Ղափանի շրջան

Ղափանի շրջան
ԵրկիրԿաղապար:Դրոշավորում/ԽՍՀՄ, Հայաստան
ԿարգավիճակՇրջան
Մտնում էՀայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն Հայկական ԽՍՀ
→ Հայաստան Հայաստան
ՎարչկենտրոնՂափան
Խոշորագույն քաղաքՂափան
Հիմնական լեզուՀայերեն
Բնակչություն (1987)61 500
Խտություն44,8
Ազգային կազմՀայեր, ադրբեջանցիներ
Տարածք1 371
(4,6 %)
Հիմնադրված է1930-1995 թ.
Պատմական շրջան(ներ)Սյունիք

Ղափանի շրջան, Հայկական ԽՍՀ, ապա՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային միավոր այժմյան Սյունիքի մարզի կենտրոնում։ Գտնվել է ՀԽՍՀ հարավ-արևելքում։ Կազմավորվել է 1930 թվականի սեպտեմբերի 9-ին՝ Զանգեզուրի գավառի լուծարմամբ։ Սահմանակից է Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին և Նախիջևանի Ինքնավար ԽՍՀ-ին։ Տարածությունը 1 371 քառ. կմ էր, բնակչությունը՝ 61 500 մարդ (1987), խտությունը՝ 44,8 մարդ/քառ.կմ։

Բնակավայրեր

Վարչական կենտրոնն էր Ղափան քաղաքը։ Ուներ նաև մեկ այլ քաղաք ավան՝ Քաջարանը, 2 քաղաքային, 19 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝

Պատմություն

Ղափանի շրջանի տարածքը դեռ հնադարում եղել է Հայաստանի կազմում՝ Երվանդունիների (մ.թ.ա. 570-201) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Ղափանի շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Բաղք գավառը։ 9-րդ դարի վերջից մտել է Բագրատունյաց թագավորության, 987-1170 թվականը՝ Սյունիքի թագավորության, ապա՝ Զաքարյան իշխանապետության մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է մոնղոլական, ապա՝ կարակոյունլու և ակկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ։

Պարսկական տիրապետության ժամանակ եղել է Ղարաբաղի կուսակալության, Ղարաբաղի խանության Ղափանի մահալի մասը։ 1720-ական թվականներին տարածքի բնակչությունը մասնակցել է Դավիթ Բեկի և Մխիթար սպարապետի ղեկավարությամբ Սյունիքի ազգային-ազատագրական շարժումներին։

Գյուլիստանի պայմանագրով (1813) Զանգեզուրը, ինչպես նաև շրջանի տարածքը անցել է Ռուսաստանին։ 1829 թվականից մտել է Ղարաբաղի գավառի կազմի մեջ։ 1861 թվականից կազմել է Ելիզավետպոլի նահանգի Զանգեզուր գավառի մասը։ Խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո մինչև շրջանի կազմավորումը, կազմել է Զանգեզուրի գավառի Ղափան գավառամասը։

Ճարտարապետական հուշարձաններից նշանավոր են Բաղաբերդը (4-11-րդ դարեր), Երիցավանքը (5-11-րդ դարեր), Վահանավանքը (10-րդ դար), Հալիձորի բերդը (17-18-րդ դարեր)։ Կան ուշ միջնադարյան բազիլիկներ, կամուրջներ, ձիթհաններ։

Շրջանի կուսակցական կազմակերպությունը ստեղծվել է 1930 թվականին։ 1987 թվականին կար 120 սկզբնական կուսակցական, 166 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս էր տեսնամ «Ղափան» շրջանային թերթը։

Ռելիեֆ, կլիմա

Ղափանի շրջանը գտնվում է Զանգեզուրի հարավային մասում, Ողջիի ավազանում, Բարգուշատի, Մեղրու և Զանգեզուրի լեռնաշղթաների միջև։ Ունի լեռնային, մասնատված մակերևույթ։ Առավելագույն բարձրությունը 3904 մ է (Կապուտջուղ)։ Ռելիեֆի բնորոշ տարրերից են կիրճերն ու լեռնանցքները։

Ղափանի շրջանը Հայկական ԽՍՀ գունավոր մետալուրգիայի հումքի գլխավոր բազան է։ Կան պղնձամոլիբդենային, բազմամետադային, պղնձի, կրաքարի, բազալտի հանքավայրեր։ Գերակշռում են լեռնաանտսաային և լեռնամարգագետնային լանդշաֆտները։

