Stare Kotkowice

Stare Kotkowice

wieś
Kościół pw. św. Barbary
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Liczba ludności (2011)	409[2]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-250[3]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0493907[4]
Położenie na mapie gminy Głogówek Stare Kotkowice
Położenie na mapie Polski Stare Kotkowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Stare Kotkowice
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Stare Kotkowice
50°20′34″N 17°54′17″E[1]

Stare Kotkowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Alt Kuttendorf) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek^[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 409 osób^[2].

Geografia

Widok ogólny wsi od północy

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 11 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad^[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[7].

Środowisko naturalne

W Starych Kotkowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Starych Kotkowic wynoszą 630 mm. Dominują wiatry zachodnie^[8].

Nazwa

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod zniekształconą, polską nazwą Stara Kuttkowice oraz nazwą zgermanizowaną Alt Kuttendorf we fragmencie Kuttendorf Alt, polnisch Stara Kuttkowice”^[9]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Alt Kuttendorf, a także wymienia polską nazwę Stary Kutkowice^[10].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Kutkowice Stare^[11]. W opracowanej w 1971 przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Prudniku Statystycznej charakterystyce miejscowości w gromadach powiatu prudnickiego, miejscowość została wymieniona pod nazwą Stare Kotkowice^[12]. 1 grudnia 2009 wprowadzono dodatkową nazwę wsi w języku niemieckim – Alt Kuttendorf^[13]. Nazywana też Kotkowice Stare^[14].

Historia

Stare Kotkowice (St. Kotkowice) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na polskojęzycznej mapie z 1772

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w kronikach z XIII wieku w akcie darowizny księcia Kazimierza I opolskiego dla klasztoru w Czarnowąsach^[15]. Miejscowość powstała na skrzyżowaniu szlaku bursztynowego i szlaku z Wieliczki do Czech^[16].

Pieczęć Starych Kotkowic (1902)

Następna wzmianka, o sporze proboszcza Michaela z Biedrzychowic z parafianami ze Starych Kotkowic, pochodzi z dokumentu księcia głogówecko-prudnickiego Bolka V Husyty z dnia 27 marca 1430. Stamtąd pochodzi również pierwsza wzmianka o istniejącym kościele we wsi. Kościół został dokładnie opisany w protokole wizytacyjnym Diecezji Wrocławskiej z 1687. Wówczas patronat nad nim sprawował klasztor w Czarnowąsach. Obecny kościół pw. św. Barbary został zbudowany w 1847^[15]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[18]. W 1885 powstał budynek szkolny, który przebudowano w 1901^[16].

Pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I i II wojny światowej

Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu łopatę skrzyżowaną ze szpadlem, pod nimi trawa, a w otoku napis: Gem. Alt-Kuttendorf / Kreis Neustadt O.S. (pol. Gmina Stare Kotkowice / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)^[19]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 483 mieszkańców Starych Kotkowic 16 posługiwało się językiem niemieckim, a 497 językiem polskim^[20]. Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej.

Stare Kotkowice na mapie z 1913

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Stare Kotkowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[21]. Do głosowania uprawnionych było w Starych Kotkowicach 279 osób, z czego 207, ok. 74,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 207, ok. 74,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 276 głosów (ok. 98,9% uprawnionych), w tym 275 (ok. 99,6%) ważnych; za Niemcami głosowało 255 osób (ok. 92,4%), a za Polską 20 osób (ok. 7,2%)^[22].

Po zakończeniu II wojny światowej do pomnika upamiętniającego I wojnę została dobudowana płyta poświęcona mieszkańcom poległym w latach 1939–1945.

W latach 1945–1950 Stare Kotkowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Biedrzychowice^[23], a w latach 1954–1972 do gromady Biedrzychowice^[24]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku^[25].

W 1949 we wsi znajdowała się szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku^[26]. W 1998 Stare Kotkowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[27]. W dniach 18–20 sierpnia 2006 obchodzono 830-lecie powstania Starych Kotkowic. Podczas uroczystości odsłonięto pamiątkowy głaz z tablicą^[16].

Mieszkańcy

Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Starych Kotkowic od strony Prudnika

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków^[28]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.

Liczba mieszkańców wsi

• 1871 – 312^[29]
• 1885 – 495^[30]
• 1905 – 353^[31]
• 1910 – 364^[32]
• 1933 – 557^[30]
• 1939 – 542^[30]
• 1966 – 518^[33]
• 1998 – 424^[34]
• 2002 – 423^[34]
• 2009 – 411^[34]
• 2011 – 409^[34]
• 2013 – 406^[35]

Zabytki

Kościół filialny pw. św. Barbary

Dom, ul. Sudecka 32

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[36]:

• kaplica pw. św. Barbary, obecnie kościół fil., z XVIII w.
• kapliczka, ul. Polna 1, z XIX w., wypisana z księgi rejestru
• kaplica przy domu nr 17, z 1827 r.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Starych Kotkowicach chronione są ponadto^[37]:

• kapliczka, ul. Sudecka 22
• budynek gospodarczy, ob. kaplica, przy domu ul. Sudecka 14
• dom mieszkalny, ul. Sudecka 18
• dom mieszkalny, ul. Sudecka 23
• szkoła, ob. przedszkole i świetlica, ul. Sudecka 27
• dom mieszkalny, ul. Sudecka 30
• dom mieszkalny, ul. Sudecka 32
• zespół folwarczny, ul. Sudecka nr 33
  • spichlerz
  • kapliczka obok spichlerza folwarcznego
• cmentarz parafialny

Pomniki i obiekty upamiętniające

• Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik przy placu kościelnym w Starych Kotkowicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Po II wojnie światowej został rozbudowany^[38].

