ภาษาชอง
ภาษาชอง (ชอง: พะซา ช์อง ตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก สาขามอญ-เขมร สาขาย่อยปอร์ตะวันตก[ 3] ชาวชอง ในจังหวัดจันทบุรี จังหวัดตราด และจังหวัดระยอง (ในอดีตมีในจังหวัดฉะเชิงเทรา เรียกว่า ภาษาป่า [ 4] ประเทศไทย [ 5]
ลักษณะเด่นอย่างหนึ่งของภาษาชองคือการจำแนกความต่างระหว่างลักษณะน้ำเสียง 4 ลักษณะ ระบบไวยากรณ์ยังไม่ได้รับการศึกษาอย่างกว้างขวาง ภาษาชองเป็นภาษาที่ไม่มีตัวเขียนจนกระทั่ง พ.ศ. 2543 เมื่อเจ้าของภาษาได้ร่วมกับนักวิจัยจากมหาวิทยาลัยมหิดล สร้างระบบการเขียน ภาษาชองด้วยอักษรไทย หลังจากนั้นจึงมีการจัดทำสื่อการเรียนการสอนเป็นภาษาชองขึ้น
ในขณะที่ภาษาชองในประเทศไทยได้รับการศึกษาเรื่อยมา แต่ภาษาชองในประเทศกัมพูชา ยังไม่ได้รับการค้นคว้าวิจัยมากนัก เดวิด แบรดลีย์ นักภาษาศาสตร์ชาวอเมริกัน รายงานว่าไม่มีผู้พูดภาษานี้เหลืออยู่แล้วในประเทศกัมพูชา[ 1]
ภาษาจำนวนหนึ่งในกลุ่มภาษาปอร์ ถูกเรียกว่า "ภาษาชอง" แต่ทั้งหมดไม่ได้ประกอบกันเป็นภาษาเดียว ภาษาชองแท้ประกอบด้วยวิธภาษา ส่วนใหญ่ที่พอล ซิดเวลล์ จัดอยู่ในกลุ่ม "ชองตะวันตก" ซึ่งรวมถึงภาษาถิ่นภาษาหลักในจังหวัดจันทบุรี (ส่วนใหญ่อยู่ทางตอนใต้ของอำเภอเขาคิชฌกูฏ และทางด้านตะวันตกของอำเภอโป่งน้ำร้อน )[ 6] กะซอง " หรือ "ชองจังหวัดตราด " ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่ม "ชองกลาง" ร่วมกับภาษาซำเร ในทำนองเดียวกัน บรรดาภาษาและวิธภาษาที่เรียกว่า "ชอุง" หรือ "สโอจ" ในจังหวัดกาญจนบุรี และในประเทศกัมพูชา เป็นภาษาย่อยของภาษาเดียวกันคือภาษาชอุง และจัดอยู่ในกลุ่ม "ชองใต้" ร่วมกับภาษาซูโอย
ภาษาหรือวิธภาษาในกลุ่มภาษาชองตะวันตก (ชองแท้) ตามการจำแนกของซิดเวลล์มีดังนี้[ 7]
ชองจันทบุรี (Baradat ms.)(สาขา)
ชองเฮิบ (Martin, 1974)ชองคลองพลู (Siripen Ungsitibonporn, 2001)
(สาขา)
ชองลอ (Martin, 1974)ชองวังกระแพร (Siripen Ungsitibonporn, 2001)ชอง (Huffman, 1983) มารี อา. มาร์แต็ง ได้แบ่งภาษาชอง (ในจังหวัดจันทบุรี) ออกเป็น 2 ภาษาถิ่นตามคำลงท้ายประโยค โดยเรียกภาษาชองที่พูดในอำเภอเขาคิชฌกูฏว่า ชองลอ และเรียกภาษาชองที่พูดในอำเภอโป่งน้ำร้อนว่า ชองเฮิบ [ 8] [ 6]
ภาษาชองถิ่นเหนือ อยู่บริเวณบ้านคลองพลู บ้านน้ำขุ่น ตำบลคลองพลู และบ้านตะเคียนทอง บ้านชำเคราะห์ ตำบลตะเคียนทอง อำเภอเขาคิชฌกูฏ เป็นภาษาถิ่นที่มีจำนวนผู้พูดมากที่สุดและเป็นส่วนหนึ่งของภาษาชองถิ่นตะวันตกหรือ ชองลอ ตามการแบ่งของมาร์แต็งภาษาชองถิ่นใต้ อยู่บริเวณบ้านพังคะแลง บ้านทุ่งตาอิน บ้านกระทิง ตำบลพลวง และบ้านทุ่งสะพาน ตำบลชากไทย อำเภอเขาคิชฌกูฏ เป็นส่วนหนึ่งของภาษาชองถิ่นตะวันตกหรือ ชองลอ ตามการแบ่งของมาร์แต็งภาษาชองถิ่นตะวันออก อยู่บริเวณบ้านวังกระแพร