojska Polskiego^[8][9][10])^[5]. Rodzina Ciałowiczów zamieszkiwała w Kalnicy^[7] w domu niegdyś zajmowanym przez Wincentego Pola^[5].

W 1913 zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Jan Kuźnar, Włodzimierz Mozołowski, Franciszek Prochaska, Klemens Remer, Michał Terlecki – wszyscy także późniejsi oficerowie Wojska Polskiego)^{[1][11][12][13]}. W sanockim gimnazjum był sekretarzem kółka literacko-artystycznego (prezesem tegoż był Julian Krzyżanowski)^[14]. W czasie nauki w Sanoku rozwijał swoje pasje w zakresie historii, literatury i filozofii^[15]. Od 1910 do 1913 należał do tajnej organizacji młodzieży niepodległościowej „Promień”^[16]. W Sanoku należał też do VII Drużyny Strzeleckiej od września 1912 do 13 września 1914^[17]. Po złożeniu matury pierwotnie miał podjąć studia na akademii górniczej^[1]. Został słuchaczem studiów agronomii (rolnictwo)^[18].

Odbył służbę w C.K. Armii, w charakterze jednorocznego ochotnika. Po wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 wstąpił do formowanego we Lwowie Legionu Wschodniego. Po likwidacji tej jednostki został wcielony został do armii austriackiej 13 września 1914 i przydzielony do 30 pułku armat polowych^[16]. W 1914 przebywał na ziemi węgierskiej^[19]. W kwietniu 1915 ukończył oficerską szkołę artylerii dla oficerów rezerwy i w miesiąc później trafił na front rosyjski^[16]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 sierpnia 1916 w korpusie oficerów rezerwy artylerii polowej i górskiej^[16]. Jego macierzysty Pułk Armat Polowych Nr 30 w 1916 został przemianowany na Pułk Armat Polowych Nr 24, a dwa lata później na Pułk Artylerii Polowej Nr 24^[20][21]. Do maja 1918 przebywał na froncie rosyjskim i rumuńskim^[16]. W 1918 awansowany na porucznika^[16]. W armii austriackiej pozostawał do 1 listopada 1918^[17].

17 stycznia 1919 wstąpił do Wojska Polskiego^[16]. Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej na obszarze Małopolski Wschodniej w walkach grupy płk. Minkiewicza, 4 Dywizji Piechoty i 10 Dywizji Piechoty gen. Żeligowskiego^[16]. Z ramienia Naczelnego Dowództwa WP we wrześniu 1919 w Kamieńcu Podolskim prowadził rokowania z Symonem Petlurą^[16]. Wojnę z bolszewikami odbył w składzie 5 Lwowskiego pułku artylerii polowej. 2 stycznia 1920 rozpoczął studia w Wojennej Szkole Sztabu Generalnego^[22]. W połowie kwietnia 1920 skierowany został na front celem odbycia praktyki sztabowej na froncie poleskim i przydzielony do dowództwa 9 Dywizji Piechoty dowodzonej przez generała Władysława Sikorskiego^[16]. Brał udział w walkach nad Dnieprem, a potem w odwrocie na Polesiu, pod Brześciem i Białą Podlaską^[16]. W sierpniu 1920 został kwatermistrzem w 5 Armii^[16]. 26 sierpnia tego roku został szefem sztabu 9 Dywizji Piechoty i w jej szeregach walczył na Wołyniu przeciw armii Budionnego^[16]. Został awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[23].

