Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 24/06/2015.
Το κτίριο με την σημερινή ονομασία Μοναστήρ μεστζηντί ή τέμενος του Μοναστηρίου (τουρκ. Manastır Mescidi ή Mustafa Çavuş Mescidi) υπήρξε ελληνική χριστιανική εκκλησία αγνώστου ονόματος στην Κωνσταντινούπολη.
Η τοποθεσία του ναού
Το κτίριο βρίσκεται πολύ κοντά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού, το σημερινό «Τοπ Καπή». Υπήρχε και ένα άλλο τέμενος με το όνομα «Μοναστήρ» κοντά στην Πύλη της Σηλυβρίας, το οποίο έχει σήμερα χαθεί και δεν πρέπει να συγχέεται με αυτό. Βρίσκεται σε στενή δίοδο που οδηγεί στην μεγάλη λεωφόρο της πύλης του Αγίου Ρωμανού. Μπροστά του απλώνεται μια μικρή πλατεία που συνωστίζεται από μικρά Οθωμανικά σπίτια.
Περιγραφή του ναού
Σχέδιο του ναού το 1877
Το κτίριο είναι μικρό, μήκους 8,3 μέτρων και πλάτους 6,5 μέτρων. Από το παράθυρο του νάρθηκα φαίνεται το τρίκογχον ιερόν. Ευθεία μετά την είσοδο, στέκουν δύο μαρμάρινες στήλες που υποκρατούν τα κατηχούμενα. Οι στήλες φέρουν ακαλαίσθητα κοσμήματα. Ο νάρθηκας επί Βυζαντινών ήταν διακοσμημένος με άλλες δύο μαρμάρινες στήλες, από τις οποίες η μία κείτεται κατά γης. Στον δεξιό εξωτερικό τοίχο, κάτω από το γείσωμα φαίνονται αμυδρά χρώματα Βυζαντινών εικόνων. Ο νάρθηκας και η δεξιά πλευρά του μικρού αυτού ναού παλιά ήταν περιστηλωμένοι, και γι' αυτό σώθηκαν οι κεφαλές των Αγίων. Το εσωτερικό του ναού είναι άθλια κατερειπωμένο. Το δάπεδο είναι εν μέρει σκαμμένο, το υπόλοιπο είναι ακάθαρτο. Η ετοιμόρροπη οροφή κλίνει προς το εσωτερικό του ναού. Το κονίαμα πέφτει από τους τοίχους. Το τέμενος είναι χωρίς μιναρέ. Ο Σεΐδ Αλής αναφέρει ότι το τέμενος είχε ξύλινο μιναρέ, ο οποίος φαίνεται ότι με τον καιρό κατέρρευσε.
Ιστορία του ναού
Ο ναός, τον οποίο κανείς Βυζαντινός ιστοριογράφος δεν αναφέρει, μνημονεύεται από τα πατριαρχικά έγγραφα. Κατά το 1341, έγινε αγωγή ενώπιον της ιεράς συνόδου, περί κάποιου μονύδριου, που παλιά ήταν γυναικείο, και μετέπειτα μεταβλήθηκε σε ανδρών. Ο δομέστικος της βασιλικής τραπέζης κυρ Φωκάς ο Μαρούλης «ανήγειρον είκον τη Θεομήτορι περί την γειτονίαν της πόρτης του αγίου μάρτυρος Ρωμανού, επί θεμελίοις παλαιτάτου ναού». Ο ναός αυτός κατά παράδοση ήταν ναός των Αγίων μαρτύρων αδελφών Μηνοδώρας, Μητροδώρας και Νυμφιδώρας, από την Βιθυνία, που μαρτύρησαν επί Μαξιμιανού το έτος 304 στα θερμά λουτρά που τότε τα λέγανε «Πύθια», και σήμερα «Λουτρά της Γιάλοβας». Ο γιος και η γυναίκα του Μαρούλη προσπάθησαν να μετατρέψουν την μονή από γυναικών σε ανδρών. Λίγες καλόγριες μόναζαν στην μονή αυτή. Αργότερα μεταβλήθηκε σε τέμενος αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η συνοικία του Αγίου Ρωμανού, η οποία ήταν από τις σημαντικότερες των τελευταίων Βυζαντινών χρόνων λεηλατήθηκε και υπέφερε σφοδρά από τους πολιορκούμενους Οθωμανούς. Οι καλογριές πιάστηκαν αιχμάλωτες ή πέθαναν.
Μετά την Άλωση, ο Μουσταφά, ιπποκόμος (τσαούς) του Μωάμεθ Β', μετέτρεψε την εκκλησία σε τέμενος. Το κτίσμα συνέχισε να λειτουργεί ως τζαμί ως την περίοδο 1956-58, όταν έκλεισε μετά από τα έργα διάνοιξης της σημερινής οδού Τοργκούτ Οζάλ. Έκτοτε το κτίριο είναι ενσωματωμένο στον εξωτερικό τοίχο του κεντρικού χώρου στάθμευσης λεωφορείων και παραμένει κλειστό.
(Γαλλικά) Janin, Raymond (1953). La Géographie Ecclésiastique de l'Empire Byzantin. 1. Part: Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique. 3rd Vol. : Les Églises et les Monastères. Παρίσι: Institut Français d'Etudes Byzantines.
Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh. Tübingen: Wasmuth. ISBN9783803010223.
