Świadkowie Jehowy w województwie podlaskim

Świadkowie Jehowy w województwie podlaskim – wspólnota Świadków Jehowy w województwie podlaskim. W wyniku Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 określono liczbę osób na terenie województwa deklarujących swoją przynależność religijną do Świadków Jehowy na 2450[a][b][1]. Natomiast liczba głosicieli według opracowania GUS „Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego” w roku 2022 wynosiła 2295[2]. We wrześniu 2024 roku na terenie województwa znajdowały się miejsca zebrań 26 zborów (wśród nich także zbór rosyjskojęzyczny (w Białymstoku), grupa języka migowego (w Białymstoku), grupa ukraińskojęzyczna (w Suwałkach) oraz grupa polskojęzyczna na oddaleniu)[3].

Historia

Początki

  • Lata 20. XX wieku

Działalność ewangelizacyjną na obecnym terenie województwa Świadkowie Jehowy[c] podjęli co najmniej około roku 1920. W roku 1921 w okolice Nowogrodu ze Stanów Zjednoczonych przybył Budkiewicz (imię nieznane), który prowadził tam działalność kaznodziejską. W tym samym roku w Białymstoku wykład biblijny wygłosił Bolesław Uchman z Warszawy. W okolicach Białegostoku rozpowszechniona publikacje biblijne (zamówiono przesyłkę literatury o wadze ponad 300 kg, którą rozpowszechniono w ciagu miesiąca). 22 sierpnia 1922 roku w rzece Supraśl odbył się chrzest 13 nowych wyznawców (w tym Filip Wasiluk z Plutycz)[4].

W 1925 roku w województwie białostockim działało około 50 głosicieli, w tym w Białymstoku – 25, a w Łomży – 12[5]. 29 stycznia 1925 roku Feliks Biernacki z Białegostoku złożył w Starostwie Powiatowym prośbę o prawną rejestrację zboru[6]. W 1925 roku w Plutyczach zorganizowano kongres z udziałem około 100 osób, w tym delegaci m.in. z Warszawy, Częstochowy, Krakowa, Łodzi i Wilna. W tym samym roku w Łomży przemówienie wygłosił Wacław Wnorowski, przedstawiciel Towarzystwa Strażnica[7].

Na przełomie 1926 i 1927 roku grupa kolporterów, Stefan i August Raczkowie[d], Feliks Mucha oraz Stefan Milewski, prowadzili działalność kaznodziejską w Łomży, Białymstoku i w okolicznych miejscowościach[8]. 20 marca 1927 roku odbyło się zebranie religijne w domu Adama Knecia w Śniadowie. Wykład przedstawił Antoni Znoiński z Łomży, co spowodowało wszczęcie postępowania karnego przez wojewodę[9].

Pod koniec lat 20. XX wieku istniały zbory m.in. w Białymstoku, Łapach, Nowogrodzie i Plutyczach. W 1929 roku nowymi wyznawcami były osoby z samego Nowogrodu (wśród nich Jan Wilk[e] oraz m.in. z Młynika, Łomży, Sławca, Stawisk, Filipek i innych miejscowości[4]. W latach 1928–1939 w całym województwie białostockim działało trzech pionierów. Białostoccy wyznawcy będący kolejarzami rozpowszechniali publikacje biblijne, m.in. na trasie Białystok – Baranowicze. Prowadzono również działalność w Grodnie i Wołkowysku oraz na wschodnich krańcach ówczesnego województwa białostockiego, na terenie powiatu wołkowyskiego (Dziaki, Frankowo) (obecnie na Białorusi)[10].

  • Lata 30. XX wieku

17 kwietnia 1931 roku z Warszawy do Białegostoku przybył Łobuszewski, który wygłosił serię trzech wykładów biblijnych. Starszym tego zboru był Józef Grygas z ul. Mazowieckiej 63, u którego odbywały się zebrania. Przeprowadzano je również w mieszkaniu Marii Kuleszyńskiej przy ul. Sienkiewicza 92 oraz Musiaczyka przy ul. Słonimskiej 63, na które przychodziło 15 osób[11]. W roku 1935 władze francuskie zarządziły deportację górników polskiego pochodzenia, wskutek czego kilku głosicieli z Francji powróciło do zachodniej części obecnego województwa (m.in. okolice wsi Szepietowo-Wawrzyńce, np. Czesław Mazurczak). Część pozostała na emigracji i tam kontynuowała działalność. W roku 1936 roku w Białymstoku działalność prowadzili m.in.: Józef Grygas, Zygmunt Bieguński (z ul. Okopowej), Aleksander i Władysława Kamińscy, Ryszard Witkowski i jego brat (imię nieznane; z ul. Reymonta), Maria Kuleszyńska, Zambrzycka oraz małżeństwo zainteresowanych Józef i Maria Rogińska (z ul. Sienkiewicza 37). Do Białegostoku z Krasnosielca koło Przasnysza przyjechał 17-letni Szczepan Fidura (został ochrzczony na kongresie w Łodzi w 1930 roku). Tuż przed wybuchem II wojny światowej do Białegostoku na adres Sz. Fidury dostarczono koleją 12 tysięcy publikacji biblijnych, które zmagazynowano w domach rodziny Bieguńskich i Rogińskich[12].

Okres II wojny światowej

Hitlerowskie oświadczenie o wyrzeczeniu się wiary, którego podpisania odmawiali Świadkowie Jehowy
W czasie II wojny światowej wielu wyznawców zostało osadzonych w obozach koncentracyjnych i nosiło znak – fioletowy trójkąt

W czasie okupacji wielu tutejszych wyznawców trafiło do hitlerowskich więzień i obozów koncentracyjnych za odmowę wyrzeczenia się wiary[13].

Po agresji radzieckiej na Polskę w 1939 roku Świadkowie Jehowy odmawiali wstąpienia do Armii Czerwonej[14], z rejonów Łomży i Białegostoku zostali za to osadzani w więzieniach (m.in. w Łomży). Niektórzy zostali deportowani na Syberię, m.in. Filip Wasiluk (ur. 14.11.1886; zm. 1.12.1976) i Jan Wilk[4].

Natomiast we wrześniu 1941 roku 28-osobową grupę z Białegostoku rozstrzelano w lesie opodal wsi Grabówka[15], z powodu próby spacyfikowania niemieckich okupantów, którzy wkroczyli do miasta. W 1941 roku na terenach zajętych przez Związek Radziecki nie było żadnej łączności z resztą kraju, ani z Biurem Oddziału w Bernie. W tej sytuacji Stanisław Burak ze Lwowa, który wcześniej odwiedzał zbory na tym terenie pociągnął za sobą niektórych głosicieli i starszych zborów oraz doprowadził do wprowadzenia na tym obszarze swoistego ruchu nazwanego „Nowym Ładem”. Grupa ta całkowicie odrzuciła publikacje Towarzystwa Strażnica, a nawet postanowiła je niszczyć. Grupie w Białymstoku przewodził Józef Rogiński, który wprowadził swoją własną interpretację wydarzeń. Po zajęciu miasta przez Niemców, w sierpniu 1941 roku uznał, że jest to początek Armagedonu, III Rzesza upadnie i zaraz nastanie Królestwo Boże. 24 sierpnia 1941 roku wysłał swoich zwolenników, by z wieży ratusza zdjęli flagę ze swastyką, a na jej miejsce zatknęli białą chorągiew. Równolegle do niemieckiej komendy wojskowej, wysłał delegację z poleceniem, by wezwała władze niemieckie do poddania się przed Królestwem Bożym. Komendant i inni oficerowie uznali to za głupi żart, a tych ludzi za pomylonych i zareagowali śmiechem. Gdy jednak usłyszeli strzały strażników do tych, którzy zdjęli swastykę z wieży i zakładali białą flagę wtedy całą delegację aresztowano i wywieziono. Wypuszczono tylko jedną ciężarną kobietę, a 26 osób straciło życie (10 osób biorący w akcji „pierwsza linia”: Józef i Maria Rogińska, Czesław Mazurczak z okolic Szepietowa, Szczytkowski z ul. Mickiewicza, Maria, Jadwiga i Mirosław Milewscy z Łap, Ryszard Witkowski i jego starszy syn z ul. Reymonta, Zygmunt Bieguński z ul. Okopowej oraz m.in. małżeństwo Bobrukiewicz z ul. Grunwaldzkiej, Maria Kuleszyńska, Stanisław Kieraciński z Lewickie, Antoni Kieraciński, Aleksander i Władysława Kamińscy, Demianiuk i Kuprian z okolic Plutycz). Po tym zdarzeniu „Nowy Ład” upadł, a jego członkowie powrócili do zborów oraz do studiowania Biblii i korzystania z publikacji biblijnych. Po tych zdarzeniach Szczepan Fidura i Julian Stawikowski (którzy w czasie tych wydarzeń przebywali w miejscowości Frankowo) odwiedzili tajną drukarnie w Warszawie. Ludwik Kinicki zaopatrzył ich w publikacje biblijne oraz urządzenie do ich powielania. Później w Białymstoku drukowano niewielkie ilości publikacji, które były dostarczane do zborów na terenie od Łomży do Wołkowyska i Słonina. Po nowe numery „Strażnic” z Białegostoku przez granicę do Warszawy jeździli Szczepan Fidura, Julian Stawikowski i Bronisław Wilk. Przybywało nowych wyznawców, chrzty odbywały się m.in. w rzece Narew między miejscowościami Plutycze i Czerewki[16][17][18][19]. Do Białegostoku publikacje religijne najpierw przemycano m.in. z Lwowa, a potem już z Warszawy[20].

