1809 Tulczyn
31 grudnia 1873 Paryż
powstanie listopadowe,powstanie węgierskie 1848,powstanie styczniowe
Józef Wysocki (ur. 1809 w Tulczynie, zm. 31 grudnia 1873 w Paryżu) – generał brygady[1] Wojska Polskiego, uczestnik Wiosny Ludów, dwóch polskich powstań narodowych i powstania węgierskiego – 1848–1849.
Był działaczem Towarzystwa Patriotycznego[2]. W 1831 uczestniczył w powstaniu listopadowym[3] w stopniu podporucznika[4]. Po jego upadku emigrował do Francji, gdzie od 1833 był członkiem Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Wraz z Ludwikiem Mierosławskim przygotował plan ogólnonarodowego powstania w 1846. W czasie Wiosny Ludów był w krakowskim Komitecie Narodowym szefem Dyrektoriatu Wojny oraz organizatorem Gwardii Narodowej w Krakowie[1][3].
W latach 1848–1849 Wysocki dowodził utworzonym przez siebie Legionem Polskim na Węgrzech, gdzie został skierowany jako delegat lwowskiej Centralnej Rady Obywatelskiej. Na początku służby na Węgrzech został awansowany do stopnia majora, a później stopniowo awansował tak że ostatecznie w czasie trwania powstania węgierskiego dosłużył się stopnia generała[4]. Za swoją służbę został odznaczony węgierskim powstańczym Orderem Zasługi Wojskowej II i III klasy[5]. Ideę stworzenia osobnego legionu polskiego popierał dowódca powstania węgierskiego Lajos Kossuth[3]. Początkowo oddział liczył 1200 ludzi, cztery działa i dwa szwadrony ułanów. Maksymalną liczebność osiągnął pod koniec powstania, kiedy to liczył blisko 3 tys. żołnierzy. Polacy z legionu Wysockiego wzięli udział w wielu bitwach m.in. pod Aradem, Koszycami, Miszkolcem, w obronie Pesztu oraz w bojach pod Cisą. Wyróżnili się w wielu trudnych bojach, m.in. pod Szolnokiem, Hatvanem, Tápióbicske, Vácem, Isaszegiem, Nagysalló. Jako demokrata, Wysocki często był w konflikcie z Bemem i Dembińskim, którzy byli monarchistami. Początkowo w randze majora, po zwycięskich walkach o Budę mianowany został przez Węgrów generałem w 1849 r., a węgierski rząd powstańczy zezwolił mu na sformowanie polskiej armii na Węgrzech, którą planowano na 5000 żołnierzy[3]. Po zdławieniu powstania z resztkami Legionu schronił się w Turcji, gdzie wraz z innymi powstańcami uchodzącymi z Węgier został internowany. W areszcie pozostawał do 1851.
W czasie wojny krymskiej, w styczniu 1854, udał się do Konstantynopola. Tam, z ramienia demokratów skupionych w paryskim Kole Polskim, próbował formować polską organizację wojskową. Z powodu niepowodzenia zakończył swoją misję w czerwcu 1854, ale pozostał w Turcji aż do stycznia 1855.
Od 1862 kierował Polską Szkołą Wojskową w Cuneo. Współtwórca i czasowo komendant polskiej Szkoły Wojennej w Genui[1]. W czasie powstania styczniowego przewidziany na naczelnika powstania na Naddnieprzańskiej Ukrainie. 17 lutego został mianowany naczelnym dowódcą sił zbrojnych na lewym brzegu Wisły[6]. Dowodził powstańczymi siłami Małopolski Wschodniej[1]. Stoczył kilka walk na Wołyniu. Po rozbiciu jego oddziału w 1863 pod Radziwiłłowem[1], przedostał się do Galicji, aresztowany i internowany do 1865. Po klęsce pod Radziwiłłowem jego żona Izabella i córka Wanda opiekowały się rannymi powstańcami w jego dworze w Łopatynie[7].
Zagorzały demokrata, przeciwnik dyktatury M. Langiewicza. Wyemigrował do Francji, był członkiem Komitetu Zjednoczenia Emigracji. Na emigracji działał w organizacjach politycznych i społecznych. Zmarł w Paryżu. Pochowany na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu.
Jego córka Wanda była zamężna z Aleksandrem Misiągiewiczem (powstaniec styczniowy, przemysłowiec)[7].
Zmarli powstańcy 1863 zostali odznaczeni przez prezydenta RP Ignacego Mościckiego 21 stycznia 1933 Krzyżem Niepodległości z Mieczami[8].