Szepietowo-Wawrzyńce

Szepietowo-Wawrzyńce

wieś
Brama wjazdowa będąca pozostałością dawnego zespołu parkowo-dworskiego
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina	Szepietowo
Liczba ludności (2011)	456[2][3]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-210[4]
Tablice rejestracyjne	BWM
SIMC	0407411[5]
Położenie na mapie gminy Szepietowo Szepietowo-Wawrzyńce
Położenie na mapie Polski Szepietowo-Wawrzyńce
Położenie na mapie województwa podlaskiego Szepietowo-Wawrzyńce
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego Szepietowo-Wawrzyńce
52°50′52″N 22°32′25″E[1]

Szepietowo-Wawrzyńce – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Szepietowo^[5][6].

Zaścianek szlachecki Wawrzyńce należący do okolicy zaściankowej Szepietowo położony był w drugiej połowie XVII wieku w powiecie brańskim ziemi bielskiej województwa podlaskiego^[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Anny w Dąbrówce Kościelnej^[8].

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1520 roku. W języku urzędowym Wielkiego Księstwa Litewskiego Sioło Szepietowo Ławryncewiata, wysłało na wyprawy wojenne trzech jeźdźców. Popis wojenny ziemian województwa podlaskiego, mocą uchwały sejmu wileńskiego, przyjęty w 1528 r., wymienia w parafii dąbrowskiej (parafeia Dubrowskaja) Seło Szepetowskii Ławrincewiata, a w nim Jakuba i Hryhora Ławryncewiczów, właścicieli wsi^[9]. Również Zygmunt Gloger wzmiankuje, iż nazwa Szepietowo Ławryncewiata istniała w XVI w.^[10] Wieś była własnością rodziny Szepietowskich.

W XVII w. urząd skarbnika ziemi bielskiej sprawowali: Paweł Aleksander Szepietowski, Józef Szepietowski, Stanisław Szepietowski.

W roku 1794 doszło do połączenia majątków Szepietowo-Wawrzyńce z Szepietowem-Podleśnem poprzez małżeństwo Wojciecha Szepietowskiego, dziedzica Szepietowa-Wawrzyńc z Marianną Sienicką, córką sędziego ziemi bielskiej z Szepietowa-Podleśnego.

Na skutek działów rodzinnych w 1854 r. wieś została odziedziczona przez Józefinę Kazimierę Adelajdę z Szepietowskich Kiersnowską. Od tego, do 1939 roku majątek Szepietowo-Wawrzyńce stanowił własność rodu Kiersnowskich (Kierznowskich).

W roku 1827 w Wawrzyńcach i sąsiednich Żakach naliczono 30 domów i 174 mieszkańców. W I połowie XIX w. do majątku Szepietowo należały folwarki: Szepietowo-Podleśne, Czyżewo-Siedliska, Gierałty Nowe, Dąbrówka Kościelna, Stokowisko, a także lasy między Szepietowem a Szepietowem-Janówką i między Szepietowem a Włostami. Folwark wawrzyniecki obejmował nomenklatury we wsiach: Mystki-Rzym, Średnica-Maćkowięta, Plewki, Gołasze-Puszcza, Kulesze Stare, Kulesze Wykno, Kulesze Nowe, Gołasze Mościckie, Czerwony Bór. W folwarku było 19 budynków murowanych, 17 drewnianych, cegielnia, wiatrak i gorzelnia^[11].

Pod koniec XIX w. Szepietowo-Wawrzyńce wchodziły w skład dóbr Szepietowo. Wieś liczyła 43 osady i 26 morgów ziemi^[11].

W 1921 r. wyszczególniono:

• wieś Szepietowo-Wawrzyńce z 17 budynkami z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 89. mieszkańcami (37 mężczyzn i 52 kobiety). Wszyscy podali narodowość polską
• folwark Szepietowo-Wawrzyńce. Naliczono tu 6 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 137 mieszkańców (60 mężczyzn i 77 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską^[12].

W latach 1924–1936 majątek ziemski Wawrzyńce dzierżawił Bronisław Borkowski, który prowadził tutaj hodowlę zarodową bydła polskiego, czerwonego. Bezpośrednio przed wojną, w latach 1936–1939 na dobrach wawrzynieckich gospodarował krewny rodziny Kiersznowskich, profesor doktor Kazimierz Rogoyski.