Okres powojenny

  • 1944

Gdy w lipcu Białystok został wyzwolony z okupacji niemieckiej, wznowiono oficjalną działalność kaznodziejską[20].

  • 1945

5 marca za przynależność do Świadków Jehowy „bandy leśne” dokonały zabójstwa w Ciechanowcu (Józef Bąk). Powstawały nowe zbory. Rozpoczęto regularną działalność w powiecie łomżyńskim. Głosiciele w tym powiecie mieszkali głównie w gminach Stawiski, Drozdowo, Kupiski i Nowogród[21]. W okresie od 5 kwietnia 1945 roku do 25 lutego 1947 roku za przynależność do Świadków Jehowy dokonano ośmiokrotnej grabieży mienia w Stawiskach (Jan Gutowski). Podobne incydenty miały miejsce 28 maja w Brzeźnie (Antoni Gutowski) oraz w październiku 1945 roku w Jedwabnem (Kazimiera Baryła, Anna Surowska). Natomiast brutalnych pobić dokonano m.in. w miejscowościach: Młynik (maj, lipiec; Józef Strzelecki, Stanisław Strzelecki), Szabły Młode (Bolesław Szczepkowski)[22].

  • 1946

Na początku roku regularna działalność objęła powiat szczuczyński. Na jego terenie mieszkało 10 głosicieli. 3 sierpnia do Starosty Powiatowego w Grajewie wpłynęło zgłoszenie o działalności zboru w Grajewie[23]. Głosiciele mieszkali m.in. w Grajewie (Anna Surawska), Brzeźnie (rodzina Gutowskich) oraz w Rakowie (Stanisław Piwko)[23]. Według szacunków w 1946 roku na terenie województwa białostockiego działało około 1000 głosicieli, z czego połowa w powiecie łomżymskim. [21]. 18 marca 30 osobowa grupa „bandy leśnej” pobiła rodzinę Świadków Jehowy w Łapach, która odmówiła wyrzeczenia się swoich wierzeń. Wskutek pobicia najstarszy członek (Jan Ziemcow) rodziny zmarł, a pozostali członkowie rodziny zostali brutalnie pobici. Podobne zdarzenia miały miejsca 10 kwietnia w miejscowości Chludnie gdzie zabito trzy osoby (Józef Kotowski, Zofia Kotowska, Janina Bałazy). W październiku dokonano brutalnego napadu i grabieży mienia w Gutach (Władysław Oskierko), 9 lipca w Mieczkach (Czesława i Katarzyna Baryła), natomiast w okresie od października 1946 roku do lipca 1947 roku dokonano tego trzykrotnie w Filipkach Małych (Antoni Pędzich)[22][24][25].

  • 1947

W roku 1947 na terenie województwa białostockiego działało 10 zborów[26]. Regularna działalność kaznodziejska była prowadzona głównie w Białymstoku i jego okolicach oraz w rejonie Łomży[27], Kolna, Sokółki (gmina Szudziałowo[28]), Augustowa, Ełku, Grajewa i Suwałk (Bronisław Waluk). Wojewoda białostocki stwierdził, że „Świadkowie Jehowy potępiają wszelką przestępczość, zachowanie się członków stowarzyszenia moralne”[23]. 29 stycznia dokonano brutalnych pobić i grabieży mienia rodzin Świadków Jehowy w Nowogrodzie (Mieczysław, Eugeniusz i Danuta Kotowscy, Stanisława Pianko, Stanisław Szczyglewski). W Kolnie działał Roman Szczyglewski, który potem prowadził działalność w Piszu. Na terenie województwa działał też pionier Jan Wilk. Do działalności w Olsztynie wyjechał Eugeniusz Kądziela pochodzący z Kołodzieży koło Moniek (ochrzczony w 1943 roku) oraz Feliks Sidorek (kolejarz pochodzący z województwa białostockiego)[29].

  • 1948

W roku 1948 do zboru w Łomży należało 23 głosicieli. Zebrania zborowe organizowano w mieszkaniu Zbigniewa Wyska. Do zboru w Nowogrodzie należało 30 głosicieli, zebrania zborowe organizowano w mieszkaniu niejakiego Pianki. Ponadto działał zbór w Stawiskach, a zebrania odbywały się w mieszkaniu Jana Baryły[30]. W maju władze powiatowe w Kolnie zauważyły zwiększenie działalności na tamtym terenie[31]. „Sługą obwodu nr 27a”, który nadzorował działalność na terenie powiatu kolneńskiego i wschodnich obszarów województwa olsztyńskiego, był od sierpnia do listopada/grudnia 1949 roku Wiktor Schnell, a od przełomu 1949 i 1950 roku Roman Szczyglewski z Kolna[32]. W lipcu członkowie zborów na Podlasiu uczestniczyli w kongresie w Lublinie[33].

  • 1949

W dniach 2–4 grudnia w wynajętej sali Powiatowej Komendy Służby Polsce w Ełku odbyło się zgromadzenie z udziałem około 120 osób, które przybyły głównie z północno-zachodniej części województwa białostockiego, z Kolna, Stawisk, Grajewa, Nowogrodu[29].

Prześladowania

Publikacje Świadków Jehowy (na fot. „Nasza Służba Królestwa” z lat 50. XX w.) drukowano potajemnie w okresie zakazu działalności również na terenie obecnego województwa podlaskiego

Lata 50. XX wieku

Według szacunków Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa wiosną 1950 roku na terenie województwa działały 43 grupy. Ustalił też informacje o 200 głosicielach mieszkających w województwie białostockim i oszacował liczbę głosicieli oraz osób zainteresowanych na około 500. W czerwcu 1950 roku według kolejnych szacunków WUB działało 13 grup i co najmniej 350 głosicieli[34].

W roku 1950 nastąpiła fala aresztowań i od tego roku działalność prowadzona była konspiracyjnie. W Białymstoku funkcjonariusze służby bezpieczeństwa zamordowali m.in. w roku 1950 Romana i Józefa Szczyglewskich (aresztowanych 20 czerwca 1950 roku)[f][29][4][32][35].

W województwie białostockim, poza główną akcją aresztowań z czerwca, 5 lipca 1950 roku przeprowadzono następną, podczas której aresztowano kolejnych głosicieli. Według niepełnych danych na dzień 8 lipca 1950 roku liczba aresztowanych w województwie wynosiła 32 osoby. Do 5 sierpnia liczba wzrosła do 34 osób, 19 osób zostało zwolnionych, a 16 pozostawało w areszcie. Na koniec 1950 roku spośród 18 aresztowanych, 9 zostało skazanych na bezwzględne kary pozbawienia wolności[36].

