Józef Kupny

Józef Kupny

Józef Kupny (2013)
Christus dilexit nos Chrystus nas umiłował
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1956 Dąbrówka Wielka
Arcybiskup metropolita wrocławski
Okres sprawowania	od 2013
Zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski
Okres sprawowania	od 2024
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Diakonat	28 lutego 1982
Prezbiterat	31 marca 1983
Nominacja biskupia	21 grudnia 2005
Sakra biskupia	4 lutego 2006
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	4 lutego 2006
Miejscowość	Katowice
Miejsce	archikatedra Chrystusa Króla
Konsekrator	Damian Zimoń
Współkonsekratorzy	Stefan Cichy Wiktor Skworc
Konsekrowani biskupi Jacek Kiciński 19 marca 2016 Maciej Małyga 24 kwietnia 2022 Piotr Wawrzynek 15 kwietnia 2023

Józef Piotr Kupny^[1] (ur. 23 lutego 1956 w Dąbrówce Wielkiej) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk humanistycznych w zakresie filozofii i socjologii, rektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach w latach 2001–2006, biskup pomocniczy katowicki w latach 2006–2013, arcybiskup metropolita wrocławski od 2013, zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski od 2024.

Życiorys

Młodość i wykształcenie

Urodził się 23 lutego 1956 w Dąbrówce Wielkiej^[2] (od 1975 w granicach Piekar Śląskich^[3]), gdzie mieszkał z rodzicami dwa lata^[4]. Następnie z rodziną przeniósł się do Chorzowa, gdzie uczęszczał do szkoły i przyjął sakrament bierzmowania w parafii św. Marii Magdaleny^[4]. W latach 1971–1975 był uczniem Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Curie-Skłodowskiej w Chorzowie, które ukończył zdaniem egzaminu dojrzałości^[2].

W 1975 został przyjęty do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Po kilku tygodniach otrzymał powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej. Przez 2 lata służył w specjalnej jednostce kleryckiej w Brzegu. Święcenia diakonatu otrzymał 28 lutego 1982 przez posługę biskupa diecezjalnego katowickiego Herberta Bednorza, który 31 marca 1983 w katedrze Chrystusa Króla w Katowicach udzielił mu również święceń prezbiteratu^[2][5]. Magisterium z teologii uzyskał w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie na podstawie pracy Nauczanie społeczne Jana Pawła II w czasie wizyty-pielgrzymki w Polsce (2–10.06.1979)^[2].

Studia kontynuował w zakresie teologii praktycznej w Studium Pastoralnym Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie – Punkcie Konsultacyjnym w Katowicach. W 1986 na podstawie rozprawy Nauczanie społeczne Jana Pawła II w Polsce uzyskał licencjat z teologii. W latach 1986–1990 odbył studia na Wydziale Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, które ukończył z magisterium z socjologii na podstawie pracy Społeczne uwarunkowanie rozwoju osoby w nauczaniu Jana Pawła II. W 1993 na podstawie dysertacji Antropologiczne podstawy nauczania społecznego Jana Pawła II uzyskał doktorat z nauk humanistycznych w zakresie filozofii i socjologii^[2].

Prezbiter

W latach 1983–1984 pracował jako wikariusz w parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Katowicach. W 1984 rozpoczął pracę w stacji duszpasterskiej Matki Bożej Piekarskiej w Katowicach przy budowanym tam kościele. Kiedy w następnym roku przemieniono ją w parafię, został jej wikariuszem^[2].

W 2001 objął funkcję zastępcy dyrektora Wydziału Duszpasterstwa Ogólnego Kurii Metropolitalnej w Katowicach. W 2001 został członkiem archidiecezjalnej rady kapłańskiej, a w 2003 kolegium konsultorów. W ramach prac II Polskiego Synodu Plenarnego współtworzył dokument Kościół wobec życia społeczno-gospodarczego^[2].

W 2003 otrzymał godność kapelana Jego Świątobliwości^[2].

