Golczowice (Zawada)

Golczowice

przysiółek wsi
Kościół parafialny pw. św. Anny
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Część miejscowości	Zawada
Liczba ludności (2022)	93
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-250[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0494019
Położenie na mapie gminy Głogówek Golczowice
Położenie na mapie Polski Golczowice
Położenie na mapie województwa opolskiego Golczowice
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Golczowice
50°23′44″N 17°47′53″E[1]

Golczowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Golschowitz) – przysiółek wsi Zawada w Polsce, położony w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek^[3][4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.

W latach 1975–1998 przysiółek administracyjnie należał do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2022 przysiółek był zamieszkany przez 93 osoby^[5].

Nazwa

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Golczowice, a także zgermanizowaną Golschowitz we fragmencie: „Golschowitz (polnisch Golczowice)”^[6]. 1 października 1948 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie związanej z Zawadą, polską nazwę Gołczowice^[7]. W opracowanej w 1971 przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Prudniku Statystycznej charakterystyce miejscowości w gromadach powiatu prudnickiego, miejscowość została wymieniona pod nazwami Golczowice i Golszowice^[8].

Nazywana też Golszowice^[9].

Historia

Ślady pobytu człowieka na terenie obecnego przysiółka Golczowice, potwierdzone badaniami archeologicznymi, sięgają epok kamienia i brązu^[10].

Pierwsze wzmianki o Golczowicach pochodzą z 1419^[11]. Według dokumentu podpisanego 10 grudnia 1595 we Wrocławiu, w Golczowicach znajdowała się karczma oraz staw, należące do dóbr głogóweckich^[12][13].

Pieczęć Golczowic i Zawady (1844)

W 1724 zbudowano w Golczowicach drewniany kościół św. Anny^[14], ufundowany przez Franza Freiherra von Larisch. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[16]. Drewniany kościół spłonął w 1764^[17]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że Golczowice należały do hrabiego von Schaffgotsch^[18].

Golczowice (Alt Golschowitz i Neu Golschowitz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Golczowice i Zawada posiadały wspólną pieczęć, która przedstawiała w polu trzy kwiaty wyrastające z serca, pod nimi napis GEM: SIG:, a w otoku napis: GOLLSCHOWITZ SOWADE / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Golczowice, Zawada / Powiat Prudnicki)^[19]. W 1831 w Golczowicach, na terenie, na którym w latach 1843–1848 wzniesiono nowy kościół św. Anny, chowano zmarłych podczas epidemii cholery^[17].

Pomnik poległych w I wojnie światowej w Golczowicach

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Golczowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[20]. W latach 20. XX wieku w Golczowicach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców Golczowic, Zawady, Czartowic, Buta, Muckowa i Sysłowa, którzy zginęli podczas I wojny światowej. W XIX wieku w Golczowicach funkcjonował młyn wodny^[21].

Podczas II wojny światowej, 17 marca 1945 niemiecka Grupa Korpuśna „Śląsk” została okrążona w okolicach Głogówka. 18 marca 1945 w Golczowicach założono sztab dowodzenia okrążonych wojsk. Podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w 2016 na cmentarzu w Golczowicach znaleziono szczątki pięciu osób, w tym jednej kobiety^[22].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[23]. Mieszkańcom Golczowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W spisie gromad i miejscowości w powiecie prudnickim na dzień 1 stycznia 1953 wymieniono Golczowice jako przysiółek Zawady pod nazwą Golszowice^[24]. Według podziału administracyjnego województwa opolskiego na dzień 31 sierpnia 1964, Golczowice, jako przysiółek Zawady, należały do gromady Mochów^[25]. W 1966 w przysiółku mieszkały 142 osoby^[26]. W 2013 w miejscowości mieszkało 99 osób^[27].

Mieszkańcy

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy przysiółka posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Klocołrzy^[28].

Zabytki

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Golczowicach chroniony jest^[29]:

• kościół parafialny pw. św. Anny

Gospodarka

Sklep w Golczowicach

Po południowej stronie zabudowań miejscowości zlokalizowane jest złoże kruszywa naturalnego „Golczowice”. Jego stan zasobów bilansowych wynosi 117 tysięcy ton. Eksploatacja złoża została zaniechana^[30]. W miejscowości znajduje się sklep będący własnością prywatną^[31].

Transport

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1281O relacji Żabnik – Nowa Wieś Prudnicka – Czartowice – Golczowice – Zawada^[32].

Golczowice posiadają połączenia autobusowe z Prudnikiem i Głogówkiem. W miejscowości znajduje się jeden przystanek autobusowy^[33]. Przez miejscowość przechodzi droga powiatowa^[34]. W Golczowicach drogi krzyżują się w okolicy kościoła^[35].