W roku 1952 za działalność religijną ponad 100 wyznawców było przetrzymywanych w białostockim więzieniu[37]. Szczególnie wrogi stosunek miało UB do Świadków Jehowy (m.in. Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim[38][39]).

Wyznawcy za działalność religijną oraz za odmowę służby wojskowej byli skazywani na kary więzienia. Od lat 50. działalność wydawnicza ich publikacji była prowadzona konspiracyjnie w ukrytych ośrodkach drukarskich na terenie województwa (m.in. w latach 60. w takich miejscach jak Niemczyn, w białostockich Pieczurkach i Dojlidach).

Służby Bezpieczeństwa prowadziły sprawy operacyjne: o kryptonimie „Agitator” (1959–1979; Ernst Hoffman)[40] oraz m.in. przeciwko takim osobom jak: Kazimierz Cieślik (1951–1958)[41]; dotyczącą stosowania niedozwolonych metod śledczych wobec Świadków Jehowy przez funkcjonariuszy WUBP w Białymstoku, w wyniku których ponieśli śmierć Józef i Roman Szczyglewscy (1957–1960)[42]; Maria Bartosiewicz (1953, 1955–1966) „o to, że od lipca 1950 r. do czerwca 1955 r. na terenie woj. białostockiego, lubelskiego i warszawskiego brała udział w związku Świadków Jehowy (…) i w ramach tego związku od października 1954 r. wspólnie z Olejniczak Wanda Józefa sporządzała na powielaczu, a następnie rozprowadzała pisma wspomnianego związku”[43][44]; Tadeusz Domaszewski (1955), „o to, że od jesieni 1953 r. do chwili zatrzymania w dn. 05-04-1955 r. na terenie pow. Kolno był członkiem nielegalnego związku Świadkowie Jehowy, kontaktował się z innymi członkami tego związku oraz przechowywał literaturę”[45]. W latach 1952-1953 Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym w Warszawie prowadziła sprawę „Przechowywanie i rozpowszechnianie pism zawierających fałszywe wiadomości o Polsce przez świadka Jehowy w Wysokiem Mazowieckiem i Białymstoku”. Natomiast w latach 1952-1953 sprawę „Rozpowszechnianie fałszywych wiadomości o państwie polskim i przechowywanie nielegalnej literatury przez świadków Jehowy - rolników w Białymstoku”[46].

Lata 60. XX wieku

W latach 60. rozpoczęto organizowanie latem corocznych, regularnych tzw. konwencji leśnych, głównie na polanach leśnych i innych dogodnych miejscach (m.in. w okolicach Białegostoku: Grabówka, Zajma, Czarny Blok). Pojawiali się nowi wyznawcy (np. w Niemczynie, Zdrojach). Powstawały nowe zbory. Organizowano chrzty (m.in. w okolicach Białegostoku, np. w okolicach Wasilkowa). Szczególnie od tego okresu głosiciele głównie w lecie prowadzą grupową wyjazdową działalność kaznodziejską na terenach gdzie jest mniej wyznawców (dawne nazwy: grupy pionierskie, ośrodki pionierskie, obozy pionierskie).

Lata 70. XX wieku

Prowadzono sprawy: (kryptonim „LW”; Wacław Leszkiewicz; dotycząca działalności zboru w Augustowie, 1970–1980)[47] oraz m.in. przeciwko takim osobom jak: Krystyna Jasina 1970–1989)[48].

Czas „odwilży”

W listopadzie 1977 roku przedstawiciele Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy oficjalnie spotkali się z niektórymi wyznawcami na terenie obecnego województwa[49].

Od roku 1982 na kongresy rozpoczęto ponownie wynajmować hale sportowe, a w następnych latach również stadion w Białymstoku: 1983 ph. „Jedność dzięki Królestwu”; 1984 ph. „Rozwój Królestwa”; 1986 ph. „Pokój Boży”; ph. 1987 „Zaufaj Jehowie”[50]; ph. 1988 „Sprawiedliwość Boża”[g].

Odzyskanie rejestracji prawnej (1989) i rozwój działalności

Kongresy

Kongres pod hasłem „Naśladujmy Jezusa!” na Stadionie Miejskim w Białymstoku (2015)

Kongresy dla zborów z województwa podlaskiego odbywają się na Stadionie Miejskim w Białymstoku[h][b].

W Białymstoku zorganizowano kongresy: 24–26 lipca 1992 roku (ph. „Nosiciele światła”); 15–18 lipca 1993 roku (ph. „Pouczani przez Boga)”[51]; 18–20 lipca 1997 roku (ph. „Wiara w Słowo Boże”)[52][53]; 26–28 czerwca 1998 roku (ph. „Boża droga życia”)[54]; 23–25 lipca 1999 roku (ph. „Prorocze słowo Boże”)[55][56]; 28–30 lipca 2000 roku (ph. „Wykonawcy słowa Bożego”), około 4000 obecnych, ochrzczono 40 osób[57]; 20–22 lipca 2001 roku (ph. „Nauczyciele słowa Bożego”)[58]. 27–29 czerwca 2002 roku (ph. „Gorliwi głosiciele Królestwa”), około 4000 obecnych[59][60][61][62]; 4–6 lipca 2003 roku (ph. „Oddajcie chwałę Bogu”); 23–25 lipca 2004 roku (ph. „Chodź z Bogiem”), przeszło 2200 obecnych, 43 osoby zostały ochrzczone[63]; 8–10 lipca 2005 roku (ph. „Posłuszni Bogu”)[64]; 29 czerwca–1 lipca 2007 roku (ph. „Naśladuj Chrystusa!”)[65][66]; 27–29 czerwca 2008 roku (ph. „Kierowani duchem Bożym”), przeszło 4000 obecnych[67][68][69][70]; 24–26 lipca 2009 roku (ph. „Czuwajcie!”)[71]; 30 lipca–1 sierpnia 2010 roku (ph. „Trwaj przy Jehowie!”), ponad 3000 obecnych, ochrzczono 22 osoby[72][73][74][75]; 4–6 lipca 2014 roku (ph. „Szukajmy najpierw Królestwa Bożego!”); 8–10 lipca 2015 roku („Naśladujmy Jezusa!”)[76][77][78][79] (uczestniczyło w nim 41 zborów z regionu[80]); 8–10 lipca 2016 roku (ph. „Lojalnie trwajmy przy Jehowie!”)[81]; 23–25 czerwca 2017 roku (ph. „Nie poddawaj się!”)[82][83]; 7–9 lipca 2023 roku (ph. „Okazujcie cierpliwość!”), ponad 3400 obecnych, 22 osoby zostały ochrzczone[84][85][86][87][88][89][90][91]; 5–7 lipca 2024 roku (ph. „Głośmy dobrą nowinę!”, ponad 2800 obecnych, 23 osoby zostały ochrzczone[92][93][94][95][96][97][98][99][100][101][102].

W Łomży kongresy odbywały się na Stadionie MOSiR: 22–24 lipca 2011 roku (ph. „Niech przyjdzie Królestwo Boże!”)[103][104] i 13–15 lipca 2012 roku (ph. „Strzeż swego serca!)”[105][106][107][108][109].

Zgromadzenia obwodowe

Natomiast zgromadzenia obwodowe odbywają się w Sali Zgromadzeń w Warszawie, a dla rejonów północnych województwa (Suwałki, Augustów, Grajewo, Łomża) w wynajmowanych halach sportowo-widowiskowych w Olecku[110] (w poprzednich latach także w Ełku[111] oraz Suwałkach (m.in. w hali OSiR[112])). W latach 90. również w Białymstoku (m.in. w hali Włókniarza[113], na Lodowisku BOSiR).

Delegacje kongresowe

Pod koniec lat 70. XX wieku niektórym głosicielom udało się wyjechać na kongresy poza granice Polski, w roku 1980 („Miłość Boża”) i w 1981 („Lojalność wobec Królestwa”) do Wiednia, a w latach 90. XX wieku i w XXI wieku, delegacje z tutejszych zborów były na kongresach międzynarodowych i specjalnych m.in. w Niemczech, Finlandii, Francji, Gruzji, Rosji, Czechach, Szwecji, Rumunii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Węgrzech i na Ukrainie.

