Ch (dwuznak)

Ch ch

Ch (Ch, ch) – dwuznak występujący w języku polskim i wielu innych. Zapożyczony z łaciny, gdzie służył do zapisywania greckiego ⟨χ⟩. Stąd w wyrazach obcych etymologicznie odpowiada łacińskiemu i niemieckiemu, często także francuskiemu czy angielskiemu ⟨ch⟩ oraz esperanckiemu, wychodzącemu z użycia ⟨ĥ⟩.

W języku polskim zazwyczaj oznacza [x] i odpowiada brzmieniem i pochodzeniem czeskiemu i słowackiemu ⟨ch⟩ oraz cyrylicznemu ⟨х⟩. Język chorwacki i słoweński uprościły zapis do ⟨h⟩, wobec czego uległo w nich zmieszaniu etymologiczne ⟨h⟩ i ⟨ch⟩. Ponadto w tych dwóch pierwszych językach ⟨ch⟩ stanowi osobną literę alfabetu, umieszczoną pomiędzy ⟨h⟩ oraz ⟨i⟩.

W języku niemieckim ⟨ch⟩ oznacza [x] po samogłoskach tylnych, natomiast [ç] po samogłoskach przednich i w końcówce -chen a czasem – zwłaszcza przed ⟨s⟩ – także [k]).

W języku angielskim, hiszpańskim i indonezyjskim oznacza zwykle [ʧ] (brzmieniem zbliżone do polskiego cz), a we francuskim i bretońskim oznacza zwykle [ʃ] (brzmieniem zbliżone do polskiego sz).

W języku wietnamskim oznacza dźwięk podniebienny [t͡ɕ] (brzmieniem zbliżony do polskiego ć), w przeciwieństwie do retrofleksyjnego [t͡ʂ] lub zadziąsłowego [t͡ʃ] (brzmieniem zbliżonego do polskiego cz), zapisywanego jako ⟨tr⟩.

W języku chińskim (zapis hanyu pinyin) oznacza retrofleksyjne przydechowe [t͡ʂʰ] (brzmieniem zbliżone do polskiego cz), w przeciwieństwie do podniebiennego przydechowego [t͡ɕʰ] (brzmieniem zbliżonego do polskiego ć), zapisywanego jak ⟨q⟩.

Kontrola autorytatywna (dwuznak w piśmiennictwie łacińskim):

• J9U: 987007570551405171