Pomniki papieża Jana Pawła II – pomniki rzeźbiarskie i architektoniczne wzniesione dla upamiętnienia osoby i pontyfikatu papieża Jana Pawła II w Polsce i poza jej granicami. Do momentu śmierci w 2005 r. w Polsce powstało ponad 230 posągów przedstawiających papieża-Polaka, w latach 2005–2009 wzniesiono kolejnych 300[1], a w kolejnych latach różne źródła podawały sumaryczną liczbę 700[2][3] lub 800 pomników[2][4].
Zjawisko
Historia i chronologia
Wykres przedstawiający częstotliwość odsłaniania pomników Jana Pawła II w Polsce w latach 1980–2005
Zwyczaj stawiania pomników papieżom datuje się od czasów średniowiecza, większą skalę przyjął w czasach nowożytnych. Pomniki zazwyczaj umieszczane były w kościołach, bazylikach rzymskich, jak również na placach miast należących do Państwa Kościelnego.
W Polsce od roku 1980 zaczęło być widoczne zjawisko stawiania pomników Janowi Pawłowi II. Za czasów PRL nie miało ono charakteru masowego, nieliczne monumenty stawiane były na terenach przykościelnych, często w miejscach ukrytych i dyskretnych (np. za prezbiterium kościoła, przy plebanii). Od 1998 roku dynamika powstawania pomników przybrała na sile, swoje maksimum uzyskując w roku 2000 (był to Rok Jubileuszowy oraz pierwsza rocznica najdłuższej, siódmej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w roku 1999) – odsłonięto wówczas blisko 50 pomników tego papieża[5]. Dziewięć lat po śmierci Jana Pawła II, liczbę rzeźbiarskich, pełnoplastycznych pomników odsłoniętych w Polsce należy ocenić na około 700 obiektów. Liczba innych form pamięci: krzyży, kamieni pamiątkowych, obelisków, płyt i tablic pamiątkowych jest trudna do oszacowania, rząd wielkości należy oceniać na kilka tysięcy dzieł.
Rozmieszczenie geograficzne
Do momentu śmierci Jana Pawła II, 2 kwietnia 2005 roku, w Polsce stanęło nieco ponad 230 rzeźbiarskich, przestrzennych pomników papieża Polaka. Najwięcej, na terenach Polski Południowej i Środkowej, szczególnie w okolicach Krakowa, Tarnowa oraz Łodzi. Wiele z nich znajduje się w Krakowie. Analiza rozmieszczenia geograficznego tych dzieł wykazuje, że najwięcej jest ich na terenach dawnych zaborów austriackiego i rosyjskiego, najmniej zaś na zachodzie i północy kraju (m.in. dzieła ze Szczecina i Polic). Po roku 2005 różnice w gęstości rozmieszczenia zaczęły się częściowo zacierać.
Kraj zalewają też tańsze odlewy wykonywane z różnorodnych materiałów (brąz, polimery, beton) przez komercyjne wytwórnie. Często niskiej jakości, artystycznie mierne, są jednak tanie (koszt figury – ok. 4-5 tys. PLN) i dlatego spotykają się z zainteresowaniem inwestorów[7].
Zjawisko stawiania pomników Janowi Pawłowi II nie słabło. Powoli jednak zmieniała się funkcja zarówno nowych, jak i starych monumentów. Dzieła memoratywne nabierały funkcji kultowych, stając się figurami kandydata na ołtarze i w efekcie – osoby świętej. Jednocześnie przełamywane są dawne ograniczenia, tak w pomnikach rzeźbiarskich, jak i architektonicznych, czego przykładem może być odsłonięty 11 listopada 2006 roku pomnik Biblioteka Świętego Pielgrzyma w Głogowie (autorstwa Eugeniusza Józefowskiego i Adama Olejniczaka)[8] czy nie zrealizowana do końca próba stworzenia przestrzennego monumentu w Ostrowcu Świętokrzyskim (autorstwa Andrzeja Zwolaka).
Do momentu śmierci Jana Pawła II jego pomniki zrealizowane poza granicami Polski i znajdowały się w większości w USA, Kanadzie, Brazylii, Argentynie. Drugim wyznacznikiem, aktualnym do dziś, jest ich obecność w krajach o przeważającym wyznaniu katolickim, choć do 2001 r. wystawiono je m.in. w Japonii, Rumunii czy na Ukrainie. Skala zjawiska na świecie nigdy nie osiągnęła wielkości znanej z Polski, choć obecnie ilość pomników rzeźbiarskich znajdujących się poza krajem można szacować na ok. 200. Wiele z nich zostało zrealizowanych przez artystów polskich, są to przypadki albo kupowania gotowej figury w Polsce, albo zamawiania jej u artysty bądź nawet sprowadzanie go na miejsce na czas ostatecznej realizacji dzieła. Warto przy okazji zagranicznych pomników Jana Pawła II odnotować kilka dotyczących ich ciekawostek:
największy pomnik znajduje się w Częstochowie – ma 14 m wysokości; inne: w Guadalupe w Meksyku i Ćennaju w Indiach mierzą ponad 6 m,
Masowe stawianie pomników papieża stało się obiektem krytyki wśród opinii publicznej i często używa się wobec niego pejoratywnego określenia pomnikoza[10][11]. Podkreśla się karykaturalność niektórych pomników (przez co zostały one charakterystycznie nazwane, np. papież-Yoda, papież-Syrena, papież-Godzilla)[12], ich nadmierną liczbę, marne walory artystyczne i estetyczne, kiczowatość[13][14][11]. Wiele z pomników stało się obiektem internetowych żartów i memów, powstają nawet zestawienia i atlasy najbrzydszych czy najdziwniejszych monumentów[15][16][17][18].