Działalność naukowo-dydaktyczna

W 1992 został asystentem, a w 1998 adiunktem w Katedrze Katolickiej Nauki Społecznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Był wykładowcą katolickiej nauki społecznej w filii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Stalowej Woli oraz w Instytucie Wyższej Kultury Religijnej, Studium Teologicznym, Studium Katolickiej Nauki Społecznej w Katowicach. W 1993 został wykładowcą socjologii religii i socjologii parafii w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Katowicach. Prowadził również wykłady zlecone na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W sierpniu 2001 został rektorem Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach^[2].

W 1999 wszedł w skład kolegium redakcyjnego „Śląskich Studiów Historyczno-Teologicznych”^[2]. Został członkiem Polskiego Towarzystwa Teologicznego, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[6].

Biskup

21 grudnia 2005 papież Benedykt XVI mianował go biskupem pomocniczym archidiecezji katowickiej i biskupem tytularnym Vanariony^[7][8]. Święcenia biskupie otrzymał 4 lutego 2006 w archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach^[9][10]. Udzielił mu ich Damian Zimoń, arcybiskup metropolita katowicki, z towarzyszeniem Wiktora Skworca, biskupa diecezjalnego tarnowskiego, i Stefana Cichego, biskupa diecezjalnego legnickiego^[9]. Jako dewizę biskupią przyjął słowa „Christus dilexit nos” (Chrystus nas umiłował)^[11]. 7 lutego 2006 został ustanowiony przez arcybiskupa Damiana Zimonia wikariuszem generalnym archidiecezji. Był członkiem archidiecezjalnej rady kapłańskiej, rady duszpasterskiej i kolegium konsultorów^[2].

18 maja 2013 papież Franciszek mianował go arcybiskupem metropolitą wrocławskim^[12][13]. Urząd kanonicznie objął 16 czerwca 2013. Tego samego dnia odbył ingres do archikatedry św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu^[14]. Objął również urząd wielkiego kanclerza Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu^[15]. Paliusz otrzymał od papieża Franciszka w bazylice św. Piotra 29 czerwca 2013^[16].

W ramach Konferencji Episkopatu Polski w 2008 został delegatem ds. Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich^[17], W 2011 przewodniczącym Rady ds. Społecznych^[18], w 2015 delegatem ds. Duszpasterstwa Ludzi Pracy^[19], w 2021 delegatem ds. Duszpasterstwa Przedsiębiorców i Pracodawców^[20], a w 2024 zastępcą przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski^[21] oraz współprzewodniczącym Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu RP i KEP^[22]. W Radzie Stałej zasiadał z wyboru, w latach 2012–2013 jako biskup pomocniczy^[23][24], a w latach 2013–2023 jako biskup diecezjalny^[24][25], w 2024 po wyborze na zastępcę przewodniczego KEP dołączył do niej z urzędu^[26]. Ponadto został członkiem Ogólnopolskiego Komitetu Organizacyjnego Obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski w 2016 r. oraz Komisji ds. Polonii i Polaków za Granicą^[11] (od 2021 Zespołu przy Delegacie KEP ds. Duszpasterstwa^[27]). Główny autor dokumentu społecznego Episkopatu W trosce o człowieka i dobro wspólne z 2012^[2].

Konsekrował biskupów pomocniczych wrocławskich Jacka Kicińskiego (2016) i Macieja Małygę (2022), a także biskupa pomocniczego legnickiego Piotra Wawrzynka (2023)^[1].

W 2013 był przewodniczącym kapituły Śląskiej Nagrody im. Juliusza Ligonia^[28]. W 2017 ustanowił Medal Świętej Jadwigi Śląskiej^[29].

Odznaczenia i wyróżnienia

Prezydent RP Andrzej Duda nadał mu w 2016 Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[30][31]. W 2009 został przyjęty w poczet członków Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie^[32], w zakonie otrzymał rangę Komandora z Gwiazdą^[33].

W 2017 został udekorowany Złotym Medalem za Zasługi dla Policji^[34] i Złotym Medalem za Zasługi dla Pożarnictwa^[35], w 2019 Medalem Komisji Edukacji Narodowej^[36] i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[37], a w 2020 Medalem 100-lecia Powstania Policji Państwowej^[38] oraz medalem 30-lecia powstania NSZZ Policjantów^[39].

