Dwór w Lipnicy Dolnej

Dwór w Lipnicy Dolnej

Elewacja boczna
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Miejscowość	Lipnica Dolna
Typ budynku	dwór
Ukończenie budowy	koniec XVIII w.
Kolejni właściciele	Karolina Rylska, Aniela z Rylskich Płocka, Emil Rylski, Anna i Eustachy Chmielewscy; Skarb państwa: (sklep, biblioteka gromadzka, punkt katechetyczny, mieszkania); Gmina Brzyska
Obecny właściciel	Marek i Jan Chmielewscy
Położenie na mapie gminy Brzyska Lipnica Dolna, dwór
Położenie na mapie Polski Lipnica Dolna, dwór
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Lipnica Dolna, dwór
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Lipnica Dolna, dwór
49°47′03,8″N 21°23′03,6″E

Dwór w Lipnicy Dolnej – modrzewiowy dwór wybudowany pod koniec XVIII w., kilkukrotnie przebudowywany; wraz z parkiem znajdujący się w miejscowości Lipnica Dolna.

Wypracowana snycersko weranda tego dworu stanowi mało spotykane na tym terenie założenie architektoniczne^[1]. Od 2016 w dworku trwają prace remontowe^[2].

Historia

W 1773 władze austriackie sprzedały dobra lipnickie i stały się one własnością prywatną aż do zakończenia II wojny światowej^[3]. W połowie XIX w. właścicielką wsi była Helena z Żeromskich Kaczkowska^[1]. W 1857 Karolina Rylska nabyła dobra lipnickie od Pawła Kretowicza i odtąd przez długi czas pozostawały w rękach rodziny Rylskich^[3] między innymi Anieli z Rylskich Płockiej, od 1891 Emila Rylskiego^[4]. Dwór jest pozostałością po rodzinie Rylskich, a wzniesiony został pod koniec XVIII w.^[3]. Właścicielami posiadłości przed wojną byli Anna z Ścibor-Rylskich Chmielewska herbu Ostoja i jej mąż Eustachy Chmielewski, znany architekt. Mieszkali wraz z dwoma synami Markiem i Janem do drugiej połowy lat 40. XX w., kiedy majątek został znacjonalizowany. Rodzina Chmielewskich przeniosła się do Warszawy. W czasach Polski Ludowej dwór pełnił różne funkcje. Był użytkowany jako sklep, biblioteka gromadzka, a w latach 80. jako punkt katechetyczny, a potem pełnił funkcje mieszkalne. 1 stycznia 2006 doszło do tragicznego w skutkach pożaru (dwie osoby zginęły), a dwór uległ częściowemu spaleniu. Od tego czasu popadał w ruinę. W 2007 gmina Brzyska wystawiła dwór z parkiem do sprzedaży^[5]. Wtedy dwaj synowie ostatnich właścicieli, profesorowie Jan i Marek Chmielewscy rozpoczęli długi proces sądowy o odzyskanie dawnej posiadłości rodzinnej, zakończony sukcesem. W 2016 majątek wrócił do spadkobierców, którzy przystąpili do odbudowy dworku i zagospodarowania ponadhektarowego terenu wokół^[2].

Architektura

Dwór w Lipnicy Dolnej to typowa siedziba mniej zamożnych ziemian. Duży parterowy, rozplanowany na rzucie wydłużonego prostokąta oszalowany budynek drewniany z dwuspadowym dachem był pokryty blachą. Główne wejście frontowe od strony wschodniej poprzedzono starannie wykończonym gankiem ozdobionym kunsztownymi ornamentami o motywach roślinnych^[4]. Z ganku wchodzi się do dużego holu, a z niego do pięciu pokoi, kuchni z wielkim piecem, pokoju kucharki, spiżarni i toalety. Drugie północne wejście przeznaczone było dla służby folwarcznej^[5]. Od strony południowej na całej szerokości znajduje się weranda podobnie zdobiona jak ganek^[3]. W dworze znajdowała się także biblioteka^[6]. Pomieszczenia ogrzewano ceglanymi piecami.

Przed dworem znajdował się staw (obecnie szkolne boisko piłkarskie), a w jego otoczeniu zabudowania folwarczne (dwie stajnie, stodoły, spichlerz zbożowy oraz czworaki dla służby dworskiej) obecnie nieistniejące^[4]. Dwór otoczony był parkiem. W jego pozostałościach znajdują się cztery pomniki przyrody, dwie lipy drobnolistne i dwa klony zwyczajne oraz sosny amerykańskie, akacje, morwy, dęby, klony, lipy^[5].

Przypisy

1. Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2012, s. 241. ISBN 978-83-7510-597-1.
2. Odzyskali dworek po 10 latach. Dziennik nowiny24.pl z 28.07.2016. [dostęp 2019-12-09]. (pol.).
3. Zdzisław Świstak i inni: Na śladach dworów i dworków Jasielszczyzny. Mała Poligrafia Redemptorystów w Tuchowie, Jasło 2005, s. 128-131. ISBN 83-86744-58-8. OCLC 749753089.
4. Sylwester Polakowski: Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego. Wydawnictwo Lygian, Krosno 2012, s. 136. ISBN 978-83-935995-0-9. OCLC 832725955.
5. Piotr Paweł Madej: Lipnica Dolna: historia lokalna. Mała Poligrafia Redemptorystów, Tuchów 2011, s. 52, 53, 54. ISBN 978-83-7631-296-5.
6. Praca zbiorowa: W dorzeczu Wisłoka i Wisłoki. Compass Kraków, Kraków 2013, s. 26. ISBN 978-83-7605-395-0.