Տեղ (գյուղ)

Գյուղ
Տեղ
Տեղ գյուղի համայնապատկերը, 2019թ․
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Սյունիքի մարզՍյունիքի մարզ
Համայնք	Տեղ (համայնք) | Տեղ համայնք[1]
Հիմնադրված է	10-րդ դար թ.
Մակերես	38,79 կմ²
ԲԾՄ	1350 մետր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	▲2443 մարդ (2011)[2]
Խտություն	65 մարդ/կմ²
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	տղցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Տեղ (գյուղ) (Հայաստան) Տեղ (գյուղ) (Սյունիքի մարզ)
Տեղ Վիքիպահեստում

Տեղ, գյուղ Հայաստանի Սյունիքի մարզի Տեղ համայնքում^[1]՝ հայ-ադրբեջանական շփման գծին^[3][4]։

Աշխարհագրություն

Տեղ գյուղը գտնվում է Գորիս քաղաքից մոտ 12 կմ դեպի հյուսիս-արևելք՝ Գորիս-Ստեփանակերտ նախկին մայրուղու վրա, ծովի մակարդակից մոտ 1350-1400 մ բարձրության վրա։ Մարզկենտրոն Կապան քաղաքից հեռու է մոտ 101 կմ։

Պատմություն

Ըստ պատմական վկայության, Տեղ գյուղը հիմնել է Սյունիքի թագուհի Շահանդուխտ II-ը՝ 10-րդ դարում^[5]։ Մինչ այդ, Տեղի տարածքում եղել է քարանձավային բնակատեղի, որի մոտակայքում 4-ից 5-րդ դարերում կառուցվել է Սուրբ Գևորգ եկեղեցին։ Ուշ միջնադարում Տեղը եղել է մելիքանիստ գյուղ։

Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջանում Տեղ գյուղն ընդգրկվել է Ելիզավետպոլի նահանգի Զանգեզուրի գավառում^[6]։ Խորհրդային Միության տարիներին այն մասն է կազմել Խորհրդային Հայաստանի Զանգեզուրի գավառի, իսկ 1930 թվականից՝ Գորիսի շրջանի։ Հայաստանի անկախության հռչակումից հետո՝ վարչատարածքային նոր բաժանմամբ 1995 թվականից մտնում է Սյունիքի մարզի մեջ։ 2016 թվականից խոշորացված Տեղ համայնքի կենտրոնն է։

Հայ-ադրբեջանական հակամարտություն

Արցախյան ազատամարտի ընթացքում Տեղ գյուղում զոհվածներին նվիրված հուշարձան

1988-1994 թվականներ

Հիմնական հոդված՝ Արցախյան ազատամարտ

2020-ներկա

Հիմնական հոդվածներ՝ 44-օրյա պատերազմ և Հայ-ադրբեջանական ընդհարումներ (2023)

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Հիմնական հոդված՝ Տեղի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Սյունիքի մարզ)

Տեղ գյուղը հարուստ է պատմամշակութային հուշարձաններով։ 2002 թվականին Հայաստանի կառավարության հաշվառվել են դրանցից 72-ը՝ ընդհանուր 18 միավոր։ Այդ հուշարձաններից են մ.թ.ա. 2-1 հազարամյակով թվագրվող Քարակալ ամրոցն ու դամբարանադաշտը, 4-ից 5-րդ դարերով թվագրվող Սուրբ Գևորգ եկեղեցին, 5-ից 6-րդ դարերով թվագրվող Սռեղցի եկեղեցին, 14-ից 15-րդ դարերով թվագրվող Կոտրաց եղցի անունով եկեղեցին, 10-ից 20-րդ դարերով թվագրվող գերեզմանոցներ, 10-ից 17-րդ դարերով թվագրվող խաչքարեր, 17-ից 19-րդ դարերով թվագրվող մելիքական ապարանքներ, 14-ից 18-րդ դարերով թվագրվող բնակելի տներ, տարբեր դարերով թվագրվող կամուրջներ, ջրաղացներ, աղբյուրներ, ձիթհաններ և այլն^[5][7]։

• 
  Սուրբ Գևորգ եկեղեցի, 2014թ․
• 
  Մելիք Բարխուդարյանների ապարանք, 2014թ․
• 
  Սռեղցի եկեղեցի, 2019թ․
• 
  Հին գերեզմանոց, 2019թ․

Բնակչություն

Համաձայն պատմական աղբյուրների՝ Տեղ գյուղում բնակվել են բացառապես հայեր^[8]։

Ստորև ներկայացված են Տեղ գյուղի բնակչության վիճակագրական տվյալներն ըստ տարիների^[9]․

Տարի	Բնակչություն
1831	798 մարդ	[10]
1873	2285 մարդ	[10]
1897	2703 մարդ	[10]
1926	2167 մարդ	[10]
1939	2570 մարդ	[10]
1959	2213 մարդ	[10]
1970	2197 մարդ	[10]
1979	2109 մարդ	[10]
1989	1755 մարդ	[10]
2001	2333 մարդ	[10]
2011	2443 մարդ	[2]

Տնտեսություն

Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է անասնապահությամբ, դաշտավարությամբ, պտղաբուծությամբ, կարտոֆիլի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Խորհրդային շրջանում լայն տարածում են ունեցել նաև ծխախոտագործությունը և ճակնդեղի մշակումը^[5]։

Ծանոթագրություններ

1. Տեղեկություններ Տեղ համայնքի մասին Սյունիքի մարզի մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 09․12․2023 թվական)։
2. Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
3. «Տեղ գյուղի տարածքում ադրբեջանցիներն առաջ են եկել․ ՔՊ-ական պատգամավոր» հոդված hraparaktv.am կայքում։
4. Հայաստանի կառավարության որոշում «Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ համայնքների ցանկը հաստատելու մասին» 17 նոյեմբերի 1998 թվականի N 713, քաղ. Երևան։
5. «Տեղ գյուղի էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 6-ին.
6. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ 2, էջ 95
7. Հայաստանի կառավարության որոշում N 2322-Ն, 29 դեկտեմբերի 2005 թ․։
8. Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»։
9. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 197» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Հունիսի 28-ին.
10. Հայաստանի բնակավայրերի բառարան (հայ.) — Երևան: 2008. — 184 p.

Արտաքին հղումներ

• Էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում Արխիվացված 2014-01-29 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տեղ (գյուղ)» հոդվածին։