Janusz Onyszkiewicz z Adamem Rotfeldem podczas konferencji 15 lat Polski w NATO w Senacie (2014)
Janusz Onyszkiewicz (drugi z lewej) podczas otwarcia wystawy Bronisław Geremek – polityk wolności i solidarności w Sejmie RP (2008)
Janusz Adam Onyszkiewicz (ur. 18 grudnia 1937 we Lwowie ) – polski polityk , matematyk , alpinista , himalaista i speleolog , dwukrotny minister obrony narodowej (w latach 1992–1993 i 1997–2000), poseł na Sejm X , I , II i III kadencji, deputowany do Parlamentu Europejskiego VI kadencji , od 2004 do 2007 wiceprzewodniczący PE.
Życiorys
Wykształcenie i praca zawodowa
W czasie II wojny światowej wraz z rodzicami przeprowadził się do Przemyśla [1] [2] . W 1948 zamieszkał w Warszawie.
Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1955)[3] . W 1960 ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Warszawskiego . W latach 1959–1961 pracował na stanowisku asystenta w Instytucie Maszyn Matematycznych PAN , następnie zatrudniony na UW[4] . W 1967 pod kierunkiem Andrzeja Stanisława Mostowskiego uzyskał stopień naukowy doktora .
W latach 1969–1980 członek Związku Nauczycielstwa Polskiego , od 1969 do 1976 był przewodniczącym jego komisji oddziałowej, pełnił też funkcję delegata do rady zakładowej ZNP na UW[4] . Publikował artykuły naukowe z zakresu teorii mnogości i teorii modeli [5] . Wchodził w skład rady Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauki . Wykładał gościnnie na uniwersytetach, m.in. w Wielkiej Brytanii , Francji , Szwecji i Norwegii . Wyróżniony tytułem doktora honoris causa University of Leeds . W latach 2004–2010 był członkiem rady nadzorczej banku WestLB Bank Polska[6] .
Działalność opozycyjna w PRL
W marcu 1968 był współorganizatorem wiecu na macierzystym wydziale. W 1972 został sygnatariuszem listu w obronie braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków . Od 1976 współpracownik niezależnego wydawnictwa „Aneks”, a od 1979 współpracownik Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” [4] .
Latem 1980 udał się do Szczecina , gdzie odbywał się strajk, ale nie został wpuszczony do stoczni, więc wrócił do Warszawy[7] . Był jednym z założycieli Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Regionu Mazowsze, a następnie członkiem jego prezydium. W listopadzie 1981 był sygnatariuszem deklaracji ideowej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność-Sprawiedliwość-Niepodległość[4] .
Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, zwolniono go 23 grudnia 1982. W kwietniu 1983 tymczasowo aresztowany za kierowanie nielegalnymi obchodami 40. rocznicy powstania w getcie warszawskim , osadzony został w Areszcie Śledczym w Warszawie-Mokotowie . W lipcu tego samego roku zwolniony na mocy amnestii [4] .
Od 1986 był rzecznikiem prasowym NSZZ „S” (najpierw tajnej TKK, następnie jawnej KKW). W 1989 uczestniczył w negocjacjach Okrągłego Stołu jako rzecznik prasowy opozycji.
Działalność publiczna w III RP
Od 1989 do 1991 był członkiem Komitetu Wykonawczego Unii Międzyparlamentarnej . Wiosną 1990 został pierwszym cywilnym wiceministrem obrony narodowej , a w 1992 sekretarzem stanu w tym resorcie. W tym samym roku objął stanowisko ministra obrony narodowej , które zajmował do 1993. Pełniąc tę funkcję uczestniczył jednocześnie w pracach waszyngtońskiej Komisji Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych. Od 31 października 1997[8] do 16 czerwca 2000 ponownie stał na czele MON w rządzie Jerzego Buzka [9] .
Od 1989 do 2001 sprawował mandat posła na Sejm X , I , II i III kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” (w 1990 wstąpił do Ruchu Obywatelskiego Akcja Demokratyczna ), Unii Demokratycznej , a następnie Unii Wolności . Pełnił funkcje wiceprzewodniczącego Komisji Obrony Narodowej , członka Komisji Spraw Zagranicznych , delegacji polskiego parlamentu do Zgromadzenia Północnoatlantyckiego Unii Zachodnioeuropejskiej , a także do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy . W 2001 nie został ponownie wybrany do Sejmu, UW nie przekroczyła progu wyborczego.
W 1994 został prezesem Stowarzyszenia Euro-Atlantyckiego . W 2004 z listy UW został wybrany na posła do Parlamentu Europejskiego VI kadencji w okręgu małopolsko-świętokrzyskim liczbą 50 155 głosów (6,37%).
Od 20 lipca 2004 do 16 stycznia 2007 zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego z ramienia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy . Objął następnie funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Spraw Zagranicznych, jest także członkiem Podkomisji Bezpieczeństwa i Obrony oraz Delegacji Białoruskiej PE. W 2009 bez powodzenia ubiegał się o reelekcję z listy komitetu Porozumienie dla Przyszłości – CentroLewica (jako kandydat Partii Demokratycznej – demokraci.pl ).
