1 Dywizja Pancerna (III Rzesza)

1 Dywizja Pancerna

1. Panzer-Division

1 pułk pancerny w czasie forsowania Mozy
Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	1935
Rozformowanie	1945
Dowódcy
Pierwszy	gen. kaw. Maximilian von Weichs
Ostatni	płk. Eberhard Thunert
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Dyslokacja	Weimar
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe
Formacja	Wehrmacht
Rodzaj wojsk	wojska pancerne

1 Dywizja Pancerna (niem. 1. Panzer-Division) – niemiecka dywizja pancerna, uczestniczyła w agresji na Polskę, Holandię i Francję oraz w ataku na Związek Radziecki.

Historia

Dywizja została sformowana zgodnie z rozkazem z dnia 15 października 1935 roku w Weimarze na bazie 3 Dywizji Kawalerii.

W 1939 roku 1 DPanc. wzięła udział w agresji na Polskę w składzie XVI Korpusu 10 Armii^[1]. 1 września dywizja posiadała na wyposażeniu 308 czołgów i 38 samochodów pancernych^[2] i atakowała po osi Panki – Kłobuck i w dniu 2 września opanowała mosty na Warcie w rejonie miejscowości Gidle oraz toczyła walki o Częstochowę. 3 września przez Radomsko dotarła do Kamieńska, gdzie w nocy została zaatakowana przez 2 pułk strzelców konnych z Wołyńskiej BK i poniosła straty w ludziach i sprzęcie. 4 września jako prawoskrzydłowa atakowała pozycje obronne I batalionu 146 pp na odcinku Jeżów – Rozprza. Dywizja 5 września wkraczając do wsi Stobiecko Miejskie spacyfikowała miejscowość. Trzy osoby żołnierze dywizji zamordowali i spalili 30 zabudowań^[3]. Tego samego i następnego dnia oddział dywizji zamordował we wsiach Krzyżanów, Siomki i Cekanów 23 osoby cywilne^[4]. Następnie po przełamaniu polskiej obrony ruszyła na Piotrków Trybunalski. 6 września dywizja walczyła do zmroku z oddziałami 13 DP, a 7 września ruszyła w stronę Warszawy. Brała udział w szturmie Warszawy.

Następnie, w 1940 roku wzięła udział w agresji na Holandię i Francję walcząc w składzie XIX Korpusu^[5]. Działania bojowe rozpoczęła atakiem w kierunku Rotterdamu^[6].

Po zakończeniu działań we Francji ze składu dywizji wycofano 2 pułk pancerny i sformowano z niego 16 Dywizję Pancerną.

W 1941 roku dywizja (posiadająca 22 czerwca 1941 154 czołgi) wzięła udział w ataku III Rzeszy na ZSRR w składzie 4 Grupy Pancernej walczącej początkowo w składzie Grupy Armii Północ a później w Grupie Armii Środek^[7]. Na terytorium ZSRR dywizja walczyła przeciw Armii Czerwonej do końca 1942 roku a następnie została przerzucona początkowo do Francji a następnie Grecji, gdzie pozostawała w rezerwie do listopada 1943 roku.

W listopadzie 1943 roku skierowana ponownie na front wschodni, gdzie weszła w skład 4 Armii Pancernej w Grupie Armii Południe. Brała wtedy udział w kontrofensywie na Kijów i walkach w północnej Ukrainie do września 1944 roku.

W październiku 1944 roku została przerzucona na Węgry i włączona w skład 6 Armii. Uczestniczyła wtedy w walkach w rejonie Debreczyna i w grudniu 1944 roku w kontrofensywie w Transylwanii. Na Węgrzech dywizja walczyła do kwietnia 1945 roku, a następnie wycofała się na teren Austrii, gdzie ostatecznie została rozbita w maju 1945 roku.

Dowództwo dywizji

Dowódcy^[1]:

• gen. kaw. Maximilian Freiherr von Weichs (1935 – 1937)
• gen. por. Rudolf Schmidt (1937 – 1939)
• gen. mjr (od 1940 gen. por.) Friedrich Kirchner (1939 – 1941)
• gen. mjr Walter Krüger (1941 – 1944)
• gen. mjr Richard Koll (1944)
• płk Werner Marcks (1944)
• płk Eberhard Thunert (1944 – 1945)

Struktura organizacyjna

Skład w 1935

• 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1.)
  • 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1.)
  • 2 pułk pancerny ( Panzer-Regiment 2.)
• 1 Brygada Strzelców (zmotoryzowania) (1. Schützen-Brigade)
  • 1 pułk strzelców (Schützen-Regiment 1)
  • 1 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 1)
• 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
• 4 batalion rozpoznawczy ( Aufklärung Abteilung 4)
• 73 batalion łączności ( Nachrichten Abteilung 73)

Skład w 1939 (w czasie agresji na Polskę)^[8]