Od 12 do 24 września 1939 r. we dworze w Szepietowie-Wawrzyńcach kwaterował sztab niemieckiej dywizji gen. Guderiana. Podczas wojny zarówno Sowieci, jak i Niemcy prowadzili tu hodowlę bydła.

W kwietniu 1944 oddział Kedywu działający na terenie gminy Szepietowo dokonał odbicia z rąk niemieckich około 180 jeńców radzieckich uwięzionych w Wawrzyńcach.

Po zakończeniu wojny i znacjonalizowaniu majątku rodziny Kierznowskich w 1948 r. utworzono Zakład Doświadczalny Oddziału Mazowieckiego Państwowego Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego, który pod tą nazwą działał do 1950 r., kiedy powołano Zakład Doświadczalny Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. W latach 1956–1975 istniał tu Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny, od 1975-1990 Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, w latach 1990-1999 Ośrodek Doradztwa Rolniczego, a od 1999 działa Wojewódzki Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego.

W latach 1954–1972 miejscowość wchodziła w skład Gromady Szepietowo-Stacja^[13].

Współcześnie

Wraz z rozwojem Wojewódzkiego Podlaskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, którego siedziba zlokalizowana jest w Szepietowie Wawrzyńcach, miejscowość zmieniała wiejski charakter. Obecnie wokół gmachu głównego Ośrodka Doradztwa Rolniczego wybudowane są bloki mieszkalne, przez co zabudowa przybrała kształt osiedla mieszkaniowego.

W centrum wsi znajduje się zabytkowy park, założony w 1927 r., zaprojektowany w stylu kaligraficznym przez architekta ogrodnictwa Stefana Rogowicza, Naczelnika Wydziału Plantacji Rady Miejskiej Miasta Łodzi. W parku znajdują się liczne okazy starych drzew, stanowiące pomniki przyrody: (dęby, topole, graby, lipy, buki i kasztany). Do parku prowadzą zabytkowe aleje: lipowa (tzw. lipówka) i kasztanowa (tzw. kasztanówka). Od kasztanówki odbiega ponad kilometrowa aleja grabowa (grabówka), łącząca się obecnie z lasem. Przed wojną ulica ta prowadziła bezpośrednio do przejazdu kolejowo-drogowego w Szepietowie.

Liczba ludności w Szepietowie Wawrzyńcach w latach 2000–2009 wyglądała następująco: 2000 r. – 512 osób, 2002 –508 osób, 2003 – 489 osób, 2004 – 498 osób, 2006 – 476 osób, 2007 – 470 osób, 2008 – 470 osób, 2009 –468 osób^[14].

Według stanu ludności z 31 grudnia 2011 r. miejscowość liczyła 448 osób^[15].

Galeria

• 
  Park dworski
• 
  Aleja kasztanowa
• 
  Słup „witacz”
• 
  Bloki mieszkalne

Zobacz też

• Szepietowo,
• Szepietowo Podleśne, Szepietowo-Janówka, Szepietowo-Żaki

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 135179
2. Wieś Szepietowo-Wawrzyńce w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1256 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Anna Laszuk, Zaścianki i królewszczyzny : struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1998, s. 92.
8. Opis parafii na stronie diecezji
9. Muzeum Narodowe Kraków, Biblioteka Czartoryskich, Teki Naruszewicza, nr 204.
10. Z. Gloger, Dawna Ziemia Bielska i jej szlachta cząstkowa, Warszawa 1873 dostępny na stronie: Polona. (2018-10-18)
11. Szepietowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 900 .
12. Główny Urząd Statystyczny, Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., t. 5, Warszawa 1924, s. 114 .
13. W. Jemielity, Podziały administracyjne powiatów wysokomazowieckiego i łapskiego w latach 1919 –1990 z Studia Łomżyńskie, tom VII. Łomża 1996 r. str. 108-109.
14. Uchwała Rady Miejskiej w Szepietowie z 10 lutego 2010 r. – Plan odnowy miejscowości Szepietowo Wawrzyńce na lata 2010-2016. (2012-08-12).)
15. Urząd Miejski w Szepietowie – stan ludności z 31.12.2011 r. (bez pobytów czasowych)

Bibliografia

• J. Włodek, Pamiętniki historyczne. Profesor Kazimierz Rogoyski. Jego życie i praca dla rolnictwa polskiego, tom 2, Ciechanowiec 2007.
• Józef Maroszek, Dzieje obszaru gminy Szepietowo w XV-XX w., Szepietowo 2006.