República do Congo

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: República Democrática do Congo e Congo.

República do Congo

République du Congo (fr) Repubilika ya Kongo (kg) Republíki ya Kongó (ln)
Bandeira Brasón
Himno	La Congolaise
Lema	«Unité, Travail, Progrès» «Unity, Work, Progress» «Единство, труд, прогрес» «Undeb, Gwaith, Datblygiad»
Epónimo	Río Congo
Localización
0°45′00″S 15°23′00″L
Capital	Brazzaville
Contén a división administrativa	Brazzaville Departamento de Bouenza Departamento de Cuvette Departamento de Cuvette-Ouest Departamento de Kouilou Departamento de Likouala Departamento de Lékoumou Departamento de Niari Departamento de Plateaux Departamento de Pool Departamento de Sangha Pointe-Noire
Poboación
Poboación	6.142.180 (2023) (17,96 hab./km²)
Lingua oficial	lingua francesa
Xeografía
Parte de	África central
Superficie	342.000 km²
Bañado por	Océano Atlántico
Punto máis alto	Monte Nabemba (1.020 m)
Punto máis baixo	Océano Atlántico (0 m)
Comparte fronteira con	Angola República Democrática do Congo República Centroafricana Camerún Gabón
Datos históricos
Precedido por	República Popular do Congo
Creación	1960
Organización política
Forma de goberno	República parlamentaria
• Presidente da República	Denis Sassou-Nguesso (1997–)
Órgano executivo	Goberno da República do Congo
• Primeiro ministro da República	Clément Mouamba
Órgano lexislativo	Parlamento da República do Congo ,
Membro de	Organización para a Harmonización en África do Dereito dos Negocios Grupo de Estados de África, Caribe e Pacífico Grupo para as observacións da Terra ../... 24+
PIB nominal	13.366.230.821 $ (2021)
Moeda	franco CFA de África Central
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC+01:00
Dominio de primeiro nivel	.cg
Prefixo telefónico	+242
Teléfono de emerxencia	117 e 118
Código de país	CG
Outro
Irmandado con	Seto
Sitio web	gouvernement.cg

A República do Congo^[1][2] (en francés: République du Congo; en congo: Repubilika ya Kongo; en lingala: Republiki ya Kongó), tamén chamado Congo-Brazzaville para distinguilo da veciña República Democrática do Congo, é un país africano. Limita ao norte co Camerún e a República Centroafricana, ao leste e sur coa República Democrática do Congo, ao sur coa provincia angolana de Cabinda e ao oeste co océano Atlántico e Gabón. A súa capital é Brazzaville.

Historia

Artigo principal: Historia da República do Congo.

O Congo obtivo a súa independencia de Francia o 15 de agosto do 1960. O seu primeiro presidente foi Fulbert Youlou, forzado a deixar o goberno por unha revolta, no 1963. Asume, entón, a presidencia Alphonse Masamba-Délbat que, en 1964, fundou un partido de índole marxista-leninista adoptando unha economía planificada, de base socialista. A seguir, dá inicio a un "Plano Quinquenal" que levou a unha expansión inicial da agricultura e da industria.

A tensión entre o goberno e os militares crece e, no 1968, o Exército dá un golpe de estado, liderado polo maior Marien Ngouabi, que asume o poder. El mantivo a liña socialista, pero creando o seu propio partido, o "Partido Congolés dos Traballadores" (PCT). En 1970, o país adopta a denominación de República Popular do Congo e consolida o seu réxime ligado ao marxismo-leninismo. Neste mesmo ano, o exército esmaga unha tentativa de golpe contra o presidente, liderada polo ex-tenente paracaidista Pierre Xitonga, e executa a todos os conspiradores, coa excepción do exministro de Defensa, Augustin Poignet, que consegue fuxir. Aproveitándose desta situación, dá inicio a un expurgo xeral de todos os sospeitosos de seren contrarios ao seu goberno.

O Partido Congolés do Traballo permanece como o único legal e, en 1977, o presidente foi asasinado, asumindo o poder unha xunta militar. En 1979 pasa á presidencia o coronel Sassou-Nguesso, que exerce poderes ditatoriais ata 1989, cando o colapso comunista do leste europeo o leva a anunciar reformas políticas e a transición para a economía de mercado. O goberno mantén unha política internacional de neutralidade, relacionándose tanto co capitalismo como co comunismo.