Կլիման չոր մերձարևադարձային է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ 0 °C-ից մինչև -14 °C, հուլիսինը՝ 7-23 °C, տարեկան տեղումները՝ 500-800 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 20-200 օր։ Խոշոր գետերն են Ողջին, Շիկահողը, Ծավը։ Տարածքում են Կապույտ լիճը, Շիկահողի արգելանոցը (Ծավի սոսիների պուրակի հետ)։ Գործում են Ուժանիսի, Շիկահողի ջրատարները, Սյունիքի, Նորաշենիկի և Ծավի ջրհան կայանները, Գեղիի և Դավիթ Բեկի ջրամբարները։

Տնտեսություն

Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են գունավոր մետալուրգիան, թեթև և սննդի արդյունաբերությունը։ Գործում են 19 արդյունաբերական ձեռնարկություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջնակարգ են Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը, լուսատեխնիկական, ավտոնորոգման գործարանները, «Էլեկտրոն» արտադրական միավորման ֊մասնաճյուղը, տրիկոտաժի, կոշիկի, կահույքի ֆաբրիկաները։ Գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղերն են անասնապահությունը, հացահատիկի, ծխախոտի ու բանջարեղենի մշակումը։ Կա 7 կոլեկտիվ, 12 խորհրդային տնտեսություն։ Զարգացած է թռչնաբուծությունը։ Ավտոճանապարհների երկարությունը 270 կմ է, երկաթուղին՝ 2,4 կմ։ Ղափանում կա օդանավակայան։ Գործում է կապի հանգույց՝ 15 բաժանմունքով։

1986-87 ուսումնական տարում գործում էր 31 միջնակարգ, 20 ութամյա, 3 երաժշտական, 3 գեղարվեստի, 2 մարզական դպրոց, 2 տեխնիկում, 2 միջնակարգ մասնագիտական ուսումնարան, 2 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1986 թվականին կար 21 մշակույթի տուն, 51 ակումբ, 1 պետական թատրոն, 1 հայրենագիտական թանգարան, 1 տուրիստական հանգրվան, 6 հիվանդանոց, 2 ամբուլատորիա, 3 պոլիկլինիկա, 2 դիսպանսեր։

Տարածքում էին ՀԽՍՀ ԳԱ հաշվողական կենտրոնի Ղափանի բաժանմունքի և Երկրաբանական ինստիտուտի Ղափանի մետալուրգիական լաբորատորիաները, գիտատեխնիկական ինֆորմացիայի և տեխնիկատնտ․ հետազոտությունների հայկական ԳՀԻ-ի Ղափանի բաժանմունքը։

Պատկերասրահ

Տես նաև

Շրջաններ
 • Աբովյանի  • Ազիզբեկովի  • Ամասիայի  • Անիի  • Ապարանի  • Արագածի  • Արարատի  • Արտաշատի  • Արթիկի  •
 • Ախուրյանի  • Աշտարակի  • Բաղրամյանի  • Գորիսի  • Գուգարքի  • Եղեգնաձորի  • Էջմիածնի  • Թալինի  • Թումանյանի •
 • Իջևանի  • Կալինինոյի  • Կամոյի  • Կրասնոսելսկի  • Հոկտեմբերյանի  • Հրազդանի  • Ղափանի  • Ղուկասյանի  • Մարտունու  •
 • Մասիսի  • Մեղրու  • Նաիրիի  • Նոյեմբերյանի  • Շամշադինի  • Սիսիանի  • Սպիտակի  • Ստեփանավանի  • Սևանի  • Վարդենիսի  •
Հայկական ԽՍՀ զինանշան
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

Read other articles:

Impianti della Coppa del Mondo di rugby 2011

Voce principale: Coppa del Mondo di rugby 2011. Immagine Impianto e città Capacità Incontri disputati Eden Park, Auckland 60000 Nuova Zelanda ‒ Tonga 41-10 (G)Australia ‒ Irlanda 6-15 (G)Nuova Zelanda ‒ Francia 37-17 (G)Figi ‒ Samoa 7-27 (G)Inghilterra ‒ Scozia 16-12 (G)Inghilterra ‒ Francia 12-19 (QF)Nuova Zelanda ‒ Argentina 33-10 (QF)Francia ‒ Galles 9-8 (SF)Nuova Zelanda ‒ Australia 20-6 (SF)Australia ‒ Galles 21-18 (F3)Francia ‒ Nuova Zelanda 7-8 (F) Forsyth Barr ...

 

Celebest F.C.

