Rumuńskie Siły Powietrzne

Forțele Aeriene Române

Państwo	Rumunia
Siły zbrojne	Rumuńskie Siły Zbrojne
Data utworzenia	1 kwietnia 1913
Znak rozpoznawczy

Rumuńskie Siły Powietrzne (rum. Forțele Aeriene Române) – wojska lotnicze Rumunii. Jedna z najstarszych tego typu formacji w Europie, powstała w 1913 roku. Obecnie ich trzon stanowią amerykańskie myśliwce F-16, wykorzystywane są także wyprodukowane w Rumunii śmigłowce oraz zachodnie samoloty transportowe.

Modernizacja

Po upadku Układu Warszawskiego Rumunia eksploatowała samoloty myśliwskie MiG-21, MiG-23 i MiG-29. Po wycofaniu ze służby MiG-23 w 2000 roku oraz niezrealizowaniu modernizacji MiG-29 do wersji Sniper z pomocą izraelskich firm, które ze względu na koszt ich eksploatacji wycofano w 2003 roku, w służbie pozostały tylko myśliwce MiG-21MF. Od 1995 łącznie 113 MiG-21 zmodernizowano do wersji LanceR przez rumuńską firmę Aerostar we współpracy z izraelskim Elbitem, w tym 73 MiG-21M/MF do wersji szturmowej A, 14 MiG-21UM do wersji treningowej B (wyposażone jak wersja A), a 26 MiG-21M/MF do najbardziej zaawansowanej wersji myśliwskiej LanceR C. Wersja A otrzymała radiodalmierz ELTA EL/M 2001B, była uzbrojona w amerykańskie bomby szybujące Mk82, Mk83, a później także kierowane laserowo izraelskie bomby Lizard, część samolotów mogła przenosić zasobniki celownicze Litening. Wersje C wyposażono w radar ELTA EL/M 2032, nahełmowy system celowniczy, HUD i dwa wyświetlacze LCD mogła przenosić pociski powietrze-powietrze R550 Magic 2, Python 3, R-60, R-73, miała też zdolność atakowania celów lądowych^[1]. Weszły one na uzbrojenie w 1997 roku^[2]. U kresu swojej służby w 2016 roku zdolnych do lotu pozostawało około dwudziestu MiG-21MF LanceR C i osiem MiG-21UM Lancer B^[3].

W 2007 roku cztery rumuńskie MiG-21 LanceR C pełniły dyżur nad przestrzenią powietrzną krajów bałtyckich w ramach misji Baltic Air Policing^[4]. Od 1999 do marca 2022 roku utracono w katastrofach i wypadkach co najmniej 15 Lancerów, w tym 10 wersji C, a zginęło 7 pilotów^[2]. Z uwagi na wiek i spadającą sprawność, Siły Powietrzne zaplanowały ostateczne wycofanie Lancerów do 15 maja 2023 roku^[2].

W związku z przystąpieniem do NATO w 2004 priorytetem sił powietrznych stało się zastąpienie wyeksploatowanych Migów nowym typem myśliwców, zgodnych z NATO. Państwo zobowiązało się wtedy do posiadania 48 samolotów zgodnych z sojuszem^[5]. W 2010 ambitny plan zakładał nawet pozyskanie 24 zmodernizowanych ex-amerykańskich F-16C/D Block 25 (za 1,3 mld USD) oraz dokupienie 24 nowych F-16C/D Block 52+ w późniejszym czasie^[6]. Do 2012 z powodu braku funduszy nie doszło do zakupu amerykańskich samolotów^[7]. W 2012 roku zdecydowano, że zamiast amerykańskich kupionych będzie 12 portugalskich F-16AM/BM (wyprodukowane 1983-1984) za 120 milionów euro (wartość samych samolotów)^[8]. 14 października 2013 roku poinformowano o sfinalizowaniu kontraktu na zakup 12 F-16AM/BM za 628 mln euro (wraz z uzbrojeniem, wsparciem i szkoleniem), dziewięć z nich pochodzi z nadwyżek Força Aérea Portuguesa (FAP, wojsk lotniczych Portugalii), a pozostałe trzy zostały odkupione od Amerykanów w ramach US Excess Defense Article, przed dostarczeniem zmodernizowano je w Portugalii do wersji Block 20 MLU M5.2 tape.^[9][10] Przekazanie sześciu samolotów nastąpiło 28 września 2016 w Portugalii, a 29 września dostarczono je do Rumunii^[11][12]. Pozyskane samoloty mają resursy pozwalające na służbę przez kolejne 4000 h lub 20 lat^[13].