Religia

Kościół św. Anny i cmentarz

W Golczowicach znajduje się katolicki kościół św. Anny, który jest siedzibą parafii św. Anny (dekanat Głogówek)^[36]. Przy kościele w Golczowicach znajduje się cmentarz^[37]. 21 czerwca 2020 przy kościele i plebanii w Golczowicach otwarto „Dom Świętego Jana Pawła II”, upamiętniający postać papieża Jana Pawła II. Obiekt służy jako miejsce spotkań dla lokalnej społeczności^[38].

• 
  Kaplica
• 
  Krzyż na cmentarzu

Bezpieczeństwo

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 12 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)^[39].

Teren miejscowości, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[40]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[41].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 34406
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1589 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
4. GUS. Rejestr TERYT
5. Gmina się nieco zmniejszyła, „Życie Głogówka”, Stanisław Stadnicki – redaktor naczelny, 2 (323), Głogówek: MGOK na zlecenie Urzędu Miejskiego, luty 2013, s. 2, ISSN 1425-9591 .
6. Triest 1865 ↓, s. 1085.
7. Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 78, poz. 692).
8. Statystyczna charakterystyka miejscowości w gromadach: pow. Prudnik, woj. opolskie, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny, czerwiec 1971, s. 58 .
9. AndrzejA. Hanich AndrzejA., Słownik nazw miejscowości diecezji opolskiej w XX i XXI wieku, Opole: Instytut Śląski, 2021, s. 93, ISBN 97-83-7126-390-3 .
10. Studium 2016 ↓, s. 92.
11. Studium 2016 ↓, s. 45.
12. Hellfeier 2014 ↓, s. 77.
13. Hellfeier 2014 ↓, s. 78.
14. Plan 2020 ↓, s. 9.
15. Johann WolfgangJ.W. Wieland Johann WolfgangJ.W., Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736 . Brak numerów stron w książce
16. AndrzejA. Dereń AndrzejA., XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X .
17. Plan 2020 ↓, s. 10.
18. Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08]  (pol.).
19. 1079 Zowade-Golschowitz (Zawada, Golczowice, kolonia Zawady) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 20 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11]  (pol.).
20. Abstimmungsgebiet Oberschlesien. Akte polnischer Wahlbeeinflussung., Berlin: Gea Verlag, 1921, s. 1 .
21. ZachariaszZ. Mosakowski ZachariaszZ., Golczowice, młyn wodny [online], Centralna Baza Danych o Młynach w Polsce, 10 marca 2020 [dostęp 2023-08-20] .
22. DragomirD. Rudy DragomirD., Kolejne ekshumacje w naszej gminie, „Życie Głogówka”, 12 (251), Głogówek: MGOK na zlecenie Urzędu Miejskiego, grudzień 2016, s. 12, ISSN 1425-9591 .
23. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X .
24. 11. Powiat Prudnicki (siedziba m. Prudnik), „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 6, Opole: Prezydium WRN, 20 maja 1953, s. 40 .
25. Podział administracyjny województwa opolskiego według stanu na dzień 31 sierpnia 1964 r., „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 9, Opole: Urząd Wojewódzki w Opolu, 3 września 1964, s. 13 .
26. Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 221 .
27. AndrzejA. Dereń AndrzejA., Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X .
28. RobertR. Hellfeier RobertR., Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352 .
29. Studium 2016 ↓, s. 68.
30. Studium 2016 ↓, s. 216.
31. Plan 2020 ↓, s. 5.
32. Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26] .
33. Rozkład jazdy PKS na przystanku Golczowice, gm. Głogówek [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-07-30] .
34. Plan 2020 ↓, s. 6.
35. StanisławS. Stadnicki StanisławS., W 50 kilometrów dookoła gminy Głogówek, „Życie Głogówka”, 8 (318), Głogówek: MGOK na zlecenie Urzędu Miejskiego, wrzesień 2022, s. 16, ISSN 1425-9591 .
36. Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01]  (pol.).
37. Studium 2016 ↓, s. 113.
38. Dom Św. Jana Pawła II w Golczowicach [online], gminaglogowek.info, 29 czerwca 2020 [dostęp 2023-07-30]  (pol.).
39. Komisariat Policji w Głogówku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-25]  (pol.).
40. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
41. PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08] .

Bibliografia

• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Głogówek [online], 2016 [dostęp 2023-02-10] .
• Plan Odnowy Wsi Zawada z przysiółkami But, Golczowice, Mucków i Sysłow na lata 2020–2030, Zawada, luty 2020 [dostęp 2023-07-30] .
• RobertR. Hellfeier RobertR., Smolarnia – 350 lat historii, Smolarnia: Gmina Strzeleczki, 2014, ISBN 978-83-63233-26-6 .

Linki zewnętrzne

• Zawada (Golczowice), [w:] Archiwum wycinków prasowych, Instytut Śląski [dostęp 2023-10-09] .