ตำบลทับไทร อำเภอโป่งน้ำร้อน ในปัจจุบันมีผู้พูดอยู่เพียงจำนวนน้อยและส่วนใหญ่เป็นผู้สูงอายุ ภาษาถิ่นนี้ยังมีชื่อเรียกอีกชื่อว่า ชองเฮิบ ตามการแบ่งของมาร์แต็งจากการสัมภาษณ์ผู้พูดภาษาถิ่นเหนือและผู้พูดภาษาถิ่นใต้ของอิสระ ชูศรี ทำให้ทราบว่าผู้พูดภาษาถิ่นทั้งสองสามารถเข้าใจภาษาของอีกฝ่ายได้ดีแม้จะมีความแตกต่างด้านการออกเสียงและด้านวงศัพท์อยู่บ้าง แต่พวกเขาไม่ทราบเกี่ยวกับภาษาถิ่นตะวันออก (ซึ่งอยู่อีกด้านหนึ่งของเขาสอยดาว) มากนัก[ 9]
หน่วยเสียงที่อยู่ในวงเล็บคือหน่วยเสียงที่ปรากฏในคำยืมจากภาษาไทย
หน่วยเสียงที่เป็นได้ทั้งพยัญชนะต้น และพยัญชนะท้าย มี 12 หน่วยเสียง ได้แก่ /m/ , /n/ , /ɲ/ , /ŋ/ , /p/ , /t/ , /c/ , /k/ , /ʔ/ , /h/ , /w/ และ /j/
หน่วยเสียงพยัญชนะต้นควบในภาษาชองถิ่นตะเคียนทองและคลองพลูมี 12 หน่วยเสียง ได้แก่ /mr/ , /ml/ , /pr/ , /pl/ , /pʰr/ , /pʰl/ , /kr/ , /kl/ , /kw/ , /kʰr/ , /kʰl/ และ /kʰw/ ทั้งนี้ ในภาษาชองถิ่นวังกระแพรออกเสียง /kʰw/ เป็น [f]
หน่วยเสียงสระเดี่ยวภาษาชองถิ่นตะเคียนทองและคลองพลู จังหวัดจันทบุรี [ 11]
ระดับลิ้น
ตำแหน่งลิ้น
หน้า
กลาง
หลัง
สูง
i, iː ɨ, ɨː u, uː
กลาง
e, eː ə, əː o, oː
ต่ำ
ɛ, ɛː a, aː ɔ, ɔː
ภาษาชองถิ่นตะเคียนทองและคลองพลูมีหน่วยเสียงสระประสม 3 หน่วยเสียง ได้แก่ /iə/ , /ɨə/ และ /uə/ สองหน่วยเสียงแรกปรากฏเฉพาะในคำยืมจากภาษาไทย[ 11]
ภาษาชองถิ่นตะเคียนทองและคลองพลูมีลักษณะน้ำเสียง 4 ลักษณะ ได้แก่ ลักษณะน้ำเสียงปกติ (เสียงกลางปกติ) [V] , ลักษณะน้ำเสียงก้องมีลม (เสียงต่ำใหญ่) [V̤̀] , ลักษณะน้ำเสียงปกติตามด้วยการกักของเส้นเสียง (เสียงสูงบีบ) [V̂ˀ] และลักษณะน้ำเสียงก้องมีลมตามด้วยการกักของเส้นเสียง (เสียงต่ำกระตุก) [V̤̀ˀ] [ 12]
เดิมทีภาษาชองไม่มีตัวอักษรสำหรับเขียน เนื่องจากเป็นภาษาที่ใช้พูดเท่านั้น ต่อมาเฉิน ผันผาย อดีตกำนันตำบลคลองพลู อำเภอเขาคิชฌกูฏ จังหวัดจันทบุรี ที่มีความพยายามในการรักษาอัตลักษณ์ชอง ได้คิดค้นระบบการเขียนใหม่ โดยศึกษาจากอักษรไทย อักษรมอญ อักษรเขมร และอักษรโรมัน และได้รับคำแนะนำจากนักภาษาศาสตร์แคนาดาที่ออกแบบอักษรให้ใช้งานง่าย มีระบบการเขียนบรรทัดเดียวแบบภาษาอังกฤษ ไม่มีสระและวรรณยุกต์อยู่เหนือหรือใต้บรรทัด และมีความพยายามที่จะทำเป็นชุดแบบอักษร ใน พ.ศ. 2553 มีผู้สามารถใช้อักษรนี้ได้ระดับคล่องแคล่ว 20 คน[ 13] [ 2]
ตัวเขียนภาษาชองอักษรไทยตามที่คณะกรรมการจัดทำระบบเขียนภาษาท้องถิ่นของกลุ่มชาติพันธุ์ด้วยอักษรไทยแห่งราชบัณฑิตยสถาน (ปัจจุบันคือสำนักงานราชบัณฑิตยสภา ) ได้กำหนดไว้ มีดังนี้
พยัญชนะ
อักษรไทย
เสียง
ตัวอย่างคำ
ความหมาย
ก /k/ ชกู้ บ กบ
เกื อก รองเท้า
ค /kʰ/ ค้ อนหนู
ง /ŋ/ งั่ ววัว
ปาง ดอกไม้