W 2014 otrzymał tytuł honorowego obywatela Chorzowa^[40]. W 2019 został wyróżniony Trzebnicką Nagrodą Henryk, przyznawaną przez Burmistrza Gminy Trzebnica^[41].

W 2018 został odznaczony Złotym Medalem Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu^[42].

W 2018 został przyjęty do konfraterni paulińskiej^[43]. W 2019 otrzymał Krzyż Niepodległości z Gwiazdą kl. I za zasługi patriotyczne i działalność na rzecz środowiska policyjnego^[44]. Został laureatem nagrody Orzeł Piastów Śląskich za rok 2019, przyznanej przez Regionalną Izbę Gospodarczą w Katowicach^[45].

Przypisy

1. Józef Kupny. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2023-04-15]. (ang.).
2. Bp Józef Kupny – arcybiskupem metropolitą wrocławskim. ekai.pl (arch.), 2013-05-18. [dostęp 2020-06-12].
3. Dąbrówka Wielka. mojepiekary.pl (arch.), 2006-08-05. [dostęp 2015-02-09].
4. K. Rożnowska: Honorowy obywatel Chorzowa. Abp Józef Kupny odebrał klucz do miasta. chorzow.naszemiasto.pl, 2014-09-18. [dostęp 2020-06-11].
5. Życiorys biskupa nominata ks. dra Józefa Kupnego. episkopat.pl (arch.), 2005-12-21. [dostęp 2013-05-18].
6. Nowi biskupi w Przemyślu i Katowicach. ekai.pl (arch.), 2005-12-21. [dostęp 2020-06-12].
7. Nomina di Ausiliare di Katowice (Polonia). press.vatican.va, 2005-12-21. [dostęp 2013-12-15]. (wł.).
8. Nowy biskup pomocniczy w Katowicach. episkopat.pl (arch.), 2005-12-21. [dostęp 2013-05-19].
9. Katowice: Święcenia nowego biskupa pomocniczego Józefa Kupnego. ekai.pl (arch.), 2006-02-04. [dostęp 2020-06-12].
10. Bp Józef Kupny świętował 25-lecie kapłaństwa. ekai.pl (arch.), 2008-04-13. [dostęp 2020-06-12].
11. Józef Kupny na stronie Konferencji Episkopatu Polski. episkopat.pl (arch.). [dostęp 2024-09-30].
12. Rinuncia dell’Arcivescovo Metropolita di Wrocław (Polonia) e nomina del successore. press.vatican.va, 2013-05-18. [dostęp 2013-12-15]. (wł.).
13. Wrocław: Abp Marian Gołębiewski przechodzi na emeryturę. Bp Józef Kupny – metropolitą wrocławskim. episkopat.pl (arch.), 2013-05-18. [dostęp 2016-09-20].
14. Abp Kupny objął rządy w archidiecezji wrocławskiej. ekai.pl (arch.), 2013-06-16. [dostęp 2020-06-12].
15. Ingres Metropolity Wrocławskiego. pwt.wroc.pl (arch.). [dostęp 2024-06-21].
16. Franciszek wręczył paliusze 34 arcybiskupom-metropolitom. ekai.pl (arch.), 2013-06-29. [dostęp 2020-06-12].
17. Warszawa: debata o tym, jak uaktywnić laikat. ekai.pl (arch.), 2008-12-03. [dostęp 2020-06-12].
18. Episkopat w Licheniu. ekai.pl, 2011-06-25. [dostęp 2020-06-12].
19. Nowy duszpasterz ludzi pracy. niedziela.pl, 2015-03-23. [dostęp 2016-10-02].
20. Wybory 388. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2021-03-11. [dostęp 2024-09-30].
21. Abp Józef Kupny nowym Zastępcą Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski. episkopat.pl (arch.), 2024-03-14. [dostęp 2024-09-30].
22. Wybory 397. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2024-03-14. [dostęp 2024-09-30].
23. Nowi członkowie Rady Stałej Konferencji Episkopatu. ekai.pl (arch.), 2012-20-03. [dostęp 2020-06-12].