Sale Królestwa

Od przełomu lat 80. i 90. XX wieku zaczęły powstawać nowe Sale Królestwa.

Jedna z pierwszych powstała w 1989 roku w Łomży[114]. 17–18 września 1994 roku ponad 1000 niepłatnych ochotników brało udział w budowie metodą szybkościową w Sokółce. 24 września 2016 roku oddano do użytku nowy obiekt w Augustowie[115]. 15 stycznia 2018 roku została oddana do użytku kolejna Sala Królestwa w Białymstoku (przy ul. Ekologicznej 9; wcześniej powstały przy ulicach: Niskiej 1A i Kirkora 20; do wybudowania nowych obiektów funkcjonowały również przy ul. Horodniańskiej oraz ul. Świętojańskiej 10 (w remoncie))[116][117], a 28 kwietnia 2024 roku oddano do użytku nowy obiekt w Grajewie[118][119][120].

Działalność w ośrodkach penitencjarnych

Od 12 maja 1989 roku, kiedy to Świadkowie Jehowy w Polsce zostali oficjalnie zarejestrowani, specjalnie przygotowani kaznodzieje odwiedzają zakłady karne i areszty na terenie województwa (w Białymstoku, Czerwonym Borze, Grądach-Woniecku, Hajnówce, Suwałkach), aby prowadzić tam działalność kaznodziejską[b][121][122][123].

Bezkrwawa chirurgia

W placówkach medycznych na terenie województwa podlaskiego (w tym m.in. w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Białymstoku) zespoły medyczne operują Świadków Jehowy bez krwi[124].

W miastach powiatowych gdzie znajdują się szpitale działają na zasadzie wolontariatu Grupy Odwiedzania Chorych (m.in. w Białymstoku[125][126][127][128]).

9 grudnia 2016 roku na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku odbyła się konferencja naukowo-szkoleniowa „Pacjent „Inny” wyzwaniem opieki medycznej”, na której Służba Informacji o Szpitalach przedstawiła wykład „Pacjent Świadek Jehowy wobec zagadnień choroby i opieki zdrowotnej”[129][130].

Konkursy i konferencje naukowe poświęcone represjom w trakcie II wojny światowej oraz w okresie powojennym

We wrześniu 1999 roku w ogólnopolskim konkursie „Rodzina w wirach historii”, wyróżnienie indywidualne przypadło uczniowi z Białegostoku za pracę opisującą losy rodziny Świadków Jehowy od lat 20 do 80 XX w., ze szczególnym uwzględnieniem okresu II wojny światowej i stalinizmu[131].

We wrześniu 2012 roku na XXVI Letniej Szkole Młodych Pedagogów w Supraślu, dr Marzena Rusaczyk (Uniwersytet w Białymstoku), wygłosiła wykład pt. „Przyczajeni, zagrożeni i gotowi na bitwę: strategie radzenia Świadków Jehowy z „kłopotliwym położeniem” w środowisku szkolnym”[132][133].

W czerwcu 2020 roku miała miejsce premiera publikacji Barbary Czarneckiej z Uniwersytetu w Białymstoku pt. „Kobiety Świadkowie Jehowy w nazistowskich obozach koncentracyjnych. Przyczynek do charakterystyki społeczności kobiecych w lagrach”[134].

Weryfikacja stanowiska Sądu Najwyższego wobec powojennej działalności Świadków Jehowy

W 2000 roku na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok Sądu Wojewódzkiego w Olsztynie z 1954 roku i uniewinnił jednego z wyznawców, który od sierpnia 1952 do grudnia 1953 roku na terenie powiatów Pisz i Kolno był aktywnym członkiem związku pod nazwą Świadkowie Jehowy[135].

Inne zdarzenia

15 sierpnia 2014 roku w Sokółce mężczyzna zaatakował Świadka Jehowy podczas działalności kaznodziejskiej, Sąd Okręgowy w Białymstoku za groźby karalne i znieważenie z powodu wyznania religijnego skazał go na pół roku więzienia w zawieszeniu i dozór kuratora[136][137].

Działalność kaznodziejska, publiczna oraz wśród obcokrajowców i niesłyszących

Nastąpił wzrost liczby Świadków Jehowy w województwie[138]. W roku 2006 według szacunków na jego terenie było około 2,7 tysięcy głosicieli oraz około 2200 ich dzieci i sympatyków, połowa z tej liczby w Białymstoku[139]. W 2008 roku na terenie województwa działało 35 zborów[140]. W 2010 roku było 2471 głosicieli w 39 zborach oraz 17 Sal Królestwa[141].

W latach 2012–2021 nastąpiła reorganizacja zborów, wskutek czego zbory stały się większe i lepiej zorganizowane, lecz ich liczba zmniejszyła się[i].

W roku 2013 wdrożono program świadczenia publicznego na terenie poszczególnych zborów za pomocą wózków z literaturą biblijną[b][142]. W 2013 roku było 31 zborów, rok później 30[143]. W 2015 roku działało 2461 głosicieli w 30 zborach[144]. W roku 2018 liczba głosicieli wynosiła 2247 należących do 26 zborów[145]. W 2021 roku było 2268 głosicieli należących do 25 zborów, w których usługiwało 169 starszych zboru[146]. W 2022 roku było 2295 głosicieli należących do 26 zborów, w których usługiwało 173 starszych zboru[146][2].

Działalność prowadzona jest również wśród obcokrajowców. Oprócz języka polskiego i polskiego języka migowego, zebrania zborowe organizowane są także w języku ukraińskim (od 2023 roku) i rosyjskim (w 2023 roku grupa została przekształcona w zbór); do 2020 roku również w języku angielskim, a do 2022 roku także w języku litewskim.

Świadkowie Jehowy korzystają też z możliwości działalności wśród osadzonych w Strzeżonych Ośrodkach Dla Cudzoziemców[b][147].

Pomoc dla potrzebujących

Od końca lutego 2022 roku rozpoczęto organizowanie pomocy dla Świadków Jehowy z Ukrainy, uchodźców – ofiar inwazji Rosji[148]. W tym celu na terenie województwa powołano jeden z 16 Komitetów Pomocy Doraźnej działających w Polsce, składający się z przeszkolonych wolontariuszy[149][150].

Zbory

Poniższa lista obejmuje zbory zgromadzające się na terenie województwa[j][3]:

Na terenie miast na prawach powiatu[k]
  • Białystok: 12 zborów: Antoniuk, Białostoczek, Dojlidy, Dziesięciny, Grabówka, Nowe Miasto, Rosyjski, Słoneczny Stok, Śródmieście (w tym grupa j. migowego), Wygoda, Zielone Wzgórza, Zgoda
Mapa konturowa województwa podlaskiego
Miejscowości na terenie województwa, w których w 2024 roku były zbory Świadków Jehowy.
  • Łomża: 2 zbory: Łomża–Północ, Łomża–Zachód
  • Suwałki: 2 zbory: Suwałki–Centrum (w tym grupa ukraińskojęzyczna) i Suwałki–Północ
Na terenie powiatów