Gospodarka

W Starych Kotkowicach siedzibę mają firmy Kania Auto-Service Serwis Samochodowy Bosch, Posadzkarstwo Łyko Marcin i Świat Pięknych Fryzur, zrzeszone w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku^[39].

Transport

Droga krajowa nr 40 w Starych Kotkowicach

Przystanek autobusowy

Transport drogowy

Przez Stare Kotkowice przebiega droga krajowa:

• 40 Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1249O relacji Stare Kotkowice – Wróblin – Trawniki oraz nr 1459O relacji Rozkochów – Stare Kotkowice^[40].

Stare Kotkowice posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Prudnikiem, Twardawą. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Stare Kotkowice 01”, „Stare Kotkowice 02”^[41].

Transport kolejowy

W rejonie miejscowości przebiega linia kolejowa nr 137 łącząca Katowice z Legnicą przez Gliwice, Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę, Świdnicę i Strzegom. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Głogówku.

Kultura

W Starych Kotkowicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim^[42].

Religia

W Starych Kotkowicach znajduje się katolicki kościół św. Barbary, który należy do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Biedrzychowicach (dekanat Głogówek)^[43].

Bezpieczeństwo

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Starych Kotkowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej^[44].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 11 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)^[45].

Teren wsi, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[46]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[47].

Ludzie związani ze Starymi Kotkowicami

• Valentin Torka (1867–1952) – botanik, badacz flory i fauny na Śląsku i Wielkopolsce, urodzony w Starych Kotkowicach

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129083
2. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1195 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. Dziennik Ustaw 2013 poz.200. [dostęp 2014-01-05].
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
6. Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-06-08] .
7. Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .
8. Klimat: Stare Kotkowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-06-08] .
9. Knie 1830 ↓, s. 396.
10. Triest 1865 ↓, s. 1075.
11. P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 28.
12. Statystyczna charakterystyka miejscowości w gromadach: pow. Prudnik, woj. opolskie, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny, czerwiec 1971, s. 59 .
13. StanisławS. Stadnicki StanisławS., Głogówek – Oberglogau [online], tygodnikprudnicki.pl, 1 października 2008 [dostęp 2022-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] .
14. AndrzejA. Hanich AndrzejA., Słownik nazw miejscowości diecezji opolskiej w XX i XXI wieku, Opole: Instytut Śląski, 2021, s. 280, ISBN 97-83-7126-390-3 .
15. Sołectwa Gminy Głogówek [online], www.gminaglogowek.info [dostęp 2020-06-08] .
16. 830 lat Starych Kotkowic, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 34 (816), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 23 sierpnia 2006, s. 9, ISSN 1231-904X .
17. Johann WolfgangJ.W. Wieland Johann WolfgangJ.W., Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 . Brak numerów stron w książce
18. AndrzejA. Dereń AndrzejA., XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
19. 832 Alt Kuttendorf (Stare Kotkowice) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 12 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11]  (pol.).
20. KazimierzK. Nabzdyk KazimierzK., Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75 .
21. Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 22 .
22. Odpis urzędowego dziennika Komisji Międzysojuszniczej Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku w Opolu „Journal Officiel de Haute-Silésie” Nr. 21 z dnia 7-go maja 1921 r., zawierającego wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku.. Katowice: Biuro Sejmu Śląskiego, 1932-10-10, s. 7. [dostęp 2013-07-05]. (fr. • pol.).
23. Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250 .
24. Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11 .
25. Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5 .
26. Śląsk 1949 ↓, s. 151.
27. Stare Kotkowice, gm. Głogówek [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2023-05-30]  (pol.).
28. Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X .
29. Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14]  (niem.).
30. Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-06-08] .
31. Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14]  (niem.).
32. Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-06-08] .
33. Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 212 .
34. Wieś Stare Kotkowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-06-08] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
35. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X .
36. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 108 .
37. Studium 2016 ↓, s. 66.
38. Pomnik w Starych Kotkowicach upamiętniający mieszkańców – ofiary I i II wojny światowej [online], upamietnienia.e-wojewoda.pl [dostęp 2023-12-28] .
39. Lista Rzemieślników [online], cechprudnik.eu [zarchiwizowane z adresu 2023-12-09] .
40. Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26] .
41. Rozkład jazdy PKS na przystanku Stare Kotkowice 01, gm. Głogówek [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18] .
42. DFK Stare Kotkowice / Alt Kuttendorf
43. Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01]  (pol.).
44. Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24]  (pol.).
45. Komisariat Policji w Głogówku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24]  (pol.).
46. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
47. PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08] .

Bibliografia

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Śląsk: księga adresowa województwa śląskiego, Katowice: Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza Prasa, 1949 .
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Głogówek [online], 2016 [dostęp 2023-02-10] .