จ /c/ เจ้ ด กวาง
กะมูจ ตะไคร้
ช /cʰ/ ช อหมา
ซ /s/ ซี งู
ญ /ɲ/ ญ้ ามนิ้ว
คะนัญ แห
ด /d/ ดู งมะพร้าว
/t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) กะมาด แรด
ต /t/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) ตุ งไข่
ท /tʰ/ ท้ ามปู
น /n/ น่ องภูเขา
คี์น น้ำเต้า
บ /b/ บู ยหลังคา
/p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) กรึบ มะเขือเปราะ
ป /p/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) กะป าว ควาย
พ /pʰ/ โพ่ น กลอง
ฟ /f/ ฟู งฝูง (ลักษณนาม)
ม /m/ เม์ ว ปลา
ม ะง่าม ผึ้ง
ย /j/ กะย าง เต่า
โม์ย หนึ่ง
ร /r/ ร่ องตะขาบ
ล /l/ แล ก ไก่
ว /w/ ว าลิง
เพล่ว ไฟ
อ /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะต้น) อู ดท่อนไม้
ฮ /h/ ฮ ายต้นข้าว, ข้าวเปลือก
กะทุฮ ข้าวตอก
ไม่มีรูป /ʔ/ (เมื่อเป็นพยัญชนะท้าย) เคละ อาย
สระ
อักษรไทย
เสียง
ตัวอย่างคำ
ความหมาย
–ะ /a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ) กะละ ใบไม้
/ə/ (เมื่ออยู่ในพยางค์ที่ไม่เน้นหนัก) กะ วาญ กระวาน
–ั /a/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายที่ไม่ใช่/ʔ/ , /m/ , /j/ , /w/ ) ฮั จกระโดด
พั่ ฮแห้ง
–า /aː/ กะตา เป็ด
ง์า ย ไกล
–ิ /i/ มั่ดตะงิ พระอาทิตย์
พิ่จ นอน
–ี /iː/ พรี่ ป่า
ปี งสุก
–ึ /ɨ/ กึ ยอยู่
ชึ่ มคึ นผู้หญิง
–ือ /ɨː/ (เมื่อเป็นพยางค์เปิด) กะพื่อ มะเฟือง
–ื /ɨː/ (เมื่อเป็นพยางค์ปิด) ทื่ ดขี่
–ุ /u/ กะชุ่ กระชุ
กะมรุ่ ย ลิ่น
–ู /uː/ กะพู่ อ้อย
คู้ ยพังพอน
เ–ะ /e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ) เ ละ หมวกคล้ายงอบ
เ–็ /e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น เล็ งเล็ง
เอ็ นเส้นเอ็น
เ– /e/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น เ ญ่ญโคลงเคลง
เ ล้จนิดหน่อย
/eː/ เ ปลเปล
เ ตวขวา
แ–ะ /ɛ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ) แ พ่ะ แพะ
แ–็ /ɛ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น กะแท็ ฮ ฟ้าผ่า
แป็ นเป็น
แ– /ɛ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น กะแท่ฮ เกวียน
แ ซ้จหนาว
/ɛː/ แ ซนา
กะแ มล่ง บ่า
โ–ะ /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ) คะโ มะ ก้อนหิน
โ–ะ (ลดรูป) /o/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) กะท่ง กระต่าย
โ– /oː/ กะโ ค ครก
โ พล้มขี้ผึ้ง (จากรังผึ้ง)
เ–าะ /ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ) เ ง่าะ เงาะ
–็อ /ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น ต็อ งบ้าน
ท็อ มลุง
–อ /ɔ/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น คะม้อ ก ไอ
ม่อ ง กับ, ด้วย
/ɔː/ กะค่อ จระเข้