Uwagi

  1. ↑ Obwód: Białystok (208) [zbory: Białystok–Antoniuk, Białystok–Białostoczek, Białystok–Dojlidy, Białystok–Dziesięciny, Białystok–Grabówka, Białystok–Nowe Miasto, Białystok–Słoneczny Stok, Białystok–Śródmieście, Białystok–Wygoda, Białystok–Zielone Wzgórza, Białystok–Zgoda, Bielsk Podlaski, Hajnówka, Kleszczele, Michałowo, Sokółka, Zambrów]; Ełk–Suwałki (część) (207) [zbory: Suwałki–Centrum, Suwałki–Północ, Augustów, Grajewo, Łomża–Północ, Łomża–Zachód]; Siedlce–Biała Podlaska (część) (215) [zbory: Siemiatycze–Wschód, Siemiatycze–Zachód]; rosyjski (część) [EU-Russian-15-A] [zbór: Białystok–Rosyjski].
  2. ↑ a b c d e W związku z pandemią COVID-19 od 14 marca 2020 do 31 sierpnia 2022 roku działalność od domu do domu była zawieszona (prowadzona była listownie, telefonicznie, w formie elektronicznej, od 31 maja 2022 roku wznowiono publiczną działalność ewangelizacyjną). W związku z tym do 31 grudnia 2022 roku zawieszono wszelkie szkolenia i kursy (oprócz Kursu Służby Pionierskiej przeprowadzanego do końca 2022 roku w formie wideokonferencji). Od marca 2020 roku zebrania zborowe odbywały się wyłącznie w formie wideokonferencji, a od 1 kwietnia 2022 roku odbywają się ponownie w Sali Królestwa oraz w formie „hybrydowej” (wszyscy uczestnicy w Sali Królestwa i odbierający program transmitowany przez wideokonferencje mogą brać czynny udział w punktach i dyskusjach). Do 31 grudnia 2022 roku wstrzymano organizowanie kongresów regionalnych i zgromadzeń obwodowych z osobistym udziałem obecnych. Ich program został zamieszczony w oficjalnym serwisie internetowym jw.org. Do 31 maja 2022 roku wstrzymano również budowy i remonty Sal Królestwa.
  3. ↑ Największa grupa Badaczy Pisma Świętego, która pozostała związana z Towarzystwem Strażnica, 26 lipca 1931 roku przyjęła nazwę Świadkowie Jehowy.
  4. ↑ W latach 20. XX w. bracia Raczkowie spod Limanowej pełnili służbę pełnoczasową jako kolporterzy, m.in. w okolicach: Białegostoku i Łomży. W roku 1936 Augustyn Raczek, który był odpowiedzialny za wydawanie „Złotego Wieku” został za to skazany na 15 miesięcy więzienia. W latach 30. XX w. był również sekretarzem Biura Oddziału Towarzystwa Strażnica w Polsce.
  5. ↑ Jan Wilk z Nowogrodu został ochrzczony 21 czerwca 1929 roku w Warszawie, w latach 1928–1939 każdego roku przez 6 miesięcy był pionierem w województwie białostockim, aresztowany w czerwcu 1941 roku – za odmowę udziału w budowie umocnień obronnych. Został przeznaczony do wywiezienia w głąb ZSRR. Od roku 1941 działał jako pionier w województwie białostockim, a od 1949 roku we wschodnich powiatach województwa olsztyńskiego. Po raz kolejny został aresztowany w 1950 roku. W roku 1929 do zboru w Nowogrodzie należeli również m.in. Kulczykowie, Szczyglewscy, Rozalia i Helena Bałazy, Kotowscy, Fadej, Stanisław Wysmołczyna. Nowymi wyznawcami byli m.in. trzy rodziny Strzeleckich z Młynika, Wysk z Łomży, Baczkowie i Stępnowscy z Sławca, Gutowski i Baryłowie ze Stawisk, Pędzichowie z Filipek oraz Guzowscy z Brzeźna.
  6. ↑ 20 czerwca 1950 roku w Nowogrodzie funkcjonariusze UB z Białegostoku aresztowali Romana i Józefa Szczyglewskich (ojca i syna). Wkrótce zostali przez nich zabici. Syn był torturowany, a około 5 tygodni potem został przez nich pobity na śmierć. Matka została o tym powiadomiona dopiero w lutym 1952 roku.
  7. ↑ W roku 1985 kongres międzynarodowy ph. „Lud zachowujący prawość” w którym uczestniczyły zbory z województwa odbył się w Warszawie.
  8. ↑ W latach 1991–2013 stary Stadion Miejski w Białymstoku nosił nazwę Hetmana Białystok. W roku 1989 kongres międzynarodowy ph. „Prawdziwa pobożność” w którym uczestniczyły zbory z województwa odbył się w Warszawie. W 1990: ph. „Czysta mowa”; 1991: ph. „Lud miłujący wolność”) zbory z obecnego województwa podlaskiego uczestniczyły w kongresach w Warszawie. Miało to miejsce również w roku: 2006 kongres międzynarodowy ph. „Wyzwolenie jest blisko!”, w 2013 ph. („Słowo Boże jest prawdą!”), 2018 ph. („Bądź odważny!”) oraz w 2019 (kongres międzynarodowy ph. „Miłość nigdy nie zawodzi!”; dodatkowy kongres odbył się również w Ełku (Kongres Świadków Jehowy w naszym regionie już w ten weekend! [online], bialystok.naszemiasto.pl, 13 sierpnia 2019.). W związku z pandemią COVID-19 w roku 2020 kongres pod hasłem „Zawsze się radujcie!” z osobistym udziałem obecnych został odwołany, jego bezpłatny program filmowy udostępniono w serwisie jw.org (Kongres w roku 2020 pod hasłem „‛Zawsze się radujcie!’” [online], jw.org.), podobnie jak kongresy: pod hasłem „Silni dzięki wierze!” w 2021 roku (Kongres w roku 2021 pod hasłem „Silni dzięki wierze!” [online], jw.org. Helena Wysocka, Świadkowie Jehowy zapraszają na kongresy online [Terminy] [online], augustow.naszemiasto.pl, 20 lipca 2021. Alicja Olchanowska, Kongres Świadków Jehowy znowu w formie online. Zobacz, jak wyglądały Kongresy Regionalne w Podlaskiem [online], poranny.pl, 21 lipca 2021.) oraz pod hasłem „Dążmy do pokoju!” w roku 2022 (Kongres w roku 2022 pod hasłem „Dążmy do pokoju!” [online], jw.org.).
  9. ↑ Przed reorganizacją zborów, w roku 2011 zbory działały w miejscowościach: Białystok (Antoniuk, Bema [do 2016 roku], Białostoczek, Dojlidy, Dziesięciny, Grabówka, Mickiewicza [do 2012 roku], Nowe Miasto, Piasta [do 2015 roku], Pogodna [do 2019 roku], Pietrasze [do 2012 roku], Słoneczny Stok, Śródmieście, Tysiąclecia [do 2016 roku], Wygoda, Zgoda [do 2016 roku], Zielone Wzgórza), Suwałki (Centrum, Północ), Łomża (Północ, Południe [do 2012 roku], Zachód), Augustów (Śródmieście, Zarzecze [od 2016 jeden zbór Augustów]), Bielsk Podlaski, Ciechanowiec [do 2018 roku], Czarna Białostocka [do 2016 roku], Grajewo, Hajnówka (Północ, Południe [od 2016 roku jeden zbór Hajnówka]), Łapy [do 2012 roku], Kleszczele, Kolno [do 2016 roku], Łapy [do 2012 roku], Michałowo, Mońki [do 2012 roku], Sejny [do 2020 roku], Siemiatycze (Wschód, Zachód), Sokółka, Wysokie Mazowieckie [do 2012 roku], Zambrów.
  10. ↑ Według NSP 2011 największy odsetek mieszkańców deklarujących przynależność do Świadków Jehowy zanotowano w Białymstoku (0,25–0,49%); a w pozostałych powiatach poniżej 0,18% (uwzględniono tylko deklaracje powyżej 300 osób w powiecie).
  11. ↑ W nazwach zborów na terenie Białegostoku (miasto na prawach powiatu) pominięto pierwszy człon ich nazwy, którym jest nazwa miasta, na terenie którego zgromadza się dany zbór.

