Królestwo Bawarii

Królestwo Bawarii

Königreich Bayern

1806–1918
Herb Flaga
Hymn: Heil unserm König, Heil!
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Stolica	Monachium
Zarządzający	Ludwik III
Populacja (1900) • liczba ludności	6 176 057
Języki urzędowe	niemiecki
Położenie na mapie

Królestwo Bawarii (niem. Königreich Bayern^[1]) – państwo istniejące w latach 1806–1918, głównie na terenie współczesnego landu Bawaria^[2][3].

Historia

Powstanie

Podpisany 26 grudnia 1805 roku pokój w Preszburgu zakładał utworzenie Królestwa Bawarii^[4]. Na mocy tego porozumienia Austria straciła na rzecz Bawarii Tyrol^[5]. 1 stycznia 1806 roku Bawaria stała się królestwem, a tego samego dnia książę-elektor Maksymilian II ogłosił się królem Bawarii^[4][6]. 1 maja 1808 roku Królestwo Bawarii ustanowiło własną konstytucję, a jej wdrażanie rozpoczęto w roku 1817^[7]. Konstytucja ta zapewniała między innymi wolność religijną, zniesienie systemu klasowego, zniesienie przywilejów szlachty i duchowieństwa oraz likwidację pańszczyzny^[3]. 10 lat później, w roku 1818, powstała nowa konstytucja, która wprowadziła dwie izby Zgromadzenia Stanowego Bawarii^[7]. Nowa Konstytucja obowiązywała i stanowiła podstawę bawarskiej państwowości przez cały wiek, czyli do 1918 roku^[7].

Bawaria podczas wojen napoleońskich

Dzięki sojuszowi Bawarii z I Cesarstwem Francuskim, terytorium Bawarii się powiększyło, a Bawaria uzyskała pierwszą liberalną konstytucję^[8]. Pod koniec wojen napoleońskich Bawaria przeszła na stronę koalicji. Była obszarem tranzytowym dla armii sojuszniczej i wroga, była także miejscem bitew między armiami francuskimi pod dowództwem Napoleona i jego przeciwnikami, zwłaszcza Austrią^[8] (m.in. bitwa pod Eckmühl)^[8]. Chociaż Bawarczycy nie brali udziału w ostatniej, decydującej bitwie przeciwko Napoleonowi, bitwie pod Lipskiem w październiku 1813 roku, w której Napoleon poniósł druzgocącą porażkę, to znaleźli się oni po stronie zwycięzców^[8].

Królestwo Bawarii w I połowie XIX wieku

Po śmierci Maksymiliana w 1825 roku, tron objął jego syn, Ludwik I Wittelsbach^[4]. W 1810 roku Ludwik I ożenił się z Teresą z Saksonii-Hildburghausen^[4]. Król Ludwik I Wittelsbach uznawany jest za jednego z najważniejszych władców w historii Bawarii z uwagi na jego zasługi dla stworzenia w Monachium centrum kultury i sztuki^[9]. Rewolucja lutowa z 1848 roku doprowadziła do jego abdykacji^[4], po której, władzę w Królestwie przejął jego syn, Maksymilian II^[4]. Maksymilianowi udało się przywrócić stabilność w Królestwie^[9]. Po jego śmierci w 1864 roku władzę w kraju przejął jego syn, Ludwik II Wittelsbach^[10].