W okresie od stycznia do września 1921 kontynuował naukę w Wyższej Szkole Wojennej, a po ukończeniu nauki w tymże roku otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i przydział na poprzednio zajmowane stanowisko szefa sztabu 9 DP w Siedlcach, pozostając nadal oficerem nadetatowym 5 pułku artylerii polowej^{[24][25][26][27]}. Szefem sztabu 9 DP był od 1921 do 1925^[16]. 29 kwietnia 1924 ogłoszono jego przydział do Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia w Rembertowie na stanowisko asystenta taktyki^[28], lecz w czerwcu przydział ten został anulowany^[29]. 1 grudnia 1924 został awansowany na stopień majora artylerii ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924^[30][31][16]. W październiku 1925 został przeniesiony do 9 pułku artylerii ciężkiej w Siedlcach na stanowisko dowódcy II dywizjonu^[32][33][16]. Z dniem 24 października 1926 został przeniesiony z 9 pułku artylerii polowej do kadry oficerów artylerii z równoczesnym przydziałem służbowym do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych na stanowisko oficera sztabu inspektora armii, generała dywizji Edwarda Śmigłego-Rydza z siedzibą w Wilnie^[34][16]. Służąc tamże w 1928 był oficerem nadetatowym 9 pułku artylerii ciężkiej^[35]. Od 1928 do 1932 pracował na stanowisku wykładowcy taktyki artylerii w Wyższej Szkole Wojennej^{[36][16][37][38]}. Od 2 kwietnia 1932 był słuchaczem pięciomiesięcznego II Kursu Doskonalącego Oficerów Artylerii w Szkole Strzelania Artylerii w Toruniu. We wrześniu 1932 roku, po ukończeniu kursu, przeniesiony został do 13 pułku artylerii lekkiej w Równem na stanowisko dowódcy I dywizjonu^[39][40][18]. 27 czerwca 1935 został awansowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 1. lokatą w korpusie oficerów artylerii^[41][42][43]. Następnie był zastępcą dowódcy 13 pal w Równem. W maju 1937 wyznaczony został na stanowisko I oficera sztabu generała do prac artyleryjskich przy Generalnym Inspektorze Sił Zbrojnych, generała brygady Stanisława Millera. Praktykę dowódczą odbył na stanowisku dowódcy 5 Lwowskiego pułku artylerii lekkiej. Według stanu z marca 1939 nadal był oficerem w GISZ^[42].

Był osadnikiem wojskowym, posiadając 11-hektarową działkę osadniczą w Wierzchowie (powiat zdołbunowski)^[27]. W latach 30. w Równem był prezesem Towarzystwa Wiedzy Wojskowej, a w Łucku był członkiem zarządu i członkiem rady naukowej Wołyńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk^[44][45][46].

W sierpniu 1939 objął stanowisko dowódcy artylerii dywizyjnej 5 Dywizji Piechoty, które pełnił także po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej^[38]. W jej trakcie powierzono mu dowodzenie artylerią Odcinka „Wschód” Obrony Warszawy. Dostał się do niewoli niemieckiej i został osadzony w Oflagu II C Woldenberg^[38]. W obozie sprawował funkcję przewodniczącego Komisji Kulturalno-Oświatowej^[47] od 1942 do 1945^[48], której nadawał kierunek prawicowy^[49]. Ponadto działał jako szef sztabu tajnej komórki pozostającej z ZWZ–AK działających na terenach okupowanych polskich^[50].

Awansowany na pułkownika^[38]. Był autorem prac naukowych, publikacji i artykułów z zakresu taktyki artylerii i historii wojskowości, także tłumaczonych na język niemiecki i rosyjski. Uzyskał stopień naukowy doktora^[38]. Od 1945 był konserwatorem zabytków na Śląsku^[51]. Po wojnie należał do „Klubu Woldenberczyków” przy Zarządzie Okręgowym ZBoWiD w Krakowie^[38].

Grobowiec Jana Ciałowicza

Zamieszkiwał przy ulicy Daszyńskiego w Krakowie^[52][53]. Zmarł nagle 3 października 1967 w Krakowie^[38][54]. Został pochowany 7 października 1967 na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera T delta płd.-przedostatni)^[38][54]. Jego żoną była Janina z domu Rolecka (ur. 4 czerwca 1900 w Jaśle, zm. 10 grudnia 1966 w Krakowie), z którą miał syna^[55][56] Andrzeja Jana (ur. 31 marca 1924 w Siedlcach, zm. 17 stycznia 2016)^[57][27].

Publikacje

• Manewr na Mozyrz i Kalinkowicze (1925)
• Bibliografia wojny polsko-ros., 1918–1920 (dołączona do książki Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku autorstwa Władysława Sikorskiego z 1928)
• Rozwój sprzętu artyl., 1914–1929 (1930)
• Rola artylerii w nowoczesnej walce (1937)
• Nowe idee obrony i artyleria (1939)
• Artyleria w natarciu na pozycję umocnioną (1938)
• Taktyka artylerii [w:] Wykłady dla słuchaczy Wyższej Szkoły Woj. (1930, 2 tomy)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 188^[38][58]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4512 (1921)^[59]
• Order Odrodzenia Polski^[38]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[16]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 10 listopada 1928^[60][61], 26 czerwca 1947^[62])
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, udekorowany 3 maja 1925^[63], zgoda Prezydenta RP w 1925)^[64][35]
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”) (przed 1928)^[35]
• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)^[65]
• Złoty Krzyż Zasługi Cywilnej z koroną na wstążce Medalu Waleczności (Austro-Węgry)^[65]
• Złoty Krzyż Zasługi Cywilnej na wstążce Medalu Waleczności (Austro-Węgry)^[65]

Przypisy

1. XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 58.
2. Kolekcja VM ↓, s. 1.
3. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 505.
4. Polsko-francuski sojusz wojskowy: 1921–1939. books.google.pl. [dostęp 2014-05-20].
5. Piotr Szechyński: Kalnica. twojebieszczady.net. [dostęp 2021-05-30].
6. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1915/16 (zespół 7, sygn. 64). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 86.
7. Ciałowicz 1958 ↓, s. 194.
8. Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku. Katalog główny, rok 1921/22 (zespół 7, sygn. 82). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 140.
9. Księga małżeństw (1933–1939). Parafia Wojskowa Rzymskokatolicka w Sanoku. s. 7 (poz. 1).
10. Rocznik Oficerski 1939 ↓, s. 17.
11. Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 27, s. 3, 1 lipca 1913. 
12. Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-15].
13. Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne – Państwowe Gimnazjum Męskie im. Królowej Zofii w Sanoku w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 577
14. Ciałowicz 1958 ↓, s. 199.
15. Ciałowicz 1958 ↓, s. 199-201.
16. Kolekcja VM ↓, s. 4.
17. Kolekcja VM ↓, s. 3.
18. Kolekcja VM ↓, s. 1, 4.
19. Ciałowicz 1958 ↓, s. 198.
20. Ranglisten 1917 ↓, s. 879, 933.
21. Ranglisten 1918 ↓, s. 1092, 1161.
22. Kolekcja VM ↓, s. 2, 4.
23. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 820.
24. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 38 z 8 października 1921 roku, s. 1434-1435.
25. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 111, 723.
26. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 69, 646.
27. Kolekcja VM ↓, s. 2.
28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 29 kwietnia 1924 roku, s. 244.
29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 54 z 8 czerwca 1924 roku, s. 317.
30. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 741.
31. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 455.
32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 110 z 23 października 1925, s. 592.
33. Lista oficerów SG 1925 ↓, s. 13.
34. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 44 z 14 października 1926 roku, s. 355.
35. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 432.
36. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3 z 29 stycznia 1929 roku, s. 26.
37. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 798.
38. Jan Ciałowicz. Nekrolog. „Dziennik Polski”. Nr 235, s. 2, 5 października 1967. 
39. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 422, 445.
40. Zmiany w armji. „Kurjer Poranny”. Nr 271, s. 5, 29 września 1932. 
41. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 9, s. 66, 28 czerwca 1935. 
42. Rocznik Oficerski 1939 ↓, s. 159.