Przypisy

  1. ↑ GUS, Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [online].
  2. ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku, Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego [online], stat.gov.pl, 29 grudnia 2023, s. 51 [dostęp 2024-01-08].
  3. ↑ a b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2024-09-11].
  4. ↑ a b c d Krzysztof Biliński, Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A Propos, 2012, s. 236–243, ISBN 978-83-63306-15-1, OCLC 839256207.
  5. ↑ Krótkie Sprawozdanie dla Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego w Warszawie..., Warszawa, 18 lipca 1925.
  6. ↑ Województwo Białostockie do Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego w Warszawie..., Białystok, 31 marca 1925.
  7. ↑ Julian Grzesik, Historia Badaczy Pisma Świętego (tom IV), Lublin 2017, s. 114.
  8. ↑ Krzysztof Biliński, Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A Propos, 2012, s. 13, ISBN 978-83-63306-15-1, OCLC 839256207.
  9. ↑ Wojewoda Białostocki. Z. Skrzyński, Przedmiot działalności Badaczy Pisma Świętego, Białystok, 15 kwietnia 1927.
  10. ↑ Krzysztof Biliński, Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A Propos, 2012, s. 230–232, 234–240, ISBN 978-83-63306-15-1, OCLC 839256207.
  11. ↑ Urząd Wojewódzki Białostocki. Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego. Działalność, Białystok, 16 maja 1931.
  12. ↑ Gerhard Besier, Katarzyna Stokłosa, Jehovah’s Witnesses in Europe: Past and Present (Tom 1), s. 224, 225.
  13. ↑ Teresa Wontor-Cichy, Więzieni za wiarę: Świadkowie Jehowy w KL Auschwitz, Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2003, ISBN 83-88526-47-2, OCLC 830544733.
  14. ↑ Persecution in Poland, „Przebudźcie się!”, 13 lutego 1946, s. 3 (ang.).
  15. ↑ Witold Kraszewski, Wierni Jehowie. Dzieje Świadków Jehowy w regionie łódzkim, Chmielno: Wydawnictwo A Propos, 2011, s. 52, ISBN 978-83-917339-8-1.
  16. ↑ Watchtower, Rocznik Świadków Jehowy 1994, Nowy Jork: Towarzystwo Strażnica, 1994, s. 206.
  17. ↑ Prześladowania i represje Świadków Jehowy w Polsce w latach 1939–1945 oraz 1950–1989, [w:] Hans Hesse, Najodważniejsi byli zawsze Świadkowie Jehowy, Wrocław: Wydawnictwo A PROPOS, 2010, s. 279, ISBN 978-83-61387-21-3.
  18. ↑ Krzysztof Biliński, Hiobowie XX wieku, Wrocław: Wydawnictwo A PROPOS, 2012, s. 71–88, ISBN 978-83-63306-15-1.
  19. ↑ Łukasz Moroz, Nieznane karty z dziejów białostockich Świadków Jehowy, „Gryfina. Białostocki Magazyn Historyczny”, Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku, 2002, s. 35, 36.
  20. ↑ a b Jacek Grzywa, Funkcjonowanie zbiorów Świadków Jehowy w środowisku miejskim w Polsce - analiza socjokulturowa, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, wrzesień 2006, s. 232.
  21. ↑ a b Charakterystyka województwa białostockiego pod względem narodowościowym, Białystok 1946, s. 5.
  22. ↑ a b Biuletyny informacyjne Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Warszawa: Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, 1996, s. 21.
  23. ↑ a b c Wojewoda, Sprawozdanie o działalności stowarzyszenia występującego pod nazwą „Świadkowie Jehowy” na obszarze województwa Białostockiego, Białystok, 12 sierpnia 1947.
  24. ↑ Rocznik Świadków Jehowy 1994 [online], s. 218.
  25. ↑ Listy, „Informator”, lipiec 1946, s. 11.
  26. ↑ Kazimierz Urban, Mniejszości religijne w Polsce 1945–1991 (zarys statystyczny), Kraków 1994, s. 20.
  27. ↑ Meldunki sytuacyjne starostów powiatowych z Łomży, Kolna i Wysokiego Mazowieckiego (1944-1950), [w:] Leszek Kocoń, Studia Łomżyńskie, Łomża 2006, s. 251.
  28. ↑ Grzegorz Sosna, Sprawy narodowościowe i wyznaniowe na Białostocczyźnie (1944-1948) w ocenie władz Rzeczpospolitej Polskiej wybór dokumentów, 1996, s. 46.
  29. ↑ a b c Grzegorz Jasiński, Wyznanie Świadków Jehowy na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej (do 1950 roku), „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”, luty 2019, s. 243–284.
    *Meldunki o działalności grupy wyznaniowej „Świadkowie Jehowy”, Archiwum Państwowe w Białymstoku, 1948.
  30. ↑ Starosta Powiatowy Łomżyński, Łomża, 17 września 1948.
  31. ↑ Leszek Kocoń, Meldunki sytuacyjne starostów powiatowych z Łomży, Kolna i Wysokiego Mazowieckiego (1944-1950), „Studia Łomżyńskie”, 2008, s. 289.
  32. ↑ a b Grzegorz Jasiński, Próba rozbicia wyznania Świadków Jehowy w 1950 roku na przykładzie województwa olsztyńskiego, „Echa Przeszłości”, XXII/1, 2021, s. 287–312.
  33. ↑ Świadectwo wobec księdza podczas powrotu z konwencji, „Informator”, sierpień 1948, s. 10, 11.
  34. ↑ Grzegorz Jasiński, Próba likwidacji wyznania Świadków Jehowy w Polsce w drugiej połowie 1950 roku. Zarys zagadnienia, Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2020.
  35. ↑ Keeping Integrity in Communist Poland, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, 1 maja 1957, s. 260 (ang.).
  36. ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Działalność Świadków Jehowy w 1952 r. Charakterystyka, sierpień 1952, Warszawa: IPN, 1952, s. 110–170.
  37. ↑ Witold Kaszewski, Wierni Jehowie. Dzieje Świadków Jehowy w regionie łódzkim, Wydawnictwo A Propos, 2011, s. 87, 122, ISBN 978-83-917339-8-1.
  38. ↑ Tomasz Danilecki, Marcin Zwolski, Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim (1944–1956), Białystok: IPN, 2008, s. 162, ISBN 978-83-924938-9-1.
  39. ↑ Z kart historii. Więźnia wpychano do pieca chlebowego. O działalności Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim [online], bielsk.eu, 2 marca 2021.
  40. ↑ IPN, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach 1983-1990 (IPN Bi 06/149) [online], ipn.gov.pl.
  41. ↑ IPN, Prokuratura Wojewódzka w Białymstoku 1950-1998 (IPN Bi 3/53) [online], ipn.gov.pl.
  42. ↑ IPN, Prokuratura Wojewódzka w Białymstoku 1950-1998 (IPN Bi 3/65) [online], ipn.gov.pl.
  43. ↑ IPN, Prokuratura Wojewódzka w Białymstoku 1950-1998 (IPN Bi 3/67) [online], ipn.gov.pl.
  44. ↑ IPN, Prokuratura Wojewódzka w Białymstoku 1950-1998 (IPN Bi 3/79) [online], ipn.gov.pl.
  45. ↑ IPN, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Białymstoku 1983-1990 (IPN Bi 015/491) [online], ipn.gov.pl.
  46. ↑ Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym w Warszawie; (2/170/0/3.10/I.692; 2/170/0/3.10/I.692) [online], szukajwarchiwach.gov.pl.
  47. ↑ IPN, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach 1983-1990 (IPN Bi 06/188) [online], ipn.gov.pl.
  48. ↑ IPN, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Suwałkach 1983-1990 (IPN Bi 06/708) [online], ipn.gov.pl.