Minister obrony Minhnea Motoc, ogłosił zamiar dokupienia większej ilości samolotów F-16. Zapytanie w tej sprawie skierowano do USA oraz 5 państw europejskich dysponujących zmagazynowanymi samolotami starszych generacji^[14].

Organizacja

F-16AM ląduje w bazie lotniczej Fetești

Rumuńskie Siły Powietrzne wykorzystują operacyjnie pięć baz lotniczych.

57 Baza Lotnicza – Konstanca – Mihail Kogălniceanu

• 572 Eskadra Śmigłowcowa – IAR-330 L-RM

71 Baza Lotnicza – Câmpia Turzii

• 713 Eskadra Śmigłowcowa – IAR-330L SOCAT
• 714 Eskadra Śmigłowcowa – IAR-330L (Port lotniczy Timișoara)

86 Baza Lotnicza – Fetești

• 53 Eskadra Myśliwska – MiG-21 LanceR B, C

95 Baza Lotnicza – Bacău

• 951 Eskadra Szkolenia Zaawansowanego – IAR 99C
• 952 Eskadra Śmigłowcowa – IAR-330L SOCAT

90 Baza Lotnicza – Bukareszt – Otopeni

• 901 Eskadra Transportu Strategicznego – C-130 Hercules B, H
• 902 Eskadra Transportowo-rozpoznawcza – An-30,C-27J Spartan
• 903 Transportowa Eskadra Śmigłowcowa – IAR-330L

Szkoła Lotnicza "Aurel Vlaicu" – Boboc (Buzau)

• 1 Eskadra Szkolna – Jak-52, IAR-316B Alouette III
• 2 Eskadra Szkolna – IAR-99 Standard

Wyposażenie

Obecne

Samolot	Zdjęcie	Producent	Typ	Wersja	Liczba sztuk[15]	Uwagi
Samoloty
General Dynamics F-16 Fighting Falcon		Stany Zjednoczone	myśliwiec wielozadaniowy	F-16AM/BM F-16A/B	20	Ex-portugalskie, dostawy 2016-2017. W 2019 roku Rumunia postanowiła odkupić od Portugalii dodatkowe 5 sztuk myśliwców[16][17]
C-27J Spartan		Włochy	Transportowy	C-27J	7	Zastąpiły An-26[18].
C-130 Hercules		Stany Zjednoczone	Transportowy	C-130H C-130B	8	W latach 90. XX wieku zakupiono 4 używane C-130B ze Stanów Zjednoczonych, potem w 2007 roku zakupiono 1 C-130H z Włoch który przed przylotem został zmodernizowany w Stanach Zjednoczonych. Przy okazji zmodernizowano też 4 C-130B do wersji C-130H. Obecnie tylko trzy samoloty pozostają w służbie operacyjnej, pozostałe dwa są składowane w bazie Otopeni.
IAR 99 Șoim		Rumunia	Szkolenie zaawansowane	IAR-99 IAR-99C	10 11
Jak-52		Rumunia	Szkolenie podstawowe	Yak-52W Yak-52TW	14	Zbudowane na licencji.
An-30 Clank		ZSRR	Rozpoznawczy	An-30	2	Kontrola zagranicznych baz w ramach umowy Open Skies.
Śmigłowce
IAR 316 Alouette III		Rumunia	Śmigłowiec szkolny	IAR-316	7
IAR 330 Puma		Rumunia	Śmigłowiec wielozadaniowy	IAR-330	35
			Śmigłowiec bojowy	IAR-330L SOCAT	22	Dostarczono 25, utracono 3.
Bezzałogowe aparaty latające
RQ-7 Shadow		Stany Zjednoczone	Bezzałogowy aparat latający	Shadow-600	7	Dostarczono 11, utracono 4.
Systemy Przeciwlotnicze
MIM-23 Hawk		Stany Zjednoczone	Bateria rakiet ziemia-powietrze	Hawk XXI	8 baterii	224 rakiety.
MIM-104 Patriot		Stany Zjednoczone	Bateria rakiet ziemia-powietrze		4 baterii