24. Nowi członkowie Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski. ekai.pl (arch.), 2013-06-22. [dostęp 2020-06-12].
25. Wybory 395. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2023-06-13. [dostęp 2024-09-30].
26. Rada Stała. episkopat.pl. [dostęp 2024-09-30].
27. Wybory 390. Zebrania Plenarnego KEP. episkopat.pl (arch.), 2021-11-18. [dostęp 2024-09-30].
28. Dr hab. Marek Rembierz członkiem kapituły Śląskiej Nagrody im. Juliusza Ligonia. uś.edu.pl (arch.), 2013-01-17. [dostęp 2020-06-12].
29. Dekret ustanawiający Medal Świętej Jadwigi Śląskiej. archidiecezja.wroc.pl, 2017-09-01. [dostęp 2020-06-11].
30. M.P. z 2016 r. poz. 1054. [dostęp 2020-11-09].
31. Obchody 1050-lecia Chrztu Polski na Dolnym Śląsku. prezydent.pl, 2016-09-09. [dostęp 2016-10-02].
32. L. Dudkiewicz. Polska ma 211 bożogrobców. „Niedziela”. Nr 19/2009. s. 26. ISSN 0208-872X. [dostęp 2013-05-19]. 
33. K. Bąk: 21 czerwca 2014 r. w Chorzowie Starym.. oessh.opoka.net.pl. [dostęp 2014-07-12].
34. Wrocław: Odznaczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji dla abp. Józefa Kupnego. ekai.pl, 2017-03-23. [dostęp 2017-03-27].
35. K. Białkowski: Złoty medal dla metropolity. wroclaw.gosc.pl, 2017-10-17. [dostęp 2017-10-18].
36. P. Jenczmionka-Błędowska: Wrocław: Abp Kupny odznaczony Medalem Komisji Edukacji Narodowej. radiorodzina.pl (arch.), 2019-03-22. [dostęp 2020-04-04].
37. Min. Gliński odznaczył abp. Kupnego medalem Zasłużony Kulturze. ekai.pl, 2019-10-04. [dostęp 2019-10-05].
38. Medal 100. rocznicy powstania Policji Państwowej dla abp. Józefa Kupnego. wroclaw.gosc.pl, 2020-02-24. [dostęp 2020-02-26].
39. Ksiądz arcybiskup Józef Kupny uhonorowany medalem 30-lecia powstania NSZZ Policjantów. nszzp.pl. [dostęp 2020-09-06].
40. Uchwała Nr XLVI/896/14 Rady Miasta Chorzów. bip.chorzow.eu, 2014-06-26. [dostęp 2015-07-14].
41. Trzebnickie Henryki przyznane po raz pierwszy!. trzebnica.pl. [dostęp 2019-12-16].
42. P. Pojasek: Złoty Medal PWT dla biskupa. swidnica.gosc.pl, 2018-06-25. [dostęp 2019-03-22].
43. K. Białkowski: Metropolita wrocławski paulińskim konfratrem. wroclaw.gosc.pl, 2018-06-13. [dostęp 2019-03-22].
44. A. Cichosz: O bezpieczeństwie zgromadzeń religijnych po raz czwarty. wroclaw.gosc.pl, 2019-02-26. [dostęp 2019-03-22].
45. 28. Laury Umiejętności i Kompetencji – autorytety są kreatorami przemian w naszym regionie i kraju. laury.rig.katowice.pl (arch.), 2020-03-05. [dostęp 2021-09-01].

Linki zewnętrzne

• Nota biograficzna Józefa Kupnego na stronie archidiecezji wrocławskiej. [dostęp 2013-06-29].
• Józef Kupny na stronie Konferencji Episkopatu Polski [dostęp 2024-09-08].
• Józef Kupny [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2011-04-24]  (ang.).
• Józef Kupny w katalogu Biblioteki Narodowej. [dostęp 2019-06-26].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000385771797
• VIAF: 248556497
• LCCN: n2003023276
• PLWABN: 9810550526005606
• NUKAT: n95210094

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 5392747