Pierwsi Świadkowie Jehowy (noszący wtedy jeszcze nazwę Badacze Pisma Świętego) pojawili się na południowych terenach Prus Wschodnich w pierwszej dekadzie XX wieku. W latach 20. XX wieku w Olsztynie działał już zbór[2].
We wrześniu 1931 roku zbór odwiedził przedstawiciel niemieckiego biura, pielgrzym o nazwisku Kiper[3].
Prześladowania w okresie nazizmu
Stolperstein Otto Siegela, który za odmowę służby wojskowej w 1944 roku przez nazistowski Sąd Okręgowy w Olsztynie został skazany na karę śmierci[4][5]
Po dojściu do władzy nazistów w roku 1933 na terenie Prus, a potem całych Niemiec, władze zdelegalizowały działalność Świadków Jehowy (przyjęcie nowej nazwy w 1931 roku[a]). Wyznawców poddano represjom i prześladowaniom, wielu z nich uwięziono w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, część stracono[6].
Okres po II wojnie światowej (1945–1950)
Po II wojnie światowej wraz z innymi polskimi osadnikami na teren Warmii i Mazur przybyli również Świadkowie Jehowy[7]. W Olsztynie rozpoczęto działalność ewangelizacyjną w roku 1946, początkowo głosiciele dojeżdżali z innych miejscowości regionu (np. z Mostkowa koło Łukty, gdzie osiadło kilka rodzin Świadków).
W maju 1947 roku powstał pierwszy olsztyński zbór liczący wtedy 17 osób, któremu przewodził, przybyły miesiąc wczeńiej Tadeusz Wincenciuk. Pochodził z Nowej Wsi koło Sokołowa Podlaskiego. Do Olsztyna przyjechał też Stefan Wincenciuk, Eugeniusz Kądziela pochodzący z Kołodzieża koło Moniek, a ochrzczony w 1943 roku i Feliks Sidorek (kolejarz pochodzący z województwa białostockiego). Początkowo zgromadzali się w lokalach prywatnych (zarejestrowano trzy takie adresy)[8].
W tym samym roku Świadkowie podjęli starania o pomieszczenie, w którym mogliby się spotykać i organizować wykłady biblijne. Uzyskali lokal w Olsztynie przy ul. Sarnowskiego 6, który służył jako Sala Królestwa na około 100 miejsc. Spotykało się tam regularnie około 60–70 osób, Świadków Jehowy i sympatyków.
Według niepełnych danych na początku 1948 roku wojewódzkie władze administracyjne szacowały liczbę około 50 Świadków Jehowy w Olsztynie. W kolejnym dokumencie z tego samego roku liczba wzrosła do 56. Ocenia się, że w 1948 roku ich liczba była wyższa od tej podanej przez urząd[8].
Pierwsze zgromadzenie obwodowe z udziałem około 200 osób odbyło się w dniach 18–20 czerwca 1948 roku w Olsztynie. Połączono ją z działalnością ewangelizacyjną w tym mieście[8].
Okres zakazu (1950–1989)
Komunistyczne władze utrudniały Świadkom Jehowy prowadzenie działalności, pracownicy Urzędu Bezpieczeństwa prowadzili ich inwigilację[9]. 30 czerwca 1948 roku władze województwa zamknęły lokal przy ul. Sarnowskiego[10]. Nie pomogły wielokrotne odwołania od tej decyzji, ani też wizyta wiosną 1949 roku Stefana Behunicka, misjonarza i przedstawiciela Biura Oddziału. Udało mu się tylko częściowo odzyskać skonfiskowanych publikacje. Zebrania zboru w Olsztynie odbywały się odtąd w mieszkaniu przy ulicy Waryńskiego[8].
W lipcu 1950 roku zdelegalizowano działalność Świadków Jehowy w Polsce pod zarzutem szpiegostwa. Według danych Urzędu Bezpieczeństwa w roku 1950 w Olszytnie działało 35–60 głosicieli[8].
Wyznawców poddawano szykanom, prześladowaniom, a niektórych uwięziono. Funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa prowadzili sprawy operacyjne przeciwko Świadkom Jehowy w Olsztynie (m.in. przeciwko takim osobom jak: Maria Mróz (1950–1966)[11]; Tadeusz Funikowski (1950); Andrzej Grażda (1950); Jerzy Kardyszewski (1950); Jan Lachtara (1950); Feliks Sidoryk (1950); Tadeusz Wincenciuk (1950)[12]; Witold Kroczek (1955–1958; „sługa obwodu związku wyznaniowego Świadkowie Jehowy w Olsztynie”)[13]).
W okresie zakazu Świadkowie Jehowy spotykali się i prowadzili działalność w warunkach konspiracji[14].
Po roku 1956 prześladowania zelżały, choć formalnie obowiązywał zakaz działalności. Ogłoszono amnestię, do Olsztyna przyjechała też grupa repatriantów z Syberii. Świadkowie w Olsztynie organizowali zebrania w mieszkaniach prywatnych i prowadzili działalność od drzwi do drzwi. Drukowano też w konspiracji na powielaczach czasopisma („Strażnica Zwiastująca Królestwo Jehowy” i „Przebudźcie się!”) oraz książki. Większe zgromadzenia organizowano poza miastem, na przykład w lasach lub na posesjach wiejskich. W roku 1958 w podolsztyńskiej wsi Słupy na „leśny kongres” przybyło 126 osób.
Pomimo utrudnionych warunków w latach 60. i 70. XX wieku liczba wyznawców powoli się powiększała.
Czas „odwilży”
Pod koniec 1977 roku olsztyńskich Świadków Jehowy odwiedził Daniel Sydlik, członek Ciała Kierowniczego w Nowym Jorku, który w Polsce bezskutecznie prowadził rozmowy z władzami państwowymi o zalegalizowaniu działalności[15].