En 1990, o PCT abandona o marxismo-leninismo. No ano seguinte, tropas cubanas estacionadas no país desde 1977, deixan o Congo. En 1992 é votada a nova Constitución, onde está previsto un sistema político multipartidista.

Política

Artigo principal: Política da República do Congo.

O goberno da República é un sistema semipresidencial cun presidente electo que nomea o Consello de Ministros. O consello, incluído o primeiro ministro, elíxese entre os representantes electos no Parlamento. Desde a década de 1990, o país ten un sistema político multipartidista dominado polo presidente Denis Sassou Nguesso. Sassou Nguesso está apoiado polo seu propio Partido Congolés do Traballo (en francés: Parti Congolais du Travail) así como por unha serie de partidos máis pequenos.

O réxime de Sassou viuse implicado en escándalos de corrupción, con intentos de censuralos. Unha investigación francesa atopou máis de 110 contas bancarias e decenas de "propiedades de luxo" en Francia.^[3] Sassou denunciou as investigacións por malversación como "racistas" e "coloniais".^[4][5][6] Denis Christel Sassou-Nguesso, fillo de Denis Sassou Nguesso, foi asociado cos Papeis de Panamá.^[7]

O 27 de marzo de 2015, Sassou Nguesso anunciou que o seu goberno celebraría un referendo para cambiar a constitución do país de 2002 para permitirlle presentarse por un terceiro mandato consecutivo.^[8] O 25 de outubro, o goberno celebrou un referendo para permitir que Sassou Nguesso se presentase ás próximas eleccións. O goberno afirmou que a proposta fora aprobada polo 92% dos votantes, coa participación do 72% dos electores. A oposición que boicoteou o referendo dixo que as estatísticas do goberno eran falsas e que o voto era falso.^[9] As eleccións suscitaron preguntas e estiveron acompañadas de disturbios civís e tiroteos policiais contra manifestantes;^[10] polo menos 18 persoas foron asasinadas polas forzas de seguridade durante as concentracións da oposición previas ao referendo celebrado en outubro.

Subdivisións administrativas

Artigos principais: Departamentos da República do Congo, distritos da República do Congo e comunas da República do Congo.

Mapa dos 12 departamentos da República do Congo.

O país divídese en 12 departamentos, que á súa vez se dividen en comunas e distritos.^[11] Os departamentos son os seguintes:

• Bouenza
• Brazzaville
• Cuvette
• Cuvette-Ouest
• Kouilou
• Lékoumou
• Likouala
• Niari
• Plateaux
• Pointe-Noire
• Pool
• Sangha

Xeografía

Artigo principal: Xeografía da República do Congo.

As paisaxes naturais varían enormemente. Dende as chairas da sabana e os bosques inundados do norte de Niari, ata o río Congo, ou as escarpadas montañas e bosques de Mayombe. Conta con 170 km de praias ao longo da costa atlántica.^[12]

O Congo está situado na parte centro-occidental da África subsahariana e está cortado pola liña do ecuador. Ao sur e ao leste limita coa República Democrática do Congo, con Gabón ao oeste, co Camerún e a República Centroafricana ao norte e Cabinda (Angola) ao suroeste.

O suroeste é unha chaira costeira cuxa principal drenaxe é o río Kouilou-Niari; o interior do país está formado por unha meseta central entre 2 concas ao sur e ao norte. Os bosques están baixo unha presión de explotación crecente.^[13] O Congo tivo unha puntuación media do Índice de Integridade da Paisaxe Forestal en 2018 de 8,89/10, o que o clasificou no lugar 12 a nivel mundial de 172 países.^[14] Preto do 55% do territorio está cuberto por bosques tropicais.

