|
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 19/03/2020. |
Ο ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας υπήρξε Ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη κατά τη Βυζαντινή εποχή.
Η τοποθεσία του ναού
Το κτίριο βρίσκεται στην νότιο-δυτική πλευρά του ιπποδρόμου, σε απόσταση ογδόντα οκτώ βημάτων από αυτόν, στην ανωφερή λεωφόρο «Αλή πασά γιουκουσού». Στο σημείο όπου υπήρχε ο ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας εκτιμάται ότι χτίστηκε το 1571-1572 από τον αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν το Τέμενος Σοκολού Μεχμέτ Πασά [1][2]. Υπάρχει μια θεωρία ότι ο ναός ταυτίζεται με το υψηλό κτίριο του του σημερινού Τεμένους Σοκολού Μεχμέτ Πασά[3] [4]. Ο Αλέξανδρος Πασπάτης βασίζει την θεωρία του στα ερείπια απέναντι του Τεμένους που τα ταυτίζει με το λεγόμενο πραιτόριο [4].
Ιστορία του ναού
Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Αγία Αναστασία προς χάρη της ανάστασης της ορθής πίστης μετά τον διωγμό των Αρειανών αιρετικών. Ήταν αρχικά ένα μικρό ευκτήριο που, σύμφωνα με τον Κωδινό, το ανήγειρε ο Αναστάσιος Δίκορος, αυτοκράτορας του πέμπτου, αρχές του έκτου αιώνα. Σύμφωνα με άλλους, περισσότερους ιστορικούς του Βυζαντίου, ο ναός ανεγέρθη όχι από τον Δίκορο, αλλά από τον Γρηγόριο τον Θεολόγο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Στον ναό αυτό δίδασκε και ο Γρηγόριος όσους δεν είχαν επηρεαστεί από τον Αρειανισμό. Όλες τις εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης τις είχαν καταλάβει οι οπαδοί της αίρεσης, εκτός από το ευκτήριο της Αγίας Αναστασίας. Επί Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου ένα μέρος των λειψάνων του Γρηγορίου του Θεολόγου μεταφέρθηκε στον Ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα άλλο μέρος τους τέθηκε στον ναό αυτό της Αγίας Αναστασίας. Την εκκλησία αυτή διεύρυναν και διακόσμησαν οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες, ιδιαίτερα ο Βασίλειος ο Μακεδών, ο οποίος μετέτρεψε σε πέτρινη την ξύλινη οροφή του ναού. Στον ναό αυτό γινόταν επί Μαρκιανού ανάγνωση της Γραφής στα Γοτθικά, χάρη των Γότθων Άσπαρ και Αρδαβουρίου, οι οποίοι διακόσμησαν τον ναό με αργυρά και χρυσά σκεύη. Στα συναξάρια αναφέρεται ότι ο Μαρκιανός, πρεσβύτερος και οικονόμος της Μεγάλης Εκκλησίας έκτισε τον ναό της Αγίας Αναστασίας. Κατά την μαρτυρία του Συμεών του Μεταφραστού, ο Μαρκιανός ο πρεσβύτερος έκτισε γύρω από τον υπάρχοντα ναό άλλον μεγαλύτερο και ομορφότατο, με κύκλους και στοές και προαύλια, κίονες και πλούσια χρώματα. Κατά το έτος 522 επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού έγιναν τα εγκαίνια της Αγίας Σοφίας, και βγήκε η λιτή από την Αγία Αναστασία, με τον πατριάρχη Μηνά καθήμενο μέσα στο βασιλικό άρμα. Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος μνημονεύει την ανακαίνιση του ναού από τον παππού του, Βασίλειου. Το 1204 ο ναός συλήθηκε από τους Σταυροφόρους, οι οποίοι αφαίρεσαν κίονες της Αναστάσεως και άρμα και τα πήγαν στην Βενετία, όπου σώζονται μέχρι σήμερα. Άρπαξαν και τον σταυρό της Αγίας Ελένης, που φυλάσσεται μέχρι σήμερα στην εκκλησία του Αγίου Λαυρεντίου στην Γένουα. Το 1571 ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος από τον Μεχμέτ πασά από το Σόκολι της Βόσνας, και διευρύνθηκε. Το ψηλό κτίριο του Τεμένους Σοκολού Μεχμέτ Πασά ίσως να είναι το μόνο χριστιανικό μέρος του αρχικού ναού, ενώ όλα τα γύρω κτίρια είναι Οθωμανικά.
Θαύματα
Στον ναό αυτό έχουν γίνει πολλά θαύματα, ακόμα από την εποχή του Γρηγορίου του Θεολόγου. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Λέων Γραμματικό μια γυναίκα έγκυος είχε πέσει από ύψος και σκοτώθηκε. Με τις ευχές και προσευχές του λαού ξαναβρήκε τις αισθήσεις της. Το 416 έγινε μεγάλος εμπρησμός στην Κωνσταντινούπολη. Λέγεται ότι ο οικονόμος Μαρκιανός ανέβηκε στα κεραμίδια της Αγίας Αναστασίας με το ευαγγέλιο στο χέρι και με τις ευχές και δάκρυα διαφύλαξε τον ναό αβλαβή.
Κειμήλια του ναού
Στον ναό αυτό τέθηκε μέρος των οστών του Γρηγορίου του Θεολόγου. Επίσης εδώ τέθηκε το λείψανο της Αγίας Αναστασίας, η οποία μαρτύρησε επί αυτοκράτορα Διοκλητιανού, και της οποίας το λείψανο μεταφέρθηκε από την Νικομήδεια το δέκατο έβδομο έτος του Λέοντα. Η Αγία αυτή λεγόταν «Φαρμακολύτρα», επειδή επισκέπτονταν στις φυλακές τους ασθενείς Χριστιανούς και τους έδινε φάρμακα για να γίνουν καλά.
Παραπομπές
Πηγές