• 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1.)
  • 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1.)
  • 2 pułk pancerny ( Panzer-Regiment 2.)
• 1 Brygada Strzelców (zmotoryzowania) (1. Schützen-Brigade)
  • 1 pułk strzelców (Schützen-Regiment 1)
  • 1 batalion motocyklowy (Kradschützen-Bataillon 1)
• 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
• 4 batalion rozpoznawczy ( Aufklärung Abteilung 4)
• 37 batalion przeciwpancerny (Panzerabwehr-Bataillon 37)
• 37 batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 37)
• 73 batalion łączności ( Nachrichten Abteilung 73)

Stan dywizji na 1 września 1939: 331 czołgów, 90 sam.panc. (razem 421 pojazdów opancerzonych), 1402 sam. ciężarowe, 1289 motocykli, 561 sam. osobowych, 24 lekkie haubice polowe, 8 dział piechoty, 48 dz.ppanc. 37 mm, 12 nkm.plot. 20 mm, 18 ciężkich oraz 30 lekkich granatników, 46 ckm., 825 lkm. a także 7249 karabinów i 4625 pistoletów Dywizja liczyła 11 792 ludzi w tym 394 oficerów, 1962 podoficerów, 9321 szeregowych oraz 115 urzędników.

Skład w 1940 (w czasie agresji na Francję)

• 1 Brygada Pancerna (Panzer Brigade 1)
  • 1 pułk pancerny (Panzer Regiment 1)
  • 2 pułk pancerny (Panzer Regiment 2)
• 1 Brygada Strzelecka (Schützen Brigade 1)
  • 1 pułk strzelców (Schützen Regiment 1)
  • 1 batalion motocyklowy (Kradschützen Bataillon 1)
• 702 ciężka kompania broni wsparcia (Schwere Infanterie Geschütz Kompanie 702)
• 73 pułk artylerii (Artillerie Regiment 73)
• 4 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs Abteilung 4)
• 37 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger Abteilung 37)
• 37 batalion pionierów (Pionier-Bataillon 37)
• 37 batalion łączności (Nachrichten Abteilung 37)

Skład w 1943 (w czasie walk na terytorium ZSRR)

• 1 pułk pancerny (Panzer-Regiment 1)
• 1 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 1)
• 113 pułk grenadierów pancernych (Panzer-Grenadier-Regiment 113)
• 73 pułk artylerii pancernej (Panzer-Artillerie-Regiment 73)
• 1 pancerny batalion rozpoznawczy (Panzer-Aufklärungs-Abteilung 1)
• 229 kompania artylerii przeciwlotniczej (Heeres-Flak-Artillerie-Abteilung 299)
• 37 dywizjon niszczycieli czołgów (Panzerjäger-Abteilung 37)
• 37 pancerny batalion pionierów (Panzer-Pionier-Bataillon 37)
• 37 pancerny batalion łączności (Panzer-Nachrichten-Bataillon 37)

Przypisy

1. Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 13.
2. Szubański 1982 ↓, s. 81.
3. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 260.
4. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 263.
5. Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 14.
6. Caballero Jurado 2016 ↓, s. 65.
7. Rosado i Bishop 2012 ↓, s. 16.
8. Andrzej Wesołowski: Szczerców - Góry Borowskie 1939. Warszawa: Fundacja Polonia Militaris, 2006, s.138.

Bibliografia

• Marcin Bryja: Panzerwaffe. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1996. ISBN 83-86209-67-4. Brak numerów stron w książce
• Chris Bishop: Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2009. ISBN 978-83-11-11391-6. Brak numerów stron w książce
• Carlos Caballero Jurado: Dywizje pancerne Hitlera. Siły uderzeniowe Wehrmachtu. Warszawa: 2016. ISBN 978-83-11-14190-2.
• Dariusz Jędrzejewski, Zbigniew Lalak: Niemiecka broń pancerna 1939-1945. Warszawa: Wyd. Lampart, 1998. ISBN 83-867-7636-6. Brak numerów stron w książce
• Jorge Rosado, Chris Bishop: Dywizje pancerne Wehrmachtu 1939–1945. Poznań: Wydawnictwo Vesper, 2012. ISBN 978-83-7731-130-1.
• Rajmund Szubański: Polska broń pancerna w 1939 roku. Warszawa: 1982. ISBN 83-11-06771-6.
• Wojciech Zalewski: Piotrków 1939. Warszawa: Bellona, 2000. ISBN 83-11-09164-1. Brak numerów stron w książce
• Jan Wróblewski: Armia Prusy. Warszawa: Wyd. MON, 1986. ISBN 83-11-07212-4. Brak numerów stron w książce
• Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: PWN, 1987. ISBN 83-01-06556-7. Brak numerów stron w książce
• Leksykon Wehrmachtu –1 Dywizja Pancerna