Królestwo Bawarii w II połowie XIX wieku i I połowie XX wieku

Po wojnie francusko-pruskiej król Bawarii Ludwik II Wittelsbach zaproponował, by pruskiego króla Wilhelma I ogłosić cesarzem niemieckim^[4]. Po objęciu przez niego władzy, Królestwo Bawarii zachowało uprzywilejowany status i własną armię^[4]. Potem Ludwik II spędzał coraz więcej czasu i wydawał coraz więcej pieniędzy na realizowanie własnych projektów, takich jak budowa zamku Neuschwanstein^[4]. Z tego powodu popadł w długi, a jego stosunki z ministrami pogorszyły się. 10 czerwca 1886 roku na dwór sprowadzono psychiatrę, który uznał króla za chorego psychicznie^[11]. Oficjalnie podano do wiadomości, że osoba niepoczytalna nie może sprawować władzy w kraju^[11]. Według współczesnych badaczy nie ma dowodów, aby król Ludwik II chorował psychicznie^[11]. Król zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach – 13 czerwca 1886 roku odkryto jego ciało w przybrzeżnych wodach jeziora Starnberg^[12]. Po śmierci Ludwika na tronie zasiadł jego młodszy brat Otto, cierpiący na chorobę psychiczną i niezdolny do sprawowania władzy^[11], w związku z czym w latach 1886-1912 regencję sprawował stryj obu monarchów, książę Luitpold. Po śmierci Luitpolda, władzę w Królestwie przejął jego syn Ludwik, początkowo także jako regent, a od 1913 roku (dzięki zmianie konstytucji) jako król Ludwik III^[13].

I wojna światowa i upadek Królestwa

W 1914 roku doszło do starcia trójprzymierza z trójporozumieniem w związku z agresją Austro-Węgier na Serbię po zabójstwie austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda przez Gawriła Principa^[14][15]. Niemcy stanęły po stronie Austro-Węgier i wypowiedziały wojnę Francji^[16] i Rosji^[17]. Po inwazji Niemiec na neutralną Belgię, Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom. Później Ludwik III zażądał dla Bawarii aneksji Alzacji i miasta Antwerpia w Belgii^[18].

W 1918 roku Królestwo Bawarii bezskutecznie próbowało wynegocjować odrębny pokój z Ententą^[19]. 7 listopada 1918 roku Ludwik III wraz z rodziną uciekł z rezydencji w Monachium^[20]. 12 listopada 1918 w pisemnym oświadczeniu Ludwik III zwolnił urzędników oraz żołnierzy z przysięgi lojalności, nie sformułowawszy w nim abdykacji^[21]. Kurt Eisner potraktował jego oświadczenie jako abdykację^[21]. W nocy z 7 na 8 kwietnia 1919 powstała Bawarska Republika Rad^[22].

Królowie Bawarii

lp.	Imię	Zdjęcie	Czas rządów[23]
1	Maksymilian I Józef		1806–1825
2	Ludwik I Wittelsbach		1825–1848
3	Maksymilian II Bawarski		1848–1864
4	Ludwik II		1864–1886
5	Otto I Bawarski		1886–1913
6	Ludwik III Wittelsbach		1913–1918

Ludność

Rozwój liczby ludności Królestwa Bawarii w latach 1871–1900^[24]:

rok	ogółem	uwagi
1871	4 863 450	w tym katolicy – 3 464 364, ewangelicy – 1 342 592, chrześcijanie innych wyznań – 5453, Żydzi – 50 662
1875	5 022 425
1880	5 284 778
1890	5 594 982	w tym katolicy – 3 962 941, ewangelicy – 1 571 863, chrześcijanie innych wyznań – 5786, Żydzi – 53 885
1900	6 176 057	w tym katolicy – 4 363 178, ewangelicy – 1 749 206, chrześcijanie innych wyznań – 7607, Żydzi – 54 928

Miasta Królestwa Bawarii o populacji przekraczającej 40 tys. mieszkańców w 1900 roku:

lp.	miasto	populacja	rejencja
1.	Monachium	499 932[25]	Górna Bawaria
2.	Norymberga	261 081[25]	Środkowa Frankonia
3.	Augsburg	89 174[25]	Szwabia
4.	Würzburg	75 499[25]	Dolna Frankonia
5.	Ludwigshafen	61 914[25]	Palatynat
6.	Fürth	54 822[25]	Środkowa Frankonia
7.	Kaiserslautern	48 310[25]	Palatynat
8.	Regensburg	45 429[25]	Górny Palatynat
9.	Bamberg	41 823[25]	Górna Frankonia

