Polska
Warszawa
1740 m[1]
Nowomarszałkowska, Marcelego Nowotki
→ ul. M. Anielewicza
→ ul. Stawki
Ulica gen. Władysława Andersa – ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.
Ulica jest przedłużeniem ul. Marszałkowskiej w kierunku Żoliborza. Łączy plac Bankowy z ul. Stawki, a następnie przechodzi w ul. Adama Mickiewicza nad torami kolejowej linii obwodowej. W całości przebiega przez obszar Muranowa. Stanowi najkrótsze połączenia śródmieścia z Żoliborzem[2].
Na prawie całej swojej długości, z wyjątkiem 220-metrowego odcinka nad torami kolejowymi, ul. Andersa jest jednojezdniowa, przy czym od strony wschodniej istnieje rezerwa pod drugą jezdnię[3]. Wzdłuż całej ulicy biegnie linia tramwajowa, a pod nią – pierwsza linia warszawskiego metra pomiędzy stacjami Ratusz Arsenał i Dworzec Gdański. Planowana między nimi stacja Muranów nie została zrealizowana.
Pomiędzy al. „Solidarności” a ul. Anielewicza po zachodniej stronie ulicy znajdują się skwery: batalionu Harcerskiego AK „Wigry” i Więźniów Politycznych Stalinizmu.
Dawna zabudowa znajdująca się w środkowej i północnej części obecnej ulicy przestała istnieć w 1943 w czasie powstania w getcie warszawskim oraz wskutek planowych wyburzeń, które nastąpiły po nim. Zabudowa na obszarze południowej części dzisiejszej ulicy uległa zniszczeniu podczas powstania warszawskiego w 1944 (walki w Ogrodzie Krasińskich i o Pasaż Simonsa).
Ulica została wytyczona po II wojnie światowej i pierwotnie określana była jako ulica Nowomarszałkowska[4]. Wytyczając nową arterię, do której włączono fragmenty dawnych ulic Przejazd, Nowolipki, Nalewki, zlikwidowanego placu Muranowskiego oraz ulicy Przebieg, zasadniczo zmieniono przedwojenny układ komunikacyjny w tej części miasta. 15 grudnia 1946 otwarto dla ruchu kołowego wiadukt przy Dworcu Gdańskim w ciągu ulicy Bonifraterskiej[5], który planowano włączyć w ciąg projektowanej ulicy. Uruchomiono linię tramwajową przebiegającą odbudowanym wiaduktem z Żoliborza do krańca przy ulicy Muranowskiej[6][7]. Tego samego dnia rozpoczęto prace przy budowie ulicy Nowomarszałkowskiej, które wymusiły rozbiórkę trakcji trolejbusowej przebiegającej przeznaczoną do likwidacji ulicą Nalewki[8]. W pracach budowlanych uczestniczyła m.in. brygada ochotnicza młodzieży jugosłowiańskiej[9].
Inauguracja arterii miała miejsce 15 listopada 1947[10]. Tego samego dnia ulicą na odcinku pomiędzy placem Bankowym a skrzyżowaniem z ulicą Muranowską pojechał pierwszy tramwaj linii „15”[11][7], zaś likwidacji ulegała dotychczasowa linia tramwajowa łącząca Śródmieście z Żoliborzem ulicami Krakowskie Przedmieście na północ od ulicy Trębackiej, Miodową oraz Bonifraterską na południe od ulicy Muranowskiej[12][13]. 22 października 1948 oddano do użytku nowe połączenie wiaduktu przy Dworcu Gdańskim bezpośrednio z ulicą Nowomarszałkowską, zamykając jednocześnie przedwojenny zjazd z wiaduktu w ciągu ulicy Bonifraterskiej[14]. Na nowy odcinek ulicy skierowano linie tramwajowe i autobusowe, ostatecznie likwidując torowisko tramwajowe na ulicach Bonifraterskiej i Muranowskiej[7][15].
Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 23 marca 1950 dotychczasowej ulicy Nowomarszałkowskiej nadano nazwę ulica Marcelego Nowotki[16][17]. Według innego źródła nazwa upamiętniająca Marcelego Nowotkę została nadana w lutym 1948[18].
Nowa powojenna zabudowa ulicy w większości powstała w stylu socrealistycznym. Z dawnej zabudowy ulicy zrekonstruowano w okresie powojennym jedynie pałac Mostowskich. Na północ od ul. Anielewicza zbudowano osiedle mieszkaniowe projektu pracowni Stanisława Brukalskiego (1953). Według projektu budynki miały otrzymać bogaty wystrój z elementami klasycyzmu, lecz po odejściu od socrealizmu budynki otynkowano gładko bez realizacji wystroju. 12 października 1963 roku na skwerze pomiędzy ulicami Nowolipki i Anielewicza (obecnie skwer Więźniów Politycznych Stalinizmu) odsłonięto pomnik Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego dłuta Xawerego Dunikowskiego[19].
Na fali likwidacji nazw i symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej uchwałą Rady Dzielnicy-Gminy Warszawa-Śródmieście z dnia 6 listopada 1990 zmieniono patrona ulicy na Władysława Andersa nadając jej nazwę w brzmieniu ulica Generała Władysława Andersa[20][21].
11 maja 2001 otwarto znajdującą się pod południowym odcinkiem ulicy stację linii M1 metra warszawskiego Ratusz, której uchwałą Rady m.st. Warszawy z dnia 31 sierpnia 2006 nadano nazwę Ratusz Arsenał[22].
Uchwałą Rady m.st. Warszawy z dnia 8 listopada 2012 skorygowano brzmienie nazwy arterii z ulica Generała Władysława Andersa na ulica gen. Władysława Andersa[23].