Do przewozu VIP wykorzystywane były Boeing 707, BAC One-Eleven i Eurocopter Dauphin latające w barwach linii Romavia. Aktualnie Romavia użytkuje daw BAe 146, narodowe linie TAROM użytkują jednego Airbus A310 na rzecz rządu.

Historyczne^[19]

• 
  IAR-80 z godłem z lat 1941-44.
• 
  MiGi-21 z godłem z lat 1950-84.
• 
  MiG-29 z aktualnym symbolem, używanym wcześniej w latach 1915-41 i 1944-50.
• 
  MiGi-17
• 
  IAR-93 Vultur
• 
  An-26

Myśliwce

Morane-Saulnier L SPAD VII Dewoitine D.27 IAR-14 – 20 od 1934 PZL P.7 – 14× A od 1939 PZL P.11 – 95× F od 1937, 10× A, 50× B, 33× C od 1939 PZL P.24 – 30× E od 1939 Heinkel He 112 – 30× B1/2 od 1939 Messerschmitt Bf 109 – 69× E3/4/7 od 1940, 200× G2/4/6 od 1943, 75× Ga4/6 od 1943 Messerschmitt Bf 110 – 24× C/D/F od 1943 Hawker Hurricane – 18× Mk. I od 1940

IAR-80 – 240× A/B/C od 1941 IAR-81 – 60× A od 1941, 161× C od 1943 Focke-Wulf Fw 190 – 22× A/F od 1944 Ła-9 – 5× Ła-9, 5× UTI od 1950 Jak-23 – 62 1951-1958 MiG-15 – 514× MiG-15, bis, UTI, S-102, CS-102 1952-1992 MiG-17 – 12× PF, 12 × F od 1955 MiG-19 – 17× P, 10× PM 1958-1972 MiG-21 – 24× F-13, 38× PF, 52× PFM, 11× R, 60× M, 71× MF, 4× U, 14× US, 31× UM od 1962 MiG-23 – 36× MF, 10× UB 1979-2001 MiG-29 – 15× A, 1× S, 5× UB 1989-2003

Bombowce/szturmowce

Farman MF.11 Caudron G.4 Sopwith 1½ Strutter Potez XXV – 217 od 1929 Potez 540 – 10× 543 od 1935 Bloch MB.210 – 10× Bn4 od 1937 Savoia-Marchetti SM.79 – 22× B od 1938 IAR-37 – 50 od 1939 IAR-39 – 255 od 1940 Potez 633 – 29× B2 od 1939, 10× 631C3

PZL.23 Karaś – 31× A/B od 1939 PZL.37 Łoś – 27× A/B od 1939 Bristol Blenheim – 40× Mk.I od 1940 Fieseler Fi 167 Dornier Do 17 – 10× M od 1942 Heinkel He 111 – 32× H3 od 1940, 15× H6 od 1942 Henschel Hs 129 – 200× B2 od 1943 Junkers Ju 87 – 160× D3/5 od 1943 Junkers Ju 88 – 80× A4, 20× D1 od 1943 Ił-28 – 36, 8× U, 3× R, 12 H-5 i 2 HJ-5 1955-2001 IAR-93 Vultur – 41 × A, 15 × MB, 27 × B, 7 × DC 1979-1998