Dla upamiętnienia wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II 9 czerwca 1999 r. w Studzienicznej w 2000 r. wzniesiono pomnik autorstwa Czesława Dźwigaja z inskrypcją: „Byłem tu wiele razy, ale jako papież po raz pierwszy i chyba ostatni”.
Pomnik powstał dzięki zbiórkom pieniężnym mieszkańców gminy Bolków oraz Społecznemu Komitetowi Budowy Pomnika. Odsłonięcia pomnika dokonał ordynariusz diecezji świdnickiej bp Ignacy Dec 2 kwietnia 2006 r.[19].
Pomnik ten, odsłonięty w 1999 r. stoi na placu Jana Pawła II, który mieści się na gorzowskiej dzielnicy Górczyn. Prezentuje on postać Papieża z otwartymi rękami a napis głosi: „Nie bójcie się dawać świadectwa, nie lękajcie się świętości”. Pomnik stoi w miejscu odprawienia mszy polowej w roku pielgrzymki Papieża Jana Pawła II do ojczyzny, i jego pobytu w Gorzowie. Pomnik jest oświetlony nocą. Upamiętnia wizytę Ojca Świętego Jana Pawła II w Gorzowie Wlkp.[potrzebny przypis]
Pomnik Jana Pawła II został poświęcony 11 listopada 2018 roku (podczas odpustu św. Marcina). Został usytuowany na małym skwerku przed Kościołem Parafialnym św. Marcina i św. Stanisława w Goszczanowie przy ul. Tureckiej. Jest dziełem inspiracji emerytowanego proboszcza goszczanowskiego ks. kanonika Zdzisława Króla i przy jego znaczącym wkładzie finansowym oraz 16 ofiarodawców. Figura przedstawia papieża w stroju liturgicznym na cokole z czerwonego granitu. Monument miał upamiętnić setną rocznicę odzyskania niepodległości oraz czterdziestą rocznicę wyboru Karola Wojtyły na Papieża. Odsłonięcia pomnika dokonał ks. Król, który podziękował pozostałym fundatorom i zachęcał do modlitwy za przyczyną św. Jana Pawła II, w tym szczególnie modlitwy różańcowej.
Jest to dar samego papieża, który przywiózł pomnik do Krakowa w czasie pierwszej pielgrzymki do Polski, w czerwcu 1979. Zgodnie z wolą Jana Pawła II stanął on na tle okien prywatnej kaplicy biskupów krakowskich.
Pomnik został ufundowany przez krakowskie bractwo kurkowe na pamiątkę spotkania z Ojcem Świętym w Watykanie. Siedząca figura papieża osadzona jest na kamieniu z czerwonego afrykańskiego marmuru, wieńczącym niewielki kopczyk.
Kraków, Seminarium ks. zmartwychwstańców (ul. ks. Pawlickiego)
przed 2000?
Figura Jana Pawła II klęczącego przed Chrystusem znajduje się na terenie seminarium zakonnego księży Zmartwychwstańców na Dębnikach, pomnik ten odsłonięto prawdopodobnie jeszcze przed 2000 rokiem. Tam też znajduje się kopiec Jana Pawła II.
Pomnik na Cmentarzu Rakowickim został odsłonięty kilka dni po śmierci papieża. Przedstawia Jana Pawła II klęczącego z różańcem w ręce. Na cokole widnieją daty papieskich pielgrzymek do Polski. Ustawiono go tak, by wskazywał drogę do kwatery, w której znajduje się rodzinny grobowiec Wojtyłów i Kaczorowskich. Figura autorstwa Czesława Dźwigaja została odlana już w 2000 roku, jednakże ze względu na dyskusję, jaką wywołał projekt odsłonięcia pomnika żyjącego Papieża na cmentarzu, pomysł odsunięto w czasie.
Pomnik został odsłonięty 27 maja2006 roku w czasie pielgrzymki do Polski papieża Benedykta XVI. Jest to 4,5-metrowej wysokości figura przedstawiająca papieża wypuszczającego z prawej dłoni gołębia pokoju, w lewej trzymająca pastorał.
Pomnik na placu przed kościołem św. Michała Archanioła i św. Stanisława na Skałce, odsłonięty 3 listopada 2007, upamiętnia wizytę Jana Pawła II w klasztorze w 1979 roku. Głównym fundatorem jest krakowskie bractwo kurkowe
3-metrowy pomnik przed katedrą wawelską poświęcił 12 października 2008 kardynał Stanisław Dziwisz. Projekt wzbudził kontrowersje w środowisku historyków sztuki i konserwatorów, którzy wyrażali wątpliwości wobec idei kolejnego pomnika papieża, miejsca jego ustawienia, projektu Gustawa Zemły i braku konkursu w tej sprawie[25][26].