O Congo atópase dentro de 4 ecorrexións terrestres: a selva costeira ecuatorial atlántica, os bosques das terras baixas do noroeste do Congo, as selvas pantanosas do Congo occidental e o mosaico de bosques-sabanas do Congo occidental.^[15] Dado que o país está situado no ecuador, o clima é moi pouco variable durante todo o ano, cunha temperatura media diurna de 24 °C con moita humidade e as noites en xeral entre 16 °C e 21 °C. A precipitación media anual oscila entre os 1.100 milímetros no val de Niari, no sur, ata máis de 2.000 milímetros nas partes centrais do país. A estación seca é de xuño a agosto, mentres que na maioría do país, a estación húmida ten 2 máximos de precipitacións: un en marzo-maio ​​e outro en setembro-novembro.^[16]

Entre 2006 e 2007, investigadores da Wildlife Conservation Society estudaron os gorilas en rexións "dentamente boscosas" centradas no distrito de Ouesso da rexión de Sangha. Suxiren unha poboación da orde de 125 000 gorilas de terras baixas occidentais cuxo illamento dos humanos foi preservado maioritariamente por habitar zonas pantanosas "inhóspitas".^[17]

Economía

Artigo principal: Economía da República do Congo.

Unha representación proporcional das exportacións da República do Congo en 2019.

Desenvolvemento do PIB per cápita entre 1950 e 2018.

A economía é unha mestura de agricultura de subsistencia e artesanía, un sector industrial baseado principalmente no petróleo,^[18][19] servizos de apoio e un goberno caracterizado por problemas orzamentarios e "sobredotación de persoal". A extracción de petróleo suplantou á silvicultura como principal alicerce da economía. En 2008, o sector petroleiro representaba o 65% do PIB, o 85% dos ingresos do goberno e o 92% das exportacións.^[20] O país ten riquezas minerais sen explotar.^[18]

En 2018, a República do Congo uniuse á Organización de Países Exportadores de Petróleo.^[21]

Demografía

Artigo principal: Demografía da República do Congo.

Poboación^[22]

Ano	Millóns
1950	0,8
2000	3,2
2021	6,1

A súa poboación concéntrase na parte suroeste, deixando as zonas de selva tropical do norte practicamente deshabitadas. O 70% da súa poboación total vive en áreas urbanas, concretamente en Brazzaville, Pointe-Noire ou nunha das cidades ou vilas que bordean a vía férrea de 534 quilómetros, que une as dúas cidades principais. Nas zonas rurais, a actividade industrial e comercial diminuíu nalgúns anos, deixando as economías rurais dependentes do goberno para o seu apoio e subsistencia.^[23]

Antes da guerra de 1997, uns 9 000 europeos e outros non africanos vivían no Congo, a maioría dos cales eran franceses. Na actualidade só queda unha pequena fracción deste número.^[23] Hai arredor de 300 inmigrantes estadounidenses residindo no Congo.^[23]

Segundo unha enquisa de 2011-2012, a taxa total de fecundidade era de 5,1 fillos nacidos por muller, con 4,5 nas zonas urbanas e 6,5 nas zonas rurais.^[24]

Os congo son o grupo étnico máis numeroso e forman aproximadamente a metade da poboación. Os subgrupos máis significativos dos congo son os laari, nas rexións de Brazzaville e Pool, e os vili, ao redor de Pointe-Noire e ao longo da costa atlántica. O segundo grupo máis numeroso son os teke, que viven ao norte de Brazzaville, co 16,9% da poboación. Os mbochi viven no norte, leste e en Brazzaville e forman o 13,1% da poboación.^[25][26] Os pobos pigmeos constitúen o 2% da poboación do Congo.^[27] Algúns pigmeos pertencen desde o nacemento aos bantús nunha relación que algúns describen como escravitude.^[28][29] O Observatorio Congolés de Dereitos Humanos di que os pigmeos son tratados como propiedade do mesmo xeito que as mascotas.^[28] O 30 de decembro de 2010, o parlamento congolés aprobou unha lei para promover e protexer os dereitos dos pobos indíxenas. Esta lei é "a primeira" deste tipo en África.^[30]

Linguas

Ethnologue recoñece 62 linguas faladas no país.^[31]

Educación

Escolares nunha aula na República do Congo.

