Bitwa pod Radziwiłłowem

Bitwa pod Radziwiłłowem

powstanie styczniowe
Czas	2 lipca 1863
Miejsce	pod Radziwiłłowem
Terytorium	Imperium Rosyjskie (gubernia wołyńska)
Wynik	odparcie ataku przez Rosjan
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen Józef Wysocki płk Franciszek Horodyński †
Siły
ok. 1000[1] – 1500 powstańców[2] ok. 500[3]
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
50°07′43″N 25°15′52″E

Bitwa pod Radziwiłłowem, także jako wyprawa na Radziwiłłów^[4] wzgl. bitwa o Radziwiłłów^[2] – atak sił polskich podczas powstania styczniowego na miasto Radziwiłłów 2 lipca 1863, zakończony niepowodzeniem^[5].

Przebieg

Wyprawa sił polskich na Wołyń była w planowana od kwietnia 1863, jednakże dopiero pod koniec czerwca tego roku doczekała się realizacji^[3]. Pod koniec tego miesiąca od Łuczyc do Sieńkowa gromadziły się siły powstańcze^[3]. Zamierzano przypuścić atak na słabo – według oceny dowództwa – obsadzoną załogę miasta Radziwiłłów (miała ona liczyć około 500 ludzi)^[3]. Zorganizowała wyprawa składała się z trzech zgrupowań. Pierwszym oddziałem, stanowiącym lewe skrzydło, dowodził płk Franciszek Horodyński (360 ochotników)^[3]. Drugi oddział, tj. środkowy, był dowodzony przez gen. Józefa Wysockiego (zorganizowany w lasach berlińskich, liczył 800 piechoty i 200 jazdy)^[3]. Trzeci oddział stanowił prawe skrzydło i był kierowany przez płk. Józefa Miniewskiego^[3]. Według przyjętego planu oddział Wysockiego miał zaatakować miasto od południa czyli przedmieścia Lewiatyn^[3]. Następnie do ataku miał przejść oddział Horodyńskiego od strony Krzemieńca (tj. od strony wschodniej), natomiast siły Miniewskiego miały uderzyć od strony północnej^[3].

Siły polskie po przekroczeniu granicy miała dotrzeć do Radziwiłłowa^[2]. Oddział Wysockiego dotarł pod miasto z opóźnieniem, bo o godz. 7 rano w dniu 2 lipca 1863^[3]. Wcześniej, bo o godz. 4 rano atak rozpoczął oddział Horodyńskiego, który sam poległ w walce, a wobec śmierci także kilku oficerów, zgrupowanie to uległo przerzedzeniu i rozproszeniu^[3]. Podjęte najwcześniej działania tego oddziału skutkowały wzmocnieniem przez Rosjan rejonu Lewiatyna, który zgodnie z planem miał zostać zajęty przez Polaków bez względnych komplikacji^[3]. Przybyły tam oddział gen. Wysockiego po trudnych zmaganiach zdobyły to miejsce^[3]. Tym niemniej po 5 godzinach bojów siły te (szefem sztabu został płk Jan Stella-Sawicki w miejsce rannego Domagalskiego)^[3] około godz. 14 wycofały się i zajęły pozycje obronne w oczekiwaniu na atak wroga^[3]. W czasie walk ich liczba uszczupleniu wynosiła około 500^[3]. W konsekwencji rozprężenia, zdemoralizowania oraz przewagi wojsk rosyjskich oddział Wysockiego kontynuował odwrót i ostatecznie przekroczył kordon austriacki^[5].

Trzeci z udziałów, dowodzony przez Miniewskiego ostatecznie nie wziął udziału w ataku, jako że na czas nie dotarł do miasta „z winy organizacji cywilnej”^[6]. Przez kilka dni przemieszczał się wzdłuż kordonu i finalnie 4 lipca 1863 wrócił na obszar zaboru austriackiego^[6].

Przyczyną klęski sił powstańczych był źle skoordynowany atak^[2].

Przypisy

1. Andrzej Włusek: 2 lipca 1863 roku miała miejsce bitwa pod Radziwiłłowem. historykon.pl, 2021-07-02. [dostęp 2022-01-18].
2. Tomasz Gąsowski: Bitwa o Radziwiłłów (2 lipca 1863). twojahistoria.pl. [dostęp 2022-01-18].
3. Zieliński 1913 ↓, s. 346.
4. Nieco szczegółów biograficznych dotyczących uczestników organizacyi i partyzantki r. 1863/64. W: Józef Białynia Chołodecki: Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864. Lwów: 1904, s. 221, 281, 291, 307-308, 309.
5. Zieliński 1913 ↓, s. 346-347.
6. Zieliński 1913 ↓, s. 347.

Bibliografia

• Stanisław Zieliński: Bitwy i potyczki 1863-1864; na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu. Rapperswil: Fundusz Wydawniczy Muzeum Narodowego w Rapperswilu, 1913, s. 1-559.