Pomnik Jana Pawła II w Krotoszynie został odsłonięty i poświęcony w 2005 r., który został usytuowany w pobliżu kościoła św. Andrzeja Boboli przy ul. Jerzego Popiełuszki w Krotoszynie. Monument został poświęcony przez biskupa Diecezji Kaliskiej ówczesnego Stanisława Napierałę. Koncepcję postaci świętego stworzył Czesław Dźwigaj, autor licznych pomników Ojca Świętego krakowski rzeźbiarz i profesor ASP. Na postumencie znajduje się herb papieski oraz słynny cytat papieski "Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi".
Pomnik Jana Pawła II w Opatówku został odsłonięty w dniu 16 października 2008 roku i poświęcony przez księdza Jana Ludwiczaka, dyrektora seminaryjnej biblioteki w Kaliszu. Monument został usytuowany obok kościoła parafialnego pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa w Opatówku. Pomnik powstał dzięki staraniom księdza proboszcza miejscowej parafii Władysława Czamara i jego parafian.
Inicjatorem i donatorem był były prałat ks. Adam Sudoł. Odlewnikiem był Karol Badyna. Inskrypcja brzmi: Bł. Jan Paweł II, Papież. 1978-2005[potrzebny przypis]
Pomnik Jana Pawła II został poświęcony i odsłonięty 16 października 2006 roku. Stoi na palcu przy kościele Ducha Świętego przy ul. Bułgarskiej. Inicjatorem powstania pomnika było miasto Zielona Góra
↑Kazimierz S. Ożóg, Jan Paweł II w rzeźbie pomnikowej po 2005 roku. Próba diagnozy zjawiska, „Rzeźba Polska” t. XIII: Rzeźba w Polsce (1945-2008), red. Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Bartłomiej Gutowski, s. 153.
↑Kazimierz S. Ożóg, Papież jak krasnal. Pomniki na rozdrożu, „Orońsko” 2005, nr 4, s. 52-55.
↑Kazimierz S. Ożóg, Biblioteka Świętego Pielgrzyma w Głogowie – rzecz o słowie w publicznym dziele sztuki, [w:] Język. Religia. Tożsamość, t. II, red. Elżbieta Skorupska-Raczyńska, Grzegorz Cyran, Gorzów Wlkp. 2008, s. 319-328.
Irena Grzesiuk-Olszewska, Pomniki Papieża Jana Pawła II w Polsce, „Życie Chrześcijańskie w Polsce”, 1988, nr 10.
Dorota Jarecka, Dlaczego większość pomników Papieża jest brzydka, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, „Angora” 2005, nr 19, s. 52-53.
Dorota Jarecka, Pomnikowy wysyp, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, „Gazeta Wyborcza”, 2005, nr 92, s. 18.
Laudański Roman, Pomnik od ręki, czyli pomnikomania, rozm. z Kazimierzem Ożogiem, „Gazeta Pomorska” 2005, nr 99, s. 7,28.
Kazimierz S. Ożóg, Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II, „Pro Patria” 2002, nr 2, s. 16-17, fot.
Kazimierz S. Ożóg, Rzeźba jest trudna. O najciekawszych pomnikach Jana Pawła II, „Ethos” 2004, nr 3, s. 299-314, fot.
Kazimierz S. Ożóg, Opowieści rzeźby, „Nawias” 2006, s. 98-107.
Kazimierz S. Ożóg, Papież jak krasnal. Pomniki na rozdrożu, „Orońsko” 2005, nr 4, s. 52-55.
Małgorzata Subotić, Wierni stawiają monumenty, „Rzeczpospolita” 2005, nr 84, s. 5.
Wydawnictwa zwarte i książkowe
Michał Jagosz, Pomniki Jana Pawła II, [w:] Papież Słowianin - zwiastun nadziei, red. A. Dobroński, Toruń 2000.
Janina Jaworska, Artyści Polscy o Papieżu, Kielce 1996.
Kazimierz S. Ożóg, Miedziany Pielgrzym. Pomniki Papieża w polskich sanktuariach [w:] Pielgrzymowanie i sztuka. Góra Świętej Anny i inne miejsca pielgrzymkowe na Śląsku, red. Joanna Lubos-Kozieł, Jerzy Gorzelik, Joanna Filipczyk i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2006, s. 169-185.
Kazimierz S. Ożóg, Miedziany Pielgrzym. Pomniki Jana Pawła II w Polsce w latach 1980–2005, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Głogowie 2007 (publikacja dostępna także na: ART-Dok).
Kazimierz S. Ożóg, Pomniki Jana Pawła II – kilka problemów zjawiska [w:] Prolegomena. Materiały Spotkania Doktorantów Historyków Sztuki, Kraków 13-15 X 2003, Kraków 2005, s. 183-192.
_corr.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