Celebest F.C. PaluNama lengkapCelebest Football Club PaluJulukanTanduk AnoaBerdiri2000 sebagai Villa 2000 F.C.2015 sebagai Celebest F.C. PaluStadionStadion Gawalise, Kota Palu, Sulawesi Tengah(Kapasitas: 20.000)Pemilik Abdee NegaraManajer Ahmadi HB. BuraeraPelatih Budiarjo ThalibLigaLiga 3 Kostum kandang Kostum tandang Musim ini Celebest F.C. Palu (dulunya bernama Villa 2000 F.C.) adalah sebuah tim sepak bola Indonesia yang berada di Kota Palu, Sulawesi Tengah, Indonesia. Saat ini Celebest F....

 

Hrithik Roshan

Hrithik RoshanHrithik Roshan saat peluncuran Rado HyperChrome di Mumbai pada Januari 2013LahirHrithik RoshanPekerjaanAktorTahun aktif1980–1986 (artis cilik)2000–sekarangSuami/istriSussanne Khan (2000–2013); berpisahAnakHrehaanHridhaanOrang tuaRakesh RoshanPinky Hrithik Roshan (Hindi: ऋतिक रोशन, pengucapan bahasa Hindi: [ˈrɪtɪk ˈroːʃən]; (lahir 10 Januari 1974)[1] adalah seorang aktor India yang bermain di industri film Bollywood. Karier Setel...

Pharmacodynamique

Cet article est une ébauche concernant la pharmacie et la médecine. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Plantes psychoactives : diagramme phylogénétique montrant la descendance commune et la parenté génétique d'organismes communs qui produisent des composés psychoactifs couramment consommés. La pharmacodynamique, ou pharmacodynamie, décrit les effets qu'un principe actif produit sur l'o...

 

Pedro I de Portugal

 Nota: Não confundir com Dom Pedro I. D. Pedro I Cru, Cruel, ou Justiceiro Pedro I de PortugalRepresentação do Rei Pedro I de Portugal na Sala dos Reis, Quinta da Regaleira, Sintra, Portugal. Rei de Portugal e Algarve Reinado 28 de maio de 1357a 18 de janeiro de 1367 Antecessor(a) Afonso IV Sucessor(a) Fernando I   Nascimento 8 de abril de 1320   Coimbra, Portugal Morte 18 de janeiro de 1367 (46 anos)   Estremoz, Portugal Sepultado em Mosteiro de Alcobaç...

 

Mel Made Me Do It

2022 single by StormzyMel Made Me Do ItSingle by StormzyReleased23 September 2022 (2022-09-23)Length7:20Label 0207 Def Jam #Merky Songwriter(s) Michael Omari Alan Lomax Andrew Jason Brown Producer(s)Knox BrownStormzy singles chronology Clash (2021) Mel Made Me Do It (2022) Hide & Seek (2022) Music videoMel Made Me Do It on YouTube Mel Made Me Do It is a song by English rapper Stormzy, released as a single on 23 September 2022 through 0207 Def Jam and #Merky.[1] It c...

Vida (TV series)

2018 American drama television series VidaGenreDramaCreated byTanya SarachoBased onPour Vidaby Richard Villegas Jr.Starring Melissa Barrera Mishel Prada Ser Anzoategui Chelsea Rendon Carlos Miranda Maria-Elena Laas Roberta Colindrez ComposerGermaine FrancoCountry of originUnited StatesOriginal languageEnglishNo. of seasons3No. of episodes22ProductionExecutive producers Marc Turtletaub Peter Saraf Robin Schwartz Stephanie Langhoff Tanya Saracho Producers Chrisann Verges Jenniffer Gómez Jamie ...

 

Smallville (season 10)

Final season of television series Season of television series SmallvilleSeason 10DVD and Blu-ray coverStarring Tom Welling Erica Durance Justin Hartley Cassidy Freeman Allison Mack Country of originUnited StatesNo. of episodes22ReleaseOriginal networkThe CWOriginal releaseSeptember 24, 2010 (2010-09-24) –May 13, 2011 (2011-05-13)Season chronology← PreviousSeason 9 List of episodes The tenth and final season of Smallville, an American television series, premiered on Sep...

 

Адміністративний поділ Бермудських Островів

Бермудські Острови розділені на 9 округів та 2 муніципалітети. № Адміністративніодиниці Площакм² Населення,2010, чол. Густота,чол./км² Округ 1 Сендіс 6,7 7 655 1142,54 2 Саутгемптон 5,8 6 633 1143,62 3 Ворік 5,7 8 615 1511,4 4 Пейджет 5,3 5 702 1075,85 5 Пембрук 4,7 10 610 2257,45 6 Девоншир 4,9 7 332 1496,33 7 Сміт 4,9 5 406 1103,27 ...

Oruç Reis-class submarine

Submarine class This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Oruç Reis-class submarine – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2013) (Learn how and when to remove this template message) Turkish submarine TCG Oruç Reis Class overview NameP611/Oruç Reis Operators  Royal Navy  Tur...