O gasto público do PIB en educación foi menor en 2002–05 que en 1991.^[32] A educación pública é teoricamente gratuíta e obrigatoria para os menores de 16 anos^[33] mais, na práctica, existen gastos.^[33] En 2005, a taxa neta de matrícula primaria foi do 44%, unha caída respecto ao 79% de 1991.^[32]

Saúde

O gasto público en saúde situábase no 8,9% do PIB en 2004, mentres que o gasto privado estaba no 1,3%.^[32] Segundo datos de 2012, a prevalencia do VIH/SIDA era do 2,8% entre as persoas de 15 a 49 anos.^[34] O gasto sanitario foi de 30 dólares per cápita en 2004.^[32] Unha parte da poboación está desnutrida,^[32] e a malnutrición é un problema no Congo.^[35] Había 20 médicos por cada 100 000 habitantes na década de 2000.^[32]

En 2010, a taxa de mortalidade materna era de 560 mortes/100 000 nacidos vivos e a taxa de mortalidade infantil era de 59,34 mortes/1 000 nacidos vivos.^[34] A mutilación xenital feminina está limitada a áreas xeográficas moi concretas.^[36]

Cultura

Artigo principal: Cultura da República do Congo.

Gastronomía

Mangos, dispoñibles todo o ano.

Menos do dous por cento da terra está cultivada, e a maior parte desta utilízase para a agricultura de subsistencia. As terras agrícolas do Congo son a orixe dunha gran variedade de cultivos. Estes inclúen millo, arroz, mandioca, patacas doces, iñame, taro, banana, tomates, cabaza e variedades de chícharos e noces.^[37] Estes alimentos cómense en todo o país, pero tamén hai pratos rexionais. Os cultivos máis importantes para a exportación son o café e o aceite de palma.

Tamén se usan en diferentes pratos unha gran variedade de plantas silvestres,^[38] froitas, cogomelos,^[38] mel e outros alimentos como a carne de animais silvestres e o peixe.^[38] A xente adoita vender estes produtos nos mercados ou á beira da estrada. A cría de gando e o desenvolvemento de grandes empresas agrícolas víronse obstaculizados pola guerra recente e a mala calidade do sistema viario.

As receitas congolesas adoitan consistir nun ingrediente principal amidonado, xunto con verduras e carne en forma de guiso. O amidón pode vir en forma de pasta ou puré feito de fariña de mandioca ou millo, como o fufu ou o ugali. Un tipo de pan fermentado, o kwanga ou chikwangue, feito de mandioca, prodúcese comercialmente en todo o país. Lituma é un prato popular de banana feito con puré de plátanos que se forman en bólas e se cocen ao forno. As patacas doces prepáranse de xeito similar e mestúranse con cacahuetes asados ​​nalgunhas partes do país. O arroz adoita mesturarse con feixóns.

Para acompañar estes ingredientes feculentos, adoitan engadirse vexetais verdes como follas de mandioca (pondu), folla amarga e quiabo. Os cogomelos, especialmente apreciados entre o pobo luba, adoitan ser vistos como un substituto da carne en tempos de escaseza. Aínda que se descoñece o vexetarianismo total, a maioría das comidas tómanse sen carne debido ao seu alto prezo.

Os peixes abundan ao longo do río Congo, os seus afluentes e varios lagos, e son cocidos, cocidos ou fritos para o seu consumo inmediato, ou afumados ou salgados cando se conservan. Os mercados adoitan vender peixe pementado listo para comer cocido en follas de plátano. A carne de cabra é a máis consumida.^[38] O mwambe é unha forma común de cociñar polo con salsa de cacahuete.^[38] Cómense insectos comestibles como saltóns e eirugas;^[38] que tenden a ter un sabor a noces.

As salsas para mesturar cos ingredientes anteriores pódense facer con tomates, cebolas e as herbas aromáticas locais. O aceite vexetal, o sal, o pemento vermello picante e o pemento verde doce úsanse para darlle un sabor extra. Estas especias úsanse con menos frecuencia no extremo sur do país.