พรอ ก กระรอก
เ–อะ /ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายเป็น /ʔ/ ) เ ล่อะ เลอะ, สกปรก
เ–อ /əː/ (เมื่อเป็นพยางค์เปิด) กะเ ช่อ กระบุงแต่งงาน
เ–ิ /ə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้ายอื่น) กะเทิ่ น น่อง
/əː/ (เมื่อเป็นพยางค์ปิด) เยิ่ งสูง
เ–ีย /ia/ ซุกเปีย ผมเปีย
เ–ือ /ɨə/ เกือ กรองเท้า
–ัว /uə/ (เมื่อไม่มีพยัญชนะท้าย) บัว บัว
–ว– /uə/ (เมื่อมีพยัญชนะท้าย) ฮว จ ผิวปาก
–ำ /am/ กำ ตีกำมือ
ไ– /aj/ ไ ฮไห
เ–า /aw/ เ อา เสื้อ
ลักษณะน้ำเสียง
อักษรไทย
ลักษณะ
ตัวอย่างคำ
ความหมาย
ไม่มีรูป กลางปกติ
กะตาก ถั่ว
ซาบ จืด
ซูจ เซ่น
–่ ต่ำใหญ่
กะล่ าง หู
ช่ กชก
ลุ่ ยแหลม
–้ สูงบีบ
กะต้ าก ลิ้น
ซ้ าบสว่าง
ซู้ จมด
–์ ต่ำกระตุก
กะล์ าง ทราย
ช์ กหมู
ลุ์ ยไส้เดือน
ปัจจุบันภาษาชองอยู่ภาวะวิกฤตใกล้สูญ คนเฒ่าคนแก่เสียดายที่ภาษาชองจะสูญหายไป โดยปัจจุบันมีชาวชองอยู่อาศัยถิ่นฐานเดิมบริเวณตำบลคลองพลู อำเภอเขาคิชฌกูฏ (แต่แหล่งที่พูดกันมากที่สุดอยู่ที่ตำบลตะเคียนทอง) จังหวัดจันทบุรี ประมาณ 6,000 คน แต่ที่พูดได้มีเพียงประมาณ 500 คน โดยส่วนใหญ่เป็นคนสูงอายุที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป ส่วนวัยรุ่นชาวชองนั้นอายที่จะพูดภาษาดั้งเดิมประจำชาติพันธุ์ของตน
ขณะนี้มหาวิทยาลัยมหิดล พยายามจะฟื้นฟูโดยให้ชาวบ้านมีส่วนร่วมในการบันทึกเสียงและถอดภาษาพูดเป็นภาษาเขียน ให้โรงเรียนบ้านคลองพลูสอนภาษาชองให้กับลูกหลานชอง แทรกเป็นหลักสูตรท้องถิ่นในช่วงชั้นประถมศึกษาปีที่ 3 ถึงชั้นประถมศึกษาปีที่ 5
จากการศึกษาของอิสระ ชูศรี พบว่า ผู้พูดภาษาชองถิ่นเหนือ (ตะเคียนทอง–คลองพลู) มองว่าตนเองเป็นกลุ่มผู้พูดภาษาถิ่นแยกต่างหากจากผู้พูดภาษาชองถิ่นใต้ (พลวง–ชากไทย) ความตระหนักนี้เป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้ผู้พูดภาษาถิ่นเหนือเลือกที่จะเปิดโครงการฟื้นฟูภาษาชองในถิ่นตนเองแทนที่จะเป็นภาษาชองของทั้งอำเภอเขาคิชฌกูฏ[ 9] ภาษาศาสตร์สังคม ภาษาชองถิ่นเหนือมีอนาคตที่สดใสกว่าภาษาชองถิ่นใต้ในแง่การคงจำนวนผู้พูดไว้ ในขณะที่ภาษาชองถิ่นตะวันออก (วังกระแพร) ในอำเภอโป่งน้ำร้อน นั้นอยู่ในภาวะใกล้สูญเต็มที[ 9]
↑ 1.0 1.1 1.2 ภาษาชอง ที่ Ethnologue อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่สมเหตุสมผล มีนิยามชื่อ "e21" หลายครั้งด้วยเนื้อหาต่างกัน ↑ 2.0 2.1 แบบเรียนภาษาชอง = Chong language ↑ Hammarström, Harald; Forke, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, บ.ก. (2020). "Chong of Chanthaburi" . Glottolog 4.3 . ↑ วิบูลย์ เข็มเฉลิม. วิถีคนป่าตะวันออกผืนสุดท้าย. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย, หน้า 69–71.