 

اختبار الغواياك للبراز

اختبار الغواياك للبراز بطاقات الغوياك وزجاجة من المطور الذي يحتوي على بيروكسيد الهيدروجين HCPCS-L2 G0394 مدلاين بلس 003393  تعديل مصدري - تعديل   اختبار الغواياك للبراز ((بالإنجليزية: Stool guaiac test)‏) أو اختبار الغواياك لتحري الدم الخفي في البراز (gFOBT) هي واحدة من العديد من الطرق الت...

 

Southern Association of Colleges and Schools

Not to be confused with Southern Association of Independent Schools. University accreditation organization in the United StatesThis article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Southern Association of Colleges and Schools – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (March 2023) (Learn how and when to remove this template message) Southern Association of...

KKN di Desa Penari (film)

Untuk kegunaan lain, lihat KKN di Desa Penari. KKN di Desa PenariSutradara Awi Suryadi Produser Manoj Punjabi Ditulis oleh Lele Laila Gerald Mamahit BerdasarkanKKN di Desa Penarioleh SimpleManPemeran Tissa Biani Adinda Thomas Achmad Megantara Aghniny Haque Calvin Jeremy Fajar Nugraha Penata musikRicky LionardiSinematograferIpung Rachmat SyaifulPenyunting Firdauzi Trizkiyanto Denny Rihardie Perusahaanproduksi MD Pictures Pichouse Films Tanggal rilis 30 April 2022 (2022-04-30) (I...

 

N69 (België)

Gewestweg van Tongeren naar Hannuit Land België Provincie Limburg, Luik Lengte 32,6 km Portaal    Verkeer & Vervoer België Traject Tongeren N79 Koninksem N614 Oerle N3 29 Borgworm A3 E40 onder HSL 2 over Spoorlijn 36 Borgworm N65 Borgworm N637 Braives N64 Hannuit N80 De N69 is een gewestweg in de Belgische provincies Limburg en Luik. Deze weg vormt de verbinding tussen Tongeren en Hannuit. De hele gewestweg volgt een deel van het tracé van de Via Belgica, de Romeinse heerbaan...

 

Silas Chandler

Silas ChandlerSergeant A.M. Chandler of the 44th Mississippi Infantry Regiment, Co. F., and Silas Chandler, family slaveBorn1838Virginia, U.S.DiedSeptember 1919 (aged 82)NationalityAmericanOccupationCarpenterSpouseLucy GarvinChildren12 Silas Chandler (1838 - September 1919) was an enslaved African American who accompanied his owners, Andrew and Benjamin Chandler, referred to as a manservant in the Confederate Army during the American Civil War. He was also a carpenter and he helped found and ...

تصفيات كأس الأمم الإفريقية 2019 المجموعة ب

هذه المقالة بحاجة لصندوق معلومات. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة صندوق معلومات مخصص إليها. ستكون المجموعة ب من مسابقة تصفيات كأس الأمم الأفريقية لكرة القدم 2019 واحدة من المجموعات الـ12 التي تقرر الفرق المؤهلة لمسابقة نهائيات كأس الأمم الأفريقية لكرة القدم 2019. وتتألف...

 

Short bowel syndrome

Medical conditionShort bowel syndromeOther namesShort gut syndrome, short gut, intestinal failureA piece of diseased ileum following removal by surgery.SpecialtyGastroenterologySymptomsDiarrhea, dehydration, malnutrition, weight loss[1]ComplicationsAnemia, kidney stones[2]CausesSurgical removal of a large portion of the small intestine[1]Risk factorsCrohn's disease, necrotising enterocolitis[2]TreatmentSpecific diet, medications, surgery[1]MedicationAnt...

 

Reggie McNeal

American gridiron football player (born 1983) This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (August 2022) (Learn how and when to remove this template message) Reggie McNealNo. 8Reggie McNeal ...

Глобальное похолодание

Средние температурные аномалии за период с 1965 по 1975 с учётом средних температур за период с 1937 по 1946 года. Источник: NASA GISTEMP, 2000, 2001, 2002 Тенденции глобального похолодания против глобального потепления в науке в 1970-х годах Глобальное похолодание — процесс постепенного...

 

1966 Connecticut gubernatorial election

For related races, see 1966 United States gubernatorial elections. 1966 Connecticut gubernatorial election ← 1962 November 8, 1966 1970 →   Nominee John N. Dempsey E. Clayton Gengras Party Democratic Republican Running mate Attilio R. Frassinelli John L. Gerardo Popular vote 561,599 446,536 Percentage 55.68% 44.28% County resultsDempsey:      50–60%      60–70%Gengras:      50...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!