W roku 1982 (w okresie obowiązywania stanu wojennego) władze po raz pierwszy zgodziły się na zorganizowanie w Polsce kilku większych kongresów. Jeden z nich odbył się w Olsztynie w Hali Widowiskowo-Sportowej „Urania”. W następnych latach Świadkowie regularnie wynajmowali ten obiekt do organizowania zgromadzeń. Wynajmowano też inne sale publiczne, na przykład na doroczną uroczystość Wieczerzy Pańskiej.
Czasy współczesne
W połowie lat 80. XX wieku liczba Świadków w Olsztynie sięgała ponad 200 osób i wraz ze schyłkiem systemu komunistycznego nastąpił dalszy wzrost liczebny. 12 maja 1989 roku Świadkowie Jehowy w Polsce zostali ponownie prawnie zarejestrowani jako wyznanie religijne.
12 czerwca 1988 roku została oddana do użytku Sala Królestwa przy ul. Bałtyckiej 142 w dzielnicy Gutkowo. Służyła ona Świadkom Jehowy do roku 2012[16].
Nowy, większy obiekt zbudowano w ciągu 18 miesięcy przy ul. Traugutta 27. Oddano go do użytku 5 lutego 1994 roku. Jest to kompleks dwóch Sal Królestwa, z którego korzysta około 600 olsztyńskich wyznawców[b][16][2].
Najnowsza Sala Królestwa powstała przy ul. Borowej 7 (w dzielnicy Zatorze), a otwarto ją 27 października 2007 roku[17]. Korzysta z niej około 400 osób[b][16].
W latach 1983–1984, 1986–1988, 1994–2005, 2007–2008, 2010–2011 Świadkowie Jehowy organizowali kongresy okręgowe (letnie) na Stadionie OSiR (Stadion Stomil)[c][18]) przy al. Piłsudskiego w Olsztynie. W ramach wynajmu[19] obiekt ten był wtedy generalnie sprzątany i często remontowany przez Świadków Jehowy[20].
W kolejnych latach kongresy regionalne m.in. dla zborów olsztyńskich odbywały się w wynajętych nowszych obiektach w innych miastach (2012, 2014–2017 w Ostródzie[21][22], 2013 w Mrągowie, w 2019 m.in. w Ełku[23], a w 2023 w Płocku)[b].
W latach 90. XX wieku powstała grupa języka migowego, w roku 2015 grupa języka angielskiego (działająca do 2020 roku), a w 2018 grupa języka rosyjskiego (w 2022 roku przekształcona w zbór). W językach tych prowadzone są zebrania zborowe[b][16]. Od roku 2012 nastąpiła reorganizacja zborów, wskutek czego zbory stały się większe i lepiej zorganizowane, lecz ich liczba zmniejszyła się.
Miejscowi Świadkowie Jehowy zapewniają opiekę duszpasterską potrzebującym jej pacjentom Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii w Olsztynie[28].
Od końca lutego 2022 roku rozpoczęto organizowanie pomocy dla Świadków Jehowy z Ukrainy, uchodźców – ofiar inwazji Rosji. W tym celu na terenie województwa powołano jeden z 16 Komitetów Pomocy Doraźnej działających w Polsce, składający się z przeszkolonych wolontariuszy[31][32].
Od początku kwietnia 2022 roku, kiedy to wznowiono przeprowadzanie zebrań w Salach Królestwa (od marca 2020 roku, z uwagi na pandemię COVID-19, zebrania z osobistym udziałem obecnych były zawieszone), uczęszczają na nie także Świadkowie Jehowy z Ukrainy, którzy musieli opuścić swój kraj ze względu na toczącą się tam wojnę. Szacuje się, że w samym Olsztynie jest to kilkudziesięcioosobowa grupa[16].
↑Największa grupa Badaczy Pisma Świętego, która pozostała związana z Towarzystwem Strażnica, 26 lipca 1931 roku przyjęła nazwę Świadkowie Jehowy.
↑ abcdefgW związku z pandemią COVID-19 od 14 marca 2020 do 31 sierpnia 2022 roku działalność od domu do domu była zawieszona (prowadzona była listownie, telefonicznie, w formie elektronicznej, od 31 maja 2022 roku wznowiono publiczną działalność ewangelizacyjną). W związku z tym do 31 grudnia 2022 roku zawieszono wszelkie szkolenia i kursy (oprócz Kursu Służby Pionierskiej przeprowadzanego do końca 2022 roku w formie wideokonferencji). Od marca 2020 roku zebrania zborowe odbywały się wyłącznie w formie wideokonferencji, a od 1 kwietnia 2022 roku odbywają się ponownie w Sali Królestwa oraz w formie „hybrydowej” (wszyscy uczestnicy w Sali Królestwa i odbierający program transmitowany przez wideokonferencje mogą brać czynny udział w punktach i dyskusjach). Do 31 grudnia 2022 roku wstrzymano organizowanie kongresów regionalnych i zgromadzeń obwodowych z osobistym udziałem obecnych. Ich program został zamieszczany w oficjalnym serwisie internetowym jw.org. Do 31 maja 2022 roku wstrzymano również budowy i remonty Sal Królestwa.
↑Über einen Stolperstein, [w:] Allensteiner Nachrichten [online], agdm.pl, 24 września 2017, s. 3(niem.).
↑TeresaT.Wontor-CichyTeresaT., Więzieni za wiarę. Świadkowie Jehowy w KL Auschwitz, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2003. Brak numerów stron w książce
↑AndrzejA.KopiczkoAndrzejA., Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64.
_Otto_Reinhold_Siegel.jpg)