Zasiadał we władzach krajowych UD i UW. 4 marca 2006 wybrano go na przewodniczącego Partii Demokratycznej – demokraci.pl, funkcję tę pełnił do 10 stycznia 2009. Od 2010 był radcą w Ministerstwie Obrony Narodowej[10] . W maju 2016 został przewodniczącym rady politycznej PD, a pół roku później objął tę funkcję w powstałej z przekształcenia PD Unii Europejskich Demokratów . Potem został także przewodniczącym komitetu koordynacyjnego koalicji Wolność Równość Demokracja, powołanej przy Komitecie Obrony Demokracji [11] .
Alpinizm
Od 1957 zajmował się taternictwem , później również alpinizmem i himalaizmem . Uczestniczył w wyprawach w Himalaje , Karakorum , Hindukusz . Jako speleolog dokonał m.in. pierwszego zejścia na tzw. stare dno Jaskini Śnieżnej w Tatrach (1961, z Bernardem Uchmańskim i Krzysztofem Zdzitowieckim ), co było ówczesnym rekordem głębokości w Tatrach. Brał udział w wyprawach speleologicznych do Związku Radzieckiego, Jugosławii, Bułgarii i Włoch.
Od 2001 do 2016 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Alpinizmu .
Osiągnięcia
1972 – wejście na Noszak (7492 m), pierwsze przejście trawersem wszystkich wierzchołków Aspe Safed (6607 m),
1974 – zdobycie Piku Korżeniewskiej (7105 m) i Piku Komunizmu (7495 m),
1 sierpnia 1975 – częściowo nowa droga na Gaszerbrum II (8034 m), z Leszkiem Cichym i Krzysztofem Zdzitowieckim ,
11 sierpnia 1975 – pierwsze wejście na Gaszerbrum III (7952 m), najwyższy niezdobyty wówczas szczyt świata, z żoną Alison Chadwick-Onyszkiewicz , Wandą Rutkiewicz i Krzysztofem Zdzitowieckim,
1976 – udział w polskiej wyprawie narodowej na K2 , osiągnięcie wysokości 7670 m.
Życie prywatne
Pochodzi z rodziny pieczętującej się herbem Jacyna . Pierwsza jego żona, Witosława Boretti-Onyszkiewicz, zginęła w 1967 przy wycofywaniu się z jaskini Cinckił w Gruzji , zaś druga – Alison Chadwick-Onyszkiewicz – w 1978 podczas ataku szczytowego na Annapurnę . Janusz Onyszkiewicz ożenił się po raz trzeci – z Joanną Jaraczewską , wnuczką Józefa Piłsudskiego . Ma pięcioro dzieci. Znany z wykorzystywania roweru jako podstawowego środka transportu[12] .
Odznaczenia
Przypisy
↑ Janusz Onyszkiewicz . dzieje.pl, 1 września 2009. [dostęp 2012-08-06].
↑ Dziś urodziny Janusza Onyszkiewicza . portalgorski.pl, 18 grudnia 2016. [dostęp 2019-11-11].
↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1955 . wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-25].
↑ a b c d e Janusz Onyszkiewicz . encysol.pl. [dostęp 2019-11-11].
↑ Onyszkiewicz, J. (MR Author ID: 511749) . American Mathematical Society . [dostęp 2016-10-07]. (ang. ) .
↑ Nest Bank S.A. (KRS: 0000030330) . Krajowy Rejestr Sądowy. [dostęp 2023-02-06].
↑ Andrzej Garlicki: Rycerze okrągłego stołu . Warszawa: Czytelnik, 2004, s. 228. ISBN 83-07-02970-8 .
↑ Antoni Dudek : Historia polityczna Polski 1989–2012 . Kraków: Znak, 2013, s. 378. ISBN 978-83-240-2130-7 .
↑ Antoni Dudek : Historia polityczna Polski 1989–2012 . Kraków: Znak, 2013, s. 408. ISBN 978-83-240-2130-7 .
↑ Janusz Onyszkiewicz radcą ministra ON . mon.gov.pl, 17 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-18].
↑ Współpraca . uniaeuropejskichdemokratow.pl. [dostęp 2018-02-16].
↑ Jak Onyszkiewicz ścigał się z Geremkiem . sport.pl, 22 maja 2013. [dostęp 2022-12-18].
↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 maja 2011 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2011 r. nr 78, poz. 780 ) – pkt 4.
↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė . prezidente.lt. [dostęp 2013-07-27]. (lit. ) .
↑ Bearers of decorations – Janusz Adam Onyszkiewicz – Maarjamaa Risti II klassi teenetemärk . president.ee. [dostęp 2013-07-27]. (ang. ) .
↑ Piltuudis: President Ilves andis Poola endisele kaitseministrile üle Maarjamaa Risti teenetemärgi . president.ee, 23 lipca 2013. [dostęp 2013-07-27]. (est. ) .
↑ Uroczystość wręczenia odznaczeń Katarzynie Bartkiewicz, Michałowi Mrozińskiemu i Januszowi Onyszkiewiczowi . pl.ambafrance.org, 21 kwietnia 2016. [dostęp 2022-11-08].
↑ Ceremonia wręczenia Orderu Wschodzącego Słońca panu Januszowi Onyszkiewiczowi, byłemu Ministrowi Obrony Narodowej . pl.emb-japan.go.jp, 12 września 2019. [dostęp 2022-11-08].
Bibliografia
Linki zewnętrzne
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
Identyfikatory zewnętrzne: