Miłomłyn uzyskał lokację miejską przed 1335 rokiem, zdegradowany w 1945 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1998 roku[7]. W latach 1945–1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Miłomłyn liczył 2410 mieszkańców[1].
Pierwsze wzmianki o osadzie datuje się na 1315 rok. Należała ona początkowo do komturstwadzierżgońskiego, którego komtur – Hartung von Sonnenborn – 31 grudnia 1335 roku nadał miastu herb i przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Na początku XIV w. na miejscu osady Krzyżacy zbudowali zamek i młyn, a obok powstało osiedle targowe Liwemühl (Młyn nad Liwą), które w 1335 r. uzyskało prawa miejskie. Od XIV w. miasto miało swoje władze – radę miejską i sąd. Ratusz został zbudowany w 1406 roku.
Wojny i spustoszenia
W 1414 roku, podczas wojny głodowej, Polacy zajęli miasto na krótko i dokonali dużych zniszczeń. W trakcie wojny trzynastoletniej (1454–1466) zamek znajdował się pod kontrolą Krzyżaków, natomiast mieszkańcy miasta opowiadali po stronie polskiej[9]. Ponownego spustoszenia podczas wojny polsko-krzyżackiej dokonały wojska krzyżackie w listopadzie 1520 roku, a potem miasto zostało zajęte przez wojska polskie.
W latach 1567–1587 na tutejszym zamku rezydowali ostatni ewangeliccy biskupi pomezańscy. W wieku XVII Miłomłyn zniszczyli Szwedzi, a w roku 1807 i 1813 – kolejne przemarsze wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich.
Miłomłyn nie uniknął klęsk w postaci epidemii i pożarów.
Rok
Rodzaj spustoszenia
Skutki
Uwagi
1414
atak Polaków na Miłomłyn; wojna głodowa
ogólne zniszczenia miasta
1520
atak Krzyżaków na Miłomłyn; wojna polsko-krzyżacka
bardzo duże zniszczenia, Krzyżacy wycięli w pień ludność
1653
wielki pożar
spłonęło niemalże całe miasto m.in. ratusz w centrum rynku
pozostał jedynie kościół i 4 domy
1700
pożar zniszczył to, co ocalało z poprzedniego pożaru
przemarsze wojsk francuskich, pruskich i rosyjskich
Rozkwit Miłomłyna
Budynek poczty
W latach 1818–1945 należał do wschodniopruskiego powiatu ostródzkiego. Do rozwoju miejscowości w XIX w. przyczyniła się budowa Kanału Elbląskiego w latach 1844–1860 oraz doprowadzenie kolei (trasa Ostróda – Elbląg) w roku 1893. Linia kolejowa została rozebrana w 1945 r. i wywieziona do ZSRR. Druga linia kolejowa, zbudowana w 1903 r., o numerze 257, łączyła Ostródę i Morąg. W tym czasie Miłomłyn stał się węzłem dróg wodnych i kolejowych oraz ośrodkiem handlu drewnem.
W 1855 wybrukowano ulice[9]. Na przełomie XIX i XX w. zbudowano w Miłomłynie tartak oraz stocznie naprawy statków pływających po kanale. W mieście istniała czynna cegielnia oraz znany w okolicy browar Mierau. W roku 1888 zdecydowano się na oświetlenie Miłomłyna lampami gazowymi.
W referendum 11 lipca 1920 r. mieszkańcy Miłomłyna jednogłośnie opowiedzieli się za przynależnością miasta do Rzeszy Niemieckiej. W roku 1939 miejscowość zamieszkiwało 2439 osób.
W miejscowości znajdowała się stacja kolejowa Miłomłyn.
II wojna światowa
W 1945 roku do Miłomłyna wycofała się jedna z trzech grup kompanii piechoty garnizonu czerwonych koszar, broniących Ostródy przed Armią Czerwoną, a dokładnie odcinka Kajkowo – Bukwałd. Grupą tą, która liczyła 50-60 żołnierzy, dowodził Bruno Kowalzik. Żołnierze przedzierali się przez lasy miejscowości Piławki pod ostrzałem artylerii, a gdy już dotarli do samego Miłomłyna, zostali ewakuowani ciężarówką do Morąga. Po dużych zniszczeniach z 1945 r., spowodowanych przez wojska Armii Czerwonej i obejmujących 90% całego miasta, Miłomłyn stracił prawa miejskie.
Miłomłyn jako gromada
Budynek straży pożarnej
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Miłomłyn.
Obszar ochrony uzdrowiskowej
W 2008 roku gmina Miłomłyn rozpoczęła starania o przyznanie jej statusu uzdrowiska. Aktualnie prowadzone są rozmowy z potencjalnymi inwestorami. Uzdrowisko w Miłomłynie miałoby przyjmować pacjentów z chorobami dróg oddechowych, reumatologicznymi i urazami ortopedycznymi. Argumentem popierającym powstanie uzdrowiska jest obecność cennej borowiny.
Przez Miłomłyn od 1893 do końca drugiej połowy XX w. przebiegała linia z Elbląga do Ostródy. Została rozebrana przez Sowietów. Od 1909 do 1994 roku istniało stałe połączenie kolejowe Morąg – Ostróda (linia nr 257). W 2006 roku zlikwidowano linię[13].
Oświata
W wyniku wprowadzenia reformy systemu oświaty z 2017 roku trwa okres przejściowy, w którym oddziały gimnazjalne przynależą do Publicznej Szkoły Podstawowej w Miłomłynie.
W Miłomłynie znajdują się obecnie dwie szkoły:
Do 1999 roku istniała ośmioklasowa szkoła podstawowa, a później, po reformie oświaty w 1999 roku, do 2001 dwie szkoły stanowiły zespół. W roku szkolnym 2001/2002 nastąpiło rozdzielenie szkoły podstawowej i gimnazjum[12]. Po kolejnej reformie Publiczne Gimnazjum im. Ziemi Mazurskiej przestało istnieć jako samodzielna jednostka.
Turystyka
Przystań przy śluzie Miłomłyn z widocznym pomostem służącym do wsiadania i wysiadania ze statków oraz Kanałem Iławskim.
W mieście funkcjonuje klub sportowy LKS Tęcza Miłomłyn. Ponadto młodzież może korzystać od 2012 roku z rozbudowywanego kompleksu sportowego wraz z boiskiem Orlik 2012[21]. W jego skład wchodzi również bieżnia 60 m, pole do pchnięcia kulą, urządzenia rekreacyjne tzw. „siłownia pod chmurką”, plac zabaw. Dodatkowo kompleks wyposażono w trybuny[22].
↑Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑Mapa województwa pomorskiego, Wyd. Atlas Lwów, 1923, przedstawia formę Miłomłynek.
↑Maria Biolik: Toponimia byłego powiatu ostródzkiego. Nazwy miejscowe, w: „Pomorskie Monografie Toponomastyczne”, nr 10. Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk 1992, s. 12. ISBN 83-900121-4-6, ISSN0208-4082
↑Stanisław Lencewicz, Jerzy Kondracki: Geografia fizyczna Polski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, s. 235.
↑Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 52-53.
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 2016 r. w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej miastu Miłomłyn i sołectwom Bagieńsko i Tarda położonym na obszarze gminy Miłomłyn (Dz.U. z 2016 r. poz. 756).
↑Miłomłyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
.jpg)
_-_panoramio.jpg)
_-_panoramio.jpg)
