Poniższy artykuł opisuje najważniejsze wydarzenia związane z agresją III Rzeszy na II Rzeczpospolitą Polską oraz zaangażowaniem ZSRR i Armii Czerwonej, w szczególności tzw. kampanię wrześniową (znaną także jako wojna obronna Polski 1939 roku), wydarzenia które bezpośrednio do niej doprowadziły oraz jej bezpośrednie skutki.
Preludium
1939
marzec
Expose ministra spraw zagranicznych Józefa Becka na zerwanie przez Niemcy paktu o nieagresji z Polską21 marca – Adolf Hitler żąda zwrotu Wolnego Miasta Gdańsk do Niemiec.
3 kwietnia – Hitler nakazuje rozpoczęcie planowania inwazji na Polskę, pod kryptonimem Fall Weiss. Początek operacji jest planowany na 25 sierpnia 1939[2].
6 kwietnia – minister spraw zagranicznych Józef Beck podpisuje w Londynie dwustronne porozumienie polsko-brytyjskie o gwarancjach wzajemnej pomocy wojskowej na wypadek agresji niemieckiej[3].
Józef Stalin i Joachim von Ribbentrop. Moskwa 23 sierpnia 1939
czerwiec
10 czerwca – premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain ponawia wsparcie dla Polski i deklaruje, że Wielka Brytania nie postrzega Wolnego Miasta Gdańsk jako wewnętrzną sprawę polsko-niemiecką i w przypadku konfliktu zbrojnego poparłaby Polskę[5].
sierpień
23 sierpnia – pakt Ribbentrop–Mołotow zostaje podpisany przez III Rzeszę i ZSRR[6]. Zawarty w nim jest tajny protokół dotyczący podziału terytorialnego wschodniej Europy: wspólną okupację Polski oraz sowiecką okupację Estonii, Łotwy i Litwy, Finlandii i Besarabii[7]. Tym samym ryzyko sowieckiej interwencji w trakcie niemieckiej inwazji na Polskę zostaje zażegnane.
25 sierpnia – w odpowiedzi na wiadomość od Mussoliniego zawiadamiającą Niemcy o odmowie Włoch zaangażowania się w inwazję Polski[8], Hitler decyduje się opóźnić atak o pięć dni, aby zagwarantować neutralność Wielkiej Brytanii i Francji.
31 sierpnia
zostaje wydane niemieckie ultimatum wobec Polski. III Rzesza domaga się otrzymania korytarza polskiego oraz Wolnego Miasta Gdańsk.
o godzinie 20:00 ma miejsce prowokacja gliwicka[9], mająca na celu zniechęcenie sojuszników Polski do udziału w potencjalnym konflikcie. Wydarzenie zostanie wykorzystane przez III Rzeszę jako casus belli[10].
1 września – w wyniku braku odpowiedzi strony polskiej na ultimatum z 31 sierpnia, III Rzesza rozpoczyna inwazję Polski.
Kampania wrześniowa
Żołnierze niemieccy zdejmujący godło Polski ze szlabanu granicznego, wrzesień 1939
wrzesień
1 września – o świcie o godz. 4:45 (czasu środkowoeuropejskiego zimowego) rozpoczyna się niemiecka inwazja na Polskę[a], znana także jako kampania wrześniowa lub wojna obronna Polski 1939. Ataki wojsk niemieckich na terytorium Polski na całej długości granicy polsko–niemieckiej. Początek tzw. bitwy granicznej.
2 września – zbombardowany dzień wcześniej Wieluń przechodzi w ręce sił niemieckich.
Droga zablokowana uciekającą ludnością cywilną3 września – Wielka Brytania i Francja wypowiadają wojnę III Rzeszy[19][20], jednocześnie nie podejmując działań zbrojnych - początek tzw. dziwnej wojny.
4 września – Armia "Modlin" wycofuje się z pozycji granicznych, koniec bitwy pod Mławą[16].
Warszawa, wrzesień 1939 – Żołnierz WP i cywile9 września – początek bitwy nad Bzurą[27], polskiej kontrofensywy oraz największej bitwy kampanii wrześniowej[28].
16 września – Białystok zostaje zajęty przez wojska niemieckie[29].
17 września – wojska ZSRR wkraczają na terytorium Polski[30]. Z powodu braku jasnych rozkazów Wojsko Polskie nie podejmuje jednolitych działań przeciwko Armii Czerwonej, w zależności od miejsca, żołnierze podejmowali działania od dobrowolnego poddania się do walki zbrojnej[31].
17–18 września – późnym wieczorem i w nocy władze polskie – w tym marszałek Edward Rydz-Śmigły i prezydent Ignacy Mościcki – opuszczają kraj, przekraczając granicę z Rumunią[32].
17–26 września – Front Środkowy prowadzi walki pod Tomaszowem Lubelskim, od czasu inwazji ZSRR te zgrupowanie stanowi główny ośrodek oporu przeciwko wojskom niemieckim.
22 września – kapitulacja Lwowa, miasto zostaje zajęte przez Armię Czerwoną[33].
podpisany zostaje traktat o granicach i przyjaźni przez przedstawicieli III Rzeszy i ZSRR, określający m.in. podział ziem polskich po zakończeniu kampanii wrześniowej.
6 października – bitwa pod Kockiem, wojska pod dowództwem gen. Franciszka Kleeberga toczą ostatnią bitwę kampanii wrześniowej przed kapitulacją[39]. Koniec inwazji na Polskę.
Epilog
1939
październik
Adolf Hitler odbiera defiladę Wehrmachtu w zajętej Warszawie. Aleje Ujazdowskie, 5 października 19395 października – Adolf Hitler odbiera defiladę Wehrmachtu na Alejach Ujazdowskich w Warszawie.
na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października powstaje Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie[41].
ZSRR przekazuje Litwie Wilno[42], później miasto przejdzie w ręce Związku Radzieckiego po włączeniu Litwy do ZSRR w 1940 roku.
26-28 października – w lwowskim gmachu Teatru Wielkiego obraduje Zgromadzenie Narodowe Ukrainy Zachodniej. Ich efektem będzie rezolucja w sprawie przyłączenia do Ukraińskiej SSR[43].
28-30 października – obrady Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi. Zgromadzenie wystąpi z prośbą o przyłączenie Zachodniej Białorusi do Białoruskiej SSR[43].
30 kwietnia – pod Anielinem ginie mjr. Henryk Dobrzański ps. "Hubal", żołnierz kampanii wrześniowej, który nie zdecydował się złożyć broni po kapitulacji wojsk polskich[44].
Uwagi
↑Dokładna godzina wybuchu wojny jest przedmiotem spornym wśród historyków. 4:45 jest używana symbolicznie jako godzina wybuchu wojny. Więcej informacji: Główny Urząd Miar
↑Kitchen, Martin (1990). A World in Flames: A Short History of the Second World War in Europe and Asia, 1939–1945. New York: Longman. p. 12. ISBN 0-582-03407-8.
↑HarryH.CliadakisHarryH., Neutrality and War in Italian Policy 1939-40, „Journal of Contemporary History”, 9 (3), 1974, s. 171–190, ISSN0022-0094, JSTOR: 260029 [dostęp 2022-08-09].
.jpg)
