Teodor Cieszkowski, który zorganizował z polecenia Apolinarego Kurowskiego oddział składający się z niespełna 200 ludzi, ruszył z nim z Siewierza w kierunku Kozichgłów, a następnie szedł przez Poraj, Kamienicę Polską, Konopiska, Trzepizury i Truskolasy[2]. 26 lutego oddział zatrzymał się w Pankach, gdzie powstańcy otrzymali schronienie w tutejszych zakładach hutniczych i domach prywatnych. Kilku robotników pankowskich zakładów zasiliło szeregi powstańcze[3]. Kiedy do Cieszkowskiego dotarła wiadomość o znajdującym się w pobliżu kilkunastoosobowym oddziale straży granicznej, wyruszył z dwudziestu kilkoma kawalerzystami przeciwko niemu. Zastępstwo powierzył dowódcy strzelców – młodemu oficerowi Antoniemu Serwatowiczowi[2]. W tym czasie od Częstochowy nadciągnął płk. Alenicz na czele wojsk rosyjskich. Początkowo wysłał na zwiady kilkunastu kozaków, z których jeden zginął. Umieszczone pod Truskolasami armaty zaczęły ostrzeliwać hutę. Po krótkiej strzelaninie, w której ucierpiał jedynie komin pieca fryszerskiego, oddział powstańczy wycofał się do lasu, gdzie połączył się z powracającym Cieszkowskim, który sformował oddział. Po strzelaninie, w której Polacy nie ponieśli strat, oddział wymknął się z obławy Alenicza[1].
Wycofujący się po stoczeniu bitwy oddział Cieszkowskiego przybył 28 lutego do Mrzygłodu, gdzie 1 marca stoczył zwycięską bitwę.
Dowództwo rosyjskie podało komunikat, w którym informowano, że oddział Alenicza pod Pankami rozbił "bandę" składającą się z 401 ludzi, z których 50 zostało zabitych i rannych. Jedynie z powodu nadejścia nocy – głosił komunikat – wojska rosyjskie zaniechały ścigania bandy[3]. Propaganda ta miała na celu wprowadzenie w błąd częstochowian i osłabienie ducha walki w okolicy.
Kościół Świętej Rodziny wybudowany na fundamentach wielkiego pieca huty w Pankach
Przypisy
↑ abStanisław Zieliński: Bitwy i potyczki 1863–64; na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Raperswilu. Fundusz Wydawniczy Muzeum Narodowego w Rapperswilu, 1913, s. 192.
↑ abJan Szubert: Pamiętnik częstochowianina – powstańca styczniowego. Częstochowa: Muzeum Częstochowskie, 2012, s. 31. ISBN 978-83-601284-8-0.
↑ abHenryk Rola: Powstanie styczniowe na ziemi częstochowskiej. Katowice: Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, 1965, s. 35–36.
