Dwór w Olchowcach – zabytkowy dwór położony w Sanoku na terenie dzielnicy Olchowce.
Historia
Obszar dworski na mapie z 1852Dawny dom we dworzeBudynek oficyny
Pierwotnie Olchowce stanowiły wieś służebną dla grodu sanockiego, zaś pierwsza wzmianka o tamtejszym folwarku pochodzi z XV wieku[1].
W okresie zaboru austriackiego w drugiej połowie XIX wieku (lata 50. i 60.) posiadłości tabularne (czyli dawne dobra szlacheckie, ziemskie) Olchowce z Międzybrodziem i Olchowce Posada stanowiły własność rządową[2][3]. W latach 70. i 80. właścicielami tamtejszych dóbr byli sanoccy bankierzy Abisch i Sosie (wzgl. Zosie lub Zofia) Kanner[4][5][6]. W 1886 podano, że W lustracyi (l. c. str. 44) czytamy: „Dwór w Olchowcach. We wszystkiem starostwie (krośnieńskiem) dworu nie masz, tylko w Olchowcach jest dwór dawno zbudowany, lecz dotychczas nie dokończony, z osobna rożne budynki, folwark, stajnie, obory i gumna”[7]. 9 sierpnia 1889 poinformowano, że dobra w Olchowcach z przyległościami o powierzchni 5000 morgów nabyli Józef i Stanisław Nowakowie za cenę 350 tys. złr[6]. Mimo tego w ewidencji z 1890 A. i S. Kannerowie nadal figurowali jako właściciele własności tabularnej w Olchowcach[8]. Potem w latach 90. jako właściciel dóbr w Olchowcach figurował ww. Józef Nowak[9][10]. Zmarł on w 1901, po czym na początku XX wieku własność przejęli jego spadkobiercy[11][12][13]. Według stanu z 1911 właścicielami Olchowiec byli synowie Józefa: Tadeusz i Eugeniusz Nowakowie[14]. Potem, w latach 1914 i 1918 dobrami władali spadkobiercy Józefa Nowaka[15][16].
W latach niepodległej II Rzeczypospolitej przed 1930 własność Józefa i Antoniego Nowaków[17]. Do 1939 właścicielem tamtejszych dóbr był Roman Nowak[18]. W chwili wybuchu II wojny światowej w 1939 we dworze przebywali członkowie rodziny Nowaków i spowinowaconego z nimi kpt. dr. Stanisława Domańskiego[19]. Po ustanowieniu na Sanie granicy między III Rzeszą a ZSRR wieś Olchowce znalazła się pod władzą sowiecką, podczas gdy leżący na lewym brzegu rzeki Sanok był pod rządami okupantów niemieckich[20]. Według relacji z połowy października 1939 wszyscy mieszkańcy dworu zostali zmuszeni do wyjazdu (najpierw mieli trafić do Leska)[20].
Według Sylwestra Polakowskiego istniejący do czasów współczesnych budynek dworski z XIX wieku powstał na zrębach wcześniejszego dworu starościńskiego prawdopodobnie z XVII wieku[1]. W jego otoczeniu wzniesiono dwie oficyny (jedna na planie litery L, druga przekształcona w budynek mieszkalny)[1]. Obok istnieje obiekt, wcześniej stanowiący spichlerz, a potem ujeżdżalnie, ostatecznie przekształcony do innych celów[1]. Na terenie posiadłości istniały stawy i park, które nie zachowały się do współczesności w swojej pierwotnej formie[1].
Na części obszaru dworskiego przed 1918 powstały koszary wojskowe[1]. W zabudowaniach folwarku umieszczono garaże i warsztaty wojskowe[1].
Do gminnej ewidencji zabytków w Sanoku w 2015 zostały wpisane obiekty: dwór przy ul. Stanisława Witkiewicza 6[21][22] oraz oficyna dworska przy ul. Stanisława Witkiewicza 10[21][22].
↑Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo stanisławowskie, województwo lwowskie, opr. Tadeusz Epsztein i Sławomir Górzyński, Oficyna Wydawnicza „Blitz-Print, Warszawa 1990.
Zofia Chrząszczewska (red. Marta Wargo, Maja Murin-Kaczorowska): Pamiętnik Zofii Chrząszczewskiej z lat 1939-1942 dedykowany Stanisławowi Domańskiemu – pisany w Sanoku, w domu Stanisława. ok. 2019, s. 1-118.
.jpg)
a.jpg)