Transportowe/użytkowe

Potez XV Focke-Wulf Fw 58 Junkers W 34 Junkers Ju 52 Messerschmitt Bf 108 Aero Ae-45 Aero L-60 Brigadyr Let L-200 Morava

Li-2 Ił-14 Ił-18 An-2 An-24 An-26

Treningowe

Blériot XI Bristol-Coanda Monoplanes De Havilland DH.60 Moth SET 3/SET 7 IAR-22 Klemm Kl 35 Nardi FN.305 Arado Ar 96 Focke-Wulf Fw 44

Po-2 UT-2 Zlin 181 Avia C-2 Jak-11 Jak-18 IAR-811/813/814 Aero L-29 Aero L-39

Śmigłowce

• Mi-1
• Mi-4
• Mi-8
• Mi-2

Przypisy

1. Rumuni utracili już 10% MiG-21 LanceR [online], altair.com.pl, 6 listopada 2010 .
2. Marcin Przeworski. Ostatni rok służby Lancerów?. „Skrzydlata Polska”. Nr 7(2513)/2022, s. 27-31, lipiec 2022. Warszawa: Agencja Lotnicza Altair. ISSN 0137-866X. 
3. Dirk Jan deD.J. Ridder Dirk Jan deD.J., LanceR dawn – Romania’s last MiG-21s [online], ridder.aero, 21 marca 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-10-01]  (ang.).
4. PawełP. Kłosiński PawełP., Rumuńskie Lancery na Okęciu, [w:] Skrzydlata Polska 09/2007 [online], altair.com.pl, wrzesień 2007 [dostęp 2012-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03] .
5. Romania to Seek Another Batch of F-16s In 2017 [online], defense-aerospace.com  (ang.).
6. Rumunia kupi F-35? [online], altair.com.pl, 25 marca 2010 .
7. Romania Cannot Afford F-16 Jets: President [online], defensenews.com, 18 września 2011 [dostęp 2012-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-25]  (ang.).
8. Dobritoiu: Romania to pay around 600 million dollars over five years for 12 second-hand F-16 fighter jets from Portugal [online], actmedia.eu, 1 października 2011 [dostęp 2012-10-01]  (ang.).
9. Portugalia kupuje F-16 dla Rumunii [online], altair.com.pl, 28 sierpnia 2013 .
10. Rumunia oficjalnie 28 krajem-użytkownikiem F-16 [online], defence24.pl, 15 maja 2014 [zarchiwizowane z adresu 2016-06-09] .
11. Rumunia odbiera F-16 [online], altair.com.pl, 29 września 2016 .
12. JakubJ. Palowski JakubJ., Rumuńskie F-16 przyjęte do służby. Zastąpią maszyny MiG-21 [online], defence24.pl, 29 września 2016 [zarchiwizowane z adresu 2016-10-01] .
13. Romania officially takes over its first F16 fighters [online], romania-insider.com, 27 września 2016  (ang.).
14. Rumunia kupi więcej F-16 [online], energetyka24.com, 24 lutego 2016 [dostęp 2016-12-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-20] .
15. World Air Forces 2014, 5 grudnia 2013, flightglobal.com. flightglobal.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-11)]. Dostęp: 2014-01-12
16. MaciejM. Szopa MaciejM., Rumunia dokupuje F-16 [online], defence24.pl, 23 kwietnia 2019 [dostęp 2019-04-23]  (pol.).
17. Rumuńskie F-16 w komplecie [online], www.altair.com.pl [dostęp 2021-03-31]  (ang.).
18. Romania accepts first C-27J Spartans. [dostęp 2010-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-14)].
19. Romanian Armed Forces in the Second World War – Airplane list [online], worldwar2.ro [dostęp 2017-11-15] .

Linki zewnętrzne

• Kompletna lista maszyn używanych podczas II wojny światowej w Rumuńskich Siłach Powietrznych