43. Józef Śleszyński. Awanse w armji i flocie. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 35B, s. 4, 1 lipca 1935. 
44. Wołyńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. „Wołyń”. Nr 10, s. 5, 3 marca 1935. 
45. Z Wołyńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. „Wołyń”. Nr 21, s. 5, 24 maja 1936. 
46. Józef Śleszyński. Kronika Pułaskiego. „Wołyń”. Nr 1, s. 4, 2 stycznia 1938. 
47. Stefan Kotarski: Obozowe nurty społeczno-polityczne. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 117. ISBN 83-05-11162-8.
48. Edmund Ginalski: Komisja Kulturalno-Oświatowa. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 171. ISBN 83-05-11162-8.
49. Edmund Ginalski: Komisja Kulturalno-Oświatowa. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 175. ISBN 83-05-11162-8.
50. Ignacy Morżkowski, Witold Tyrakowski: Tajny nurt pracy wojskowej. W: Oflag IIC Woldenberg. Wspomnienia jeńców. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984, s. 130. ISBN 83-05-11162-8.
51. Jan Pruszyński, Dziedzictwo kultury Polski – jego straty i ochrona prawna, wyd. II, Kraków 2009, s. 456.
52. Józef Stachowicz: Diariusz zjazdu. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 54.
53. Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 120.
54. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Jan Ciałowicz. rakowice.eu. [dostęp 2017-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
55. Janina z Roleckich Janowa Ciałowiczowa. Nekrolog. „Dziennik Polski”. Nr 294, s. 2, 11/12 grudnia 1966. 
56. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Janina Ciałowicz. rakowice.eu. [dostęp 2017-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
57. Powstańcze Biogramy - Andrzej Ciałowicz [online], 1944.pl [dostęp 2022-10-08]  (pol.).
58. ŁukomskiŁ. G. ŁukomskiŁ., PolakP. B. PolakP., SuchcitzS. A. SuchcitzS., Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945, Koszalin 1997, s. 368 .
59. Dekret Wodza Naczelnego L. 3429 z 1921 r.. „Dziennik Personalny”. Nr 1, s. 8, 26 stycznia 1922. 
60. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
61. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 180, 798.
62. M.P. z 1947 r. nr 97, poz. 647 „za zasługi w dziele rozwoju życia gospodarczego i kulturalno-oświatowego”.
63. Odznaczenia francuskie dla oficerow polskich. Dekorowanie odbędzie się 3 maja. „Gazeta Poranna 2 Grosze”. Nr 120, s. 2, 2 maja 1925. 
64. 23 czerwca 1925 Prezydent RP zezwolił mu na przyjęcie i noszenie krzyża (Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 88 z dnia 01.09.1925 r.)
65. Lista starszeństwa c. i k. Armii 1918 ↓, s. 1161.

Bibliografia

• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1917. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1917. (niem.).
• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923. [dostęp 2023-02-10].
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924. [dostęp 2023-02-10].
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928. [dostęp 2023-02-10].
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932. [dostęp 2023-02-10].
• Lista oficerów Sztabu Generalnego (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku). Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1926.
• Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931, s. 24.
• Ciałowicz Jan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.30-2060 [on-line]. wbh.wp.mil.pl. s. 1-7. [dostęp 2023-04-07].
• Jan Ciałowicz: Przed półwieczem (wspomnienia i refleksje). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 191–202.
• Maria Myćka-Kril: Dorobek nauczycieli i uczniów Gimnazjum w Sanoku. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 99.
• Marian Krwawicz, Płk dypl. dr Jan Ciałowicz 1895–1967, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1967, Nr 4 (44), s. 417–418.
• Marian Zgórniak, Jan Ciałowicz (5 II 1895 – 3 X 1967), Studia Historyczne R. 11, 1968, z. 3, s. 452–454.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000007345117
• VIAF: 32416003
• GND: 1151134643
• BnF: 12786956v
• SUDOC: 154749559
• Open Library: OL5310861A
• PLWABN: 9810678912405606
• NUKAT: n00051638