Το Τέμενος Σεΐχ Σουλεϊμάν (Τουρκικά: Şeyh Süleyman Mescidi) βρίσκεται νοτιοδυτικά του Τεμένους Μολλά Ζεϊρέκ.[1] Το κτήριο θεωρείται Βυζαντινής κατασκευής και πιθανολογείται ότι ανήκε στο συγκρότημα των κτηρίων της Μονής Παντοκράτορος Χριστού (σήμερα Τέμενος Μολλά Ζεϊρέκ).[2][3] Δεν έχει γίνει συστηματική έρευνα του μνημείου αυτού και ούτε η ημερομηνία ανοικοδόμησης αλλά ούτε και η ιδιότητα του κτηρίου είναι γνωστή.[4]
Η τοποθεσία της μονής
Το κτίριο βρίσκεται περίπου 120 μέτρα πάνω από την Μονή του Παντοκράτορος[3] και επί της δεξιάς πλευράς της λεωφόρου «Ζεϊρέκ μπασή τζαδεσή», δηλ. «Λεωφόρου επί της κορυφής του τεμένους Ζεϊρέκ».[2]
Περιγραφή της μονής
Το κτίριο είναι μικρό, οκτάγωνο με τρούλο,[3][5] δέκα περίπου μέτρα μήκους και άλλων τόσων πλάτους.[2] Υπόγεια υπάρχει μια κρύπτη με οκτώ θέσεις τάφων που καλύπτονται από ένα θόλο.[5] Η λιθοδομή του κάτω τμήματος είναι κατασκευασμένη από λαξευτούς λίθους, ενώ το πάνω τμήμα αποτελείται από τούβλα.[6] Μια βυζαντινή κινστέρνα στέκεται ακόμα κοντά στο κτίριο.[6]
Προς ανατολάς, όπου συνήθως είναι το ιερό βήμα, βρίσκεται μια θύρα αποτετειχισμένη. Οι θυρίδες του κτιρίου είναι προς το πάνω μέρος των τοίχων. Από τις ψηλές αυτές αποτετειχισμένες θυρίδες εισέρχεται πλέον άπλετο φως στο χώρο. Το κτίριο σκεπάζεται με κεραμίδια.[2] Μέσα στον μικρό περίβολο, και δυτικά αυτού, βρίσκονται μουσουλμανικοί τάφοι. Από τον περίβολο εισέρχεται κανείς στο εσωτερικό του κτιρίου, δια μίας μικρής θύρας. Στο εσωτερικό του κτηρίου δεν διασώζεται κανένα Βυζαντινό κόσμημα, ούτε ίχνος του θυσιαστηρίου.[2]
Ιστορία της μονής
Τίποτα δεν είναι γνωστό για την ιστορία αυτού του μικρού οκταγωνικού κτίσματος πριν από το 1453. Σχεδόν σίγουρα ήταν μέρος της μεγάλης Μονής του Παντοκράτορα, που χτίστηκε μεταξύ 1118 και 1124 από την βυζαντινή αυτοκράτειρα Ειρήνη Κομνηνή.[7] Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές θα μπορούσε να ήταν ένας τόπος ταφής,[3] ενώ άλλοι πιστεύουν ότι ήταν η παλιά βιβλιοθήκη της μονής (κιτάπ-χανέ).[1][8]
Λίγο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, από τον Μωάμεθ Β΄, το κτίριο μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε τέμενος, και σύμφωνα με τον Σεΐδ Αλή, μετατράπηκε από τον Σεΐχ Σουλεϊμάν Χαλίφ (; - 1491).[6] Μετά από τη μεγάλη πυρκαγιά του Τζουμπαλίου, το 1756, το κτίριο αποκαταστάθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του σουλτάνου Μουσταφά Γ΄ από τον επίτροπο της Αϊσέ Σουλτάνας, Χασάν Αγά,[5] και αυτό αποδίδεται στον πλησίον μεντρεσέ.[6][9]
Κειμήλια της Βιβλιοθήκης
Από τα βυζαντινά κοσμήματα δεν διασώζεται κανένα. Στο εσωτερικό του περιβόλου υπήρχαν κελιά των μοναχών και οίκοι των οθωμανών.[8] Εντός του ναού έχει ταφεί ο Σεΐχ Σουλεϊμάν.[9]
Silvia Ronchey· Tommaso Braccini (2010). Il romanzo di Costantinopoli. Guida letteraria alla Roma d'Oriente (στα Ιταλικά). Torino: Einaudi. σελ. 572. ISBN978-88-06-18921-1.