  49. ↑ Watchtower, Ciało Kierownicze dba o jedność – część 2 [online], jw.org, 2022 [dostęp 2022-09-20].
  50. ↑ Janusz Michalczak, Zaufać Jehowie?, „Dziennik Polski”, 7 sierpnia 1987, s. 4.
  51. ↑ Watchtower, Odnieś pełny pożytek ze zgromadzeń okręgowych „Pouczani przez Boga” w roku 1993, „Nasza Służba Królestwa”, maj 1993, s. 3–6.
  52. ↑ Przybądź na zgromadzenie okręgowe pod hasłem „Wiara w Słowo Boże”, „Przebudźcie się!”, Watchtower, 8 czerwca 1997, s. 32.
  53. ↑ Przybądź na zgromadzenie okręgowe „Wiara w Słowo Boże”, „Strażnica Zwiastująca Królestwa Jehowy”, Watchtower, 1 czerwca 1997, s. 32.
  54. ↑ Watchtower, Przyjdź na wykład publiczny „Jedyna droga do życia wiecznego”, „Przebudźcie się!”, 22 maja 1998, s. 32.
  55. ↑ „Prorocze słowo Boże” – zgromadzenia okręgowe w roku 1999, „Nasza Służba Królestwa”, Watchtower, maj 1999, s. 3–6.
  56. ↑ Planowane terminy zgromadzeń okręgowych w roku 1999, „Nasza Służba Królestwa”, Watchtower, kwiecień 1999, s. 7.
  57. ↑ Chrzest Świadków Jehowy, „Gazeta Wyborcza. Białystok”, 31 lipca 2000.
  58. ↑ Spotkanie Świadków, „Gazeta Wyborcza, GW Białystok”, nr 170, 23 lipca 2001, s. 2 [dostęp 2017-12-05].
  59. ↑ Wojciech Więcko, Zgromadzenie Świadków Jehowy w Białymstoku [online], bialystok.wyborcza.pl, 28 czerwca 2002.
  60. ↑ Rozpoczęły się zgromadzenia Świadków Jehowy [online], wiadomosci.wp.pl, 28 czerwca 2002.
  61. ↑ Regionalny chrzest dorosłych, „Gazeta Wyborcza. Białystok”, 1 lipca 2002.
  62. ↑ Wojciech Więcko, Mieć silną wiarę [online], bialystok.wyborcza.pl, 29 czerwca 2002.
  63. ↑ Chrzest dorosłych, „Gazeta Wyborcza. Białystok”, 26 lipca 2004.
  64. ↑ Wieści z miasta, „Gazeta Wyborcza. Białystok”, 11 lipca 2005.
  65. ↑ Adrian Kuźmiuk, Białystok w latach 90-tych i na początku XXI wieku [online], poranny.pl, 5 lipca 2024.
  66. ↑ Zgromadzenia okręgowe 2007 (aktualne terminy), „Nasza Służba Królestwa”, czerwiec 2007, s. 3.
  67. ↑ Watchtower, Ogłoszenia, „Nasza Służba Królestwa”, Towarzystwo Strażnica, czerwiec 2008, s. 4, ISSN 1234-4559.
  68. ↑ Chrzest nowych członków Świadków Jehowy (wideo) [online], poranny.pl, 28 czerwca 2008.
  69. ↑ Białystok. Trzydniowe zgromadzenie świadków Jehowy [online], poranny.pl, 27 czerwca 2008.
  70. ↑ Na stadionie „Hetmana” odbędzie się Zgromadzenie Okręgowe Świadków Jehowy [online], bialystokonline.pl, 27 czerwca 2008 [zarchiwizowane z adresu 2023-11-17].
  71. ↑ Zgromadzenia okręgowe w roku 2009, „Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy”, Watchtower, 1 marca 2009, s. 31, ISSN 1234-1150.
  72. ↑ Okręgowy Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku [online], radio.białystok.pl, 23 lipca 2010.
  73. ↑ Kongres Świadków Jehowy na stadionie przy Słonecznej. Trzy dni modlitw i chrzest [online], poranny.pl, 22 lipca 2010.
  74. ↑ Kongres Świadków Jehowy [online], tvp.pl, 2010 [zarchiwizowane z adresu 2017-01-13].
  75. ↑ Okręgowy Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku [online], wrotapodlasia.pl, 23 lipca 2010.
  76. ↑ Białystok: Świadkowie Jehowy na stadionie miejskim [online], radiobialystok.pl, 17 lipca 2015 [dostęp 2020-04-04].
  77. ↑ Białystok: Świadkowie Jehowy obradują na stadionie [ZDJĘCIA] [online], bialystok.wyborcza.pl, 18 lipca 2015 [dostęp 2020-07-21].
  78. ↑ Stadion Miejski. Kongres Świadków Jehowy (zdjęcia) [online], poranny.pl, 17 lipca 2015 [dostęp 2024-11-20].
  79. ↑ Kongres Świadków Jehowy pod hasłem „Naśladujmy Jezusa!” – praktyczne rady dla rodzin [online], ddb24.pl, 15 lipca 2015.
  80. ↑ Świadkowie Jehowy zapraszają na kongres pod hasłem „Naśladujmy Jezusa!” [online], ddb24.pl, 23 czerwca 2015.
  81. ↑ Kongres Świadków Jehowy [online], narew.info, 6 lipca 2016 [dostęp 2023-11-20].
  82. ↑ Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku. Spotkają się na stadionie miejskim [online], bialystokonline.pl, 27 czerwca 2017.
  83. ↑ Kongres Świadków Jehowy na Stadionie Miejskim w Białymstoku [online], bialystok.naszemiasto.pl, 21 czerwca 2017.
  84. ↑ Białystok. Kongres Świadków Jehowy zgromadził tłumy na Stadionie Miejskim [ZDJĘCIA] [online], eska.pl, 13 lipca 2023.
  85. ↑ Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku. Na Stadionie Miejskim ochrzczono nowych wyznawców [online], poranny.pl, 11 lipca 2023.
  86. ↑ Kongres Świadków Jehowy [online], stadion.bialystok.pl, 13 lipca 2023.
  87. ↑ Kongres Świadków Jehowy Białystok 7-8-9.07.2023 [online], i.bialystok.pl.
  88. ↑ Monika Strzelecka, Świadkowie Jehowy z Ziemi Łomżyńskiej przyjechali na kongres do Białegostoku [online], narew.info, 10 lipca 2023.
  89. ↑ Magda Ciasnowska, Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku. Wyznawcy spotkali się na Stadionie Miejskim [online], poranny.pl, 9 lipca 2023.
  90. ↑ Magda Ciasnowska, Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku. Na Stadionie Miejskim ochrzczono nowych wyznawców [online], wspolczesna.pl, 11 lipca 2023.
  91. ↑ FOTO. Kongres Świadków Jehowy na białostockim stadionie [online], bia24.pl, 10 lipca 2023.
  92. ↑ Monika Strzelecka, Kongres regionalny pod hasłem "Głośmy dobrą nowinę!" w Białymstoku [online], narew.info, 2 lipca 2024.
  93. ↑ Aneta Gałaburda, W Białymstoku rozpoczyna się Kongres Świadków Jehowy [online], radio.bialystok.pl, 5 lipca 2024.
  94. ↑ Ponad 2 800 obecnych i 23 ochrzczonych podczas kongresu Świadków Jehowy w Białymstoku [online], radio.bialystok.pl, 7 lipca 2024.
  95. ↑ Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku. Tłumy wiernych na Stadionie Miejskim [ZDJĘCIA] [online], bialystok.eska.pl, 8 lipca 2024.
  96. ↑ Monika Strzelecka, Jak wyglądał kongresu Świadków Jehowy w Białymstoku? [FOTO] [online], narew.info, 9 lipca 2024.
  97. ↑ Ponad 2.800 obecnych i 23 ochrzczonych podczas kongresu Świadków Jehowy w Białymstoku [online], augustow.org, 7 lipca 2024.
  98. ↑ Tak wyglądał Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku 2024. Trzy dni świętowania na Stadionie Miejskim [ZDJĘCIA] [online], bialystok.eska.pl, 9 lipca 2024.
  99. ↑ Kongres Świadków Jehowy w Białymstoku [online], stadion.bialystok.pl, 8 lipca 2024.
  100. ↑ Magda Ciasnowska, W Białymstoku odbywa się Kongres Świadków Jehowy. Pierwszego dnia na Stadionie Miejskim pojawiło się 2,7 tys. osób [online], poranny.pl, 5 lipca 2024.
  101. ↑ Ponad 2,8 tys. osób wzięło udział w regionalnym kongresie Świadków Jehowy [FOTO] [online], isokolka.eu, 8 lipca 2024.
  102. ↑ Ponad 2,8 tys. osób wzięło udział w regionalnym kongresie Świadków Jehowy [online], bielsk.eu.
  103. ↑ Ponad trzy tysiące Świadków Jehowy w Łomży [online], 4lomza.pl.