↑ Premsrirat, Suwilai. "Chong Language Revitalization Project" (PDF) . Mekong Watch . Mahidol University. สืบค้นเมื่อ 22 June 2019 . ↑ 6.0 6.1 Choosri, Isara. (2002). Mapping dialects of Chong in Chanthaburi province, Thailand: an application of Geographical Information System (GIS) (M.A. dissertation, Mahidol University).
↑ Sidwell, Paul. (2009). Classifying Austro Asiatic languages: history and state of the art . LINCOM studies in Asian linguistics, 76. Munich: Lincom Europa.
↑ * Martin, Marie A. (1975). "Les dialectes Pears dans leurs rapports avec les langues nationales." Journal of the Siam Society, 63 (2), 86.
↑ 9.0 9.1 9.2 Choosri, Isara. (2002). "Dialects of Chong." Mon-Khmer Studies, 32 , 67.
↑ ราชบัณฑิตยสถาน. (2555). คู่มือระบบเขียนภาษาชองอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, หน้า 33.
↑ 11.0 11.1 ราชบัณฑิตยสถาน. (2555). คู่มือระบบเขียนภาษาชองอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, หน้า 38.
↑ ราชบัณฑิตยสถาน. (2555). คู่มือระบบเขียนภาษาชองอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, หน้า 39.
↑ องค์ บรรจุน. (2553). สยาม หลากเผ่าหลายพันธุ์. กรุงเทพฯ: มติชน, หน้า 132.
เจตน์จรรย์ อาจไธสง, พระอธิการธวัชชัย จนฺทโชโต, พระอาจารย์สี เตชพโล, เฉิน ผันผาย, และคำรณ วังศรี. (2556). แบบเรียนภาษาชอง. พิมพ์ครั้งที่ 3. จันทบุรี: [ต้นฉบับ].
พระครูธรรมสรคุณ (เขียน ขนฺธสโร), และธรรม พันธุศิริสด. (2541). "อารยธรรมชอง จันทบุรี." ใน อารยธรรม ชอง จันทบุรี และอาณาจักรจันทบูร เมืองเพนียต. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ไทยรายวัน.
Gordon, Raymond G., Jr. (ed.). (2005). Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/ .
DiCanio, C.T. (2009) The Phonetics of Register in Takhian Thong Chong , Journal of the International. Phonetic Association, 39(2): 162–188
Huffman, Franklin E. (1985). "The phonology of Chong, a Mon-Khmer language of Thailand". Isarangura, N. N. (1935). Vocubulary of Chawng words collected in Krat Province . [S.l: s.n.].
Premsrirat, Suwilai; Rojanakul, Nattamon (2015). Chong . In Paul Sidwell and Mathias Jenny (eds.), The Handbook of Austroasiatic Languages, 603-642. Leiden: Brill.
Suphanphaiboon, Surekha (1982). The Phonology of Chong (Takianthong, Makham District Chantaburi) (วิทยานิพนธ์).
ภาษาราชการ กลุ่มภาษาไท
เชียงแสน ตะวันตกเฉียงเหนือ ลาว–ผู้ไท สุโขทัย กลุ่มอื่น ๆ
ชนกลุ่มน้อย ตามตระกูลภาษา
ไม่ใช่ภาษาพื้นเมือง
ภาษามือ