Przypisy

1. HansH. Kratzer HansH., Monarchistische Kopfgeburt [online], Süddeutsche.de [dostęp 2019-09-12]  (niem.).
2. Bayern Tourismus MarketingB.T.M. GmbH Bayern Tourismus MarketingB.T.M., Bawaria – region w sercu Europy – Wakacje w Bawarii [online], Bayern Tourismus Marketing GmbH [dostęp 2019-09-12]  (pol.).
3. Haus der Bayerischen Geschichte – Königreich – Startseite [online], hdbg.eu [dostęp 2019-09-12] .
4. Moniek, Lost Kingdoms: Kingdom of Bavaria [online], History of Royal Women, 4 grudnia 2017 [dostęp 2019-09-13]  (ang.).
5. WłodzimierzW. Sochacki WłodzimierzW., Historia dla maturzystów: repetytorium, Wlodzimierz Sochacki, 2007, s. 292, ISBN 978-83-60186-58-9 [dostęp 2019-09-13]  (pol.).
6. Historia Bawarii [online], monachium.info [dostęp 2019-09-12] .
7. Die bayerische Verfassung von 1818 [online], bavarikon.de [dostęp 2019-09-12] .
8. Bayerische Landesausstellung 2015.
9. The Former Kingdom of Bavaria [online], guide-to-bavaria.com [dostęp 2019-09-13] .
10. Ludwik II Wittelsbach [online], monachium.info [dostęp 2019-09-14] .
11. Ludwik Szalony [online], superkalejdoskop.com [dostęp 2019-09-14] .
12. MartaM. Landau MartaM., Spisek na Bajkowego Króla [online], wprost.pl, 16 grudnia 2007 [dostęp 2019-09-14]  (pol.).
13. John E. Morby, Dynastie świata : przewodnik chronologiczny i genealogiczny, Wydawnictwo Znak, Kraków 1994, ISBN 83-7006274-1, s. 233.
14. KrzysztofK. Ogiolda KrzysztofK., Gawriło Princip nie wiedział, że zaczyna I wojnę światową [online], Nowa Trybuna Opolska, 5 lipca 2014 [dostęp 2019-09-14]  (pol.).
15. Polska. Historia. Pierwsza wojna światowa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-09-14] .
16. Kalendarium Wielkiej Wojny [online], wyborcza.pl [dostęp 2019-09-14]  (pol.).
17. 105 lat temu, w 1914 roku wybuchła I wojna światowa [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2019-09-14] .
18. The Great War 1914–1918 [online], facebook.com [dostęp 2019-09-14]  (pol.).
19. David T.D.T. Zabecki David T.D.T., Germany at War: 400 Years of Military History [4 volumes]: 400 Years of Military History, ABC-CLIO, 28 października 2014, s. 123, ISBN 978-1-59884-981-3 [dostęp 2019-09-14]  (ang.).
20. BayerischerB. Rundfunk BayerischerB., November 1918: Die unblutige Revolution [online], 24 listopada 2008 [dostęp 2019-09-14]  (niem.).
21. Anifer Erklärung (Detailansicht) [online], hdbg.eu [dostęp 2019-11-06] .
22. Revolution, 1918/1919 – Historisches Lexikon Bayerns [online], historisches-lexikon-bayerns.de [dostęp 2019-11-06]  (niem.).
23. The Former Kingdom of Bavaria [online], guide-to-bavaria.com [dostęp 2019-10-29] .
24. Land Bayern. Deutsche Verwaltungseschichte. [dostęp 2019-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-28)]. (niem.).
25. Raan, Städte im Königreich Bayern [online], deutsche-schutzgebiete.de, 16 września 2017 [dostęp 2019-09-12]  (niem.).