  104. ↑ Świadkowie Jehowy chrzcili na stadionie [FOTO]. 3.000 wiernych [online], wspolczesna.pl, 25 lipca 2011 [dostęp 2023-11-17].
  105. ↑ Kongres Świadków Jehowy, „Kontakty”, 15 lipca 2012, s. 5.
  106. ↑ Mirosław R. Dereweńko, Świadkowie Jehowy na stadionie w Łomży [online], 4lomza.pl, 14 lipca 2012 [dostęp 2020-04-06].
  107. ↑ Kongres Świadków Jehowy w Łomży [online], mojaostroleka.pl, 9 lipca 2012 [dostęp 2020-04-06].
  108. ↑ Kongres Świadków Jehowy [online], ostrowmaz24.pl, 9 lipca 2012 [dostęp 2020-04-06].
  109. ↑ Świadkowie Jehowy z trzech województw spotkali się w Łomży 2012-07-14 [online], radio.bialystok.pl [dostęp 2023-12-05].
  110. ↑ Świadkowie Jehowy spotkali się w oleckiej Ledze [online], olecko.wm.pl, 23 marca 2015 [dostęp 2015-11-08].
  111. ↑ Mariusz Semenowicz, Ponad 1300 Świadków Jehowy wypełniło Halę w Ełku [online], elk24.pl, 30 marca 2010.
  112. ↑ Spotkanie Świadków Jehowy [online], suwalki.info, 30 marca 2006 [dostęp 2015-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-29].
  113. ↑ [Świadkowie Jehowy…], „Kontakty”, 16 lutego 1992, s. 2.
  114. ↑ „Kontakty”, 15 kwietnia 1990, s. 8.
  115. ↑ Bartosz Lipiński, Sala Królestwa w Augustowie [online], dziennikpowiatowy.pl, 6 października 2016 [dostęp 2017-05-30].
  116. ↑ Urszula Dąbrowska, Jak oceniam wiarę? [online], poranny.pl, 23 sierpnia 2007 [dostęp 2023-12-05].
  117. ↑ "Świątynie w Białymstoku" do wygrania [online], bia24.pl, 3 listopada 2023 [dostęp 2023-12-05].
  118. ↑ Otwarcie Sali Królestwa Świadków Jehowy w Grajewie [online], e-grajewo.pl, 24 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-24].
  119. ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy - Grajewo [online], e-grajewo.pl, 26 października 2023 [dostęp 2023-10-27].
  120. ↑ W tym miejscu powstanie Sala Królestwa /miejsce zebrań i ośrodek życia religijnego [online], e-grajewo.pl, 23 czerwca 2023 [dostęp 2023-10-27].
  121. ↑ Służba więzienna [online], sw.gov.pl, 2012 [dostęp 2015-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-15].
  122. ↑ Agnieszka Domanowska, Chrzest za murami aresztu [online], bialystok.wyborcza.pl, 14 października 2007 [dostęp 2021-01-03].
  123. ↑ Funkcjonowanie duszpasterstw więziennych wyrazem równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych w Polsce [online], salon24.pl, 18 marca 2016 [dostęp 2023-12-04].
  124. ↑ Urszula Ludwiczak, Prof. Bogusław Kędra jest nadwornym chirurgiem świadków Jehowy [online], plus.wspolczesna.pl, 29 grudnia 2016 [dostęp 2017-05-15].
  125. ↑ Uniwersytecki Szpital Kliniczny, Opieka duszpasterska [online], uskwb.pl.
  126. ↑ SP ZOZ MSWiA w Białymstoku, Opieka duszpasterska [online], zozmswia.bialystok.pl.
  127. ↑ SP ZOZ Wojewódzki Szpital Zespolony im. Jędrzeja Śniadeckiego w Białymstoku, Opieka duszpasterska [online], sniadecja.pl.
  128. ↑ Białostockie Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie w Białymstoku, Opieka duszpasterska [online], onkologia.bialystok.pl.
  129. ↑ Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Konferencja naukowo-szkoleniowa Pacjent „Inny” wyzwaniem opieki medycznej [online], 8 grudnia 2016.
  130. ↑ Świadkowie Jehowy w Polsce. Służba Informacji o Szpitalach Opieka medyczna nad pacjentem – Świadkiem Jehowy, [w:] Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM, Konferencja naukowo-szkoleniowa Pacjent „Inny” wyzwaniem opieki medycznej, Poznań, 8 grudnia 2016, s. 615.
  131. ↑ Komunikat Jury konkursu „Rodzina w wirach historii” [online].
  132. ↑ Alicja Korzeniecka-Bondar, Codzienność XXVI Letniej Szkoły Młodych Pedagogów [online], s. 317.
  133. ↑ Alicja Korzeniecka-Bondar, Przyczajeni, zagrożeni i gotowi na bitwę: strategie radzenia Świadków Jehowy z „kłopotliwym położeniem” w środowisku szkolnym, „Rocznik Pedagogiczny”, 2013.
  134. ↑ Barbara Czarnecka, Kobiety Świadkowie Jehowy w nazistowskich obozach koncentracyjnych. Przyczynek do charakterystyki społeczności kobiecych w lagrach, „Narracje o Zagładzie”, Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2020, s. 234, ISSN 2451-2133.
  135. ↑ Jerzy Morawski, Świadkowie, „Rzeczpospolita”, 23 października 2000, A8.
  136. ↑ Magdalena Kuźmiuk, Adrian K. groził pobiciem i wyzywał świadka Jehowy (zdjęcia) [online], poranny.pl, 30 grudnia 2014 [dostęp 2023-11-17].
  137. ↑ Region: Więzienie w zawieszeniu za obrażanie świadka Jehowy [online], radio.bialystok.pl, 30 grudnia 2014 [dostęp 2023-11-17].
  138. ↑ Krzysztof Goss, Struktura wyznaniowa mieszkańców byłego województwa białostockiego, „Studia Społeczne”, Uniwersytet Warszawski, Filia w Białymstoku, 2001, s. 136.
  139. ↑ Krzysztof Goss, Struktura wyznaniowa województwa podlaskiego, 2006, s. 3.
  140. ↑ Główny Urząd Statystyczny, Wyznania religijne oraz stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2006–2008 [online], stat.gov.pl, 2009, s. 127-128 [dostęp 2022-12-24].
  141. ↑ Główny Urząd Statystyczny, Wyznania religijne oraz stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009–2011 [online], stat.gov.pl, 2013, s. 131-132 [dostęp 2022-12-24].
  142. ↑ Świadkowie Jehowy wznawiają działalność w Sokółce po pandemii [online], isokolka.pl, 4 lipca 2022 [dostęp 2022-07-04].
  143. ↑ Urząd Statystyczny w Białymstoku, Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015 [online], stat.gov.pl, 2016, s. 131-132 [dostęp 2022-12-24].
  144. ↑ Główny Urząd Statystyczny, Wyznania religijne w Polsce 2015 [online], bislystok.stat.gov.pl, 2016, s. 118 [dostęp 2022-12-27].
  145. ↑ Główny Urząd Statystyczny, Wyznania religijne w Polsce 2015–2018 [online], 28 lutego 2020, s. 234–236.
  146. ↑ a b Główny Urząd Statystyczny, Wyznania religijne w Polsce 2019–2021 [online], stat.gov.pl, 22 grudnia 2022, s. 216-217 [dostęp 2022-12-23].
  147. ↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Departament Kontroli, Skarg i Wniosków, Informacja o stanie realizacji praw osób osadzonych w Strzeżonych Ośrodkach Dla Cudzoziemców Prowadzonych przez Straż Graniczną, archiwum.mswia.gov.pl, Warszawa, styczeń 2013, s. 24.
  148. ↑ Watchtower, Uchodźcy z Ukrainy rozpoczynają nowe życie w innych miejscach [online], jw.org, 9 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-16].
  149. ↑ Akcja pomocy dla braci z Ukrainy — miłość pokonuje przeciwności [online], jw.org, 2 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-02].
  150. ↑ Bracia z Ukrainy odczuwają troskę Jehowy [online], jw.org, 2 stycznia 2023 [dostęp 2023-01-02].


Świadkowie Jehowy w Polsce

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!