Notas

1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para congolés.
2. "Listaxe de países participantes en Rio2016, ordenados por continente" (PDF). Portal das Palabras. Consultado o 16 de agosto de 2016. 
3. "FACTBOX-African leaders' French assets under scrutiny". Reuters. 29 de abril de 2009. Arquivado dende o orixinal o 4 de febreiro de 2012. Consultado o 1 de xullo de 2017. 
4. "Congo leader son fails in gag bid". BBC. 15 de agosto de 2007. Arquivado dende o orixinal o 30 de setembro de 2009. Consultado o 26 de xullo de 2009. 
5. "Propping Up Africa's Dictators". Foreign Policy In Focus. 22 de xuño de 2009. Arquivado dende o orixinal o 12 de outubro de 2009. 
6. "FACTBOX-African leaders' French assets under scrutiny". Reuters. 29 de abril de 2009. Arquivado dende o orixinal o 4 de febreiro de 2012. 
7. Joan Tilouine; ICIJ (4 de abril de 2016). "Les Africains du Panama (1) : les circuits offshore des " fils de "". Le Monde. Arquivado dende o orixinal o 12 de novembro de 2016. Consultado o 10 de decembro de 2016. 
8. Ross, Aaron (27 March 2015) Congo Republic president says expects referendum over the third term Arquivado 2015-09-29 en Wayback Machine.. Reuters
9. "Congo opposition holds ceremony for killed protesters". Reuters. 30 de outubro de 2015. Arquivado dende o orixinal o 28 de novembro de 2015. Consultado o 1 de xullo de 2017. 
10. lefigaro.fr (4 de abril de 2016). "Violences au Congo : le government accuse les opposants à Sassou-Nguesso". Le Figaro. Arquivado dende o orixinal o 14 de maio de 2016. Consultado o 1 de xuño de 2016. 
11. Con cifras inconsistentes:
    • A páxina da Presidencia da República do Congo Arquivado 2009-07-27 en Wayback Machine. Na que figuran 11 departamentos, 7 comunas e 76 distritos.
    • O directorio estatístico do Congo Arquivado 2009-11-13 en Wayback Machine. No que aparecen 12 departamentos, 6 comunas e 85 distritos.
    • Unha lista de subprefecturas (representación superior do Estado nun distrito) de decembro de 2008 na que figuraban 86 distritos. "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 16 de xaneiro de 2009. Consultado o 6 de agosto 2009. 
    • Finalmente, as cifras máis fiables veñen da páxina congo-siteportail.info Arquivado 2009-05-18 en Wayback Machine.: 12 departamentos, 7 comunas e 86 distritos.
12. Moen, John. "Congo Geography". World Atlas. Arquivado dende o orixinal o 21 de marzo de 2020. Consultado o 21 de marzo de 2020. 
13. Map: Situation de l'exploitation forestière en République du Congo Arquivado 2009-01-14 en Wayback Machine.. (PDF) . Consultado o 25 de febreiro de 2013.
14. Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material". Nature Communications 11. p. 5978. Bibcode:2020NatCo..11.5978G. ISSN 2041-1723. PMC 7723057. PMID 33293507. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. 
15. Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; Hahn, Nathan; Palminteri, Suzanne; Hedao, Prashant; Noss, Reed; Hansen, Matt; Locke, Harvey; Ellis, Erle C; Jones, Benjamin; Barber, Charles Victor; Hayes, Randy; Kormos, Cyril; Martin, Vance; Crist, Eileen; Sechrest, Wes; Price, Lori; Baillie, Jonathan E. M.; Weeden, Don; Suckling, Kierán; Davis, Crystal; Sizer, Nigel; Moore, Rebecca; Thau, David; Birch, Tanya; Potapov, Peter; Turubanova, Svetlana; Tyukavina, Alexandra; de Souza, Nadia; Pintea, Lilian; Brito, José C.; Llewellyn, Othman A.; Miller, Anthony G.; Patzelt, Annette; Ghazanfar, Shahina A.; Timberlake, Jonathan; Klöser, Heinz; Shennan-Farpón, Yara; Kindt, Roeland; Lillesø, Jens-Peter Barnekow; van Breugel, Paulo; Graudal, Lars; Voge, Maianna; Al-Shammari, Khalaf F.; Saleem, Muhammad (2017). "An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm". BioScience 67. pp. 534–545. ISSN 0006-3568. PMC 5451287. PMID 28608869. doi:10.1093/biosci/bix014. 
16. Samba G.; Nganga D.; Mpounza M. (2008). "Rainfall and temperature variations over Congo-Brazzaville between 1950 and 1998". Theoretical and Applied Climatology 91. pp. 85–97. Bibcode:2008ThApC..91...85S. doi:10.1007/s00704-007-0298-0.  Parámetro descoñecido |s2cid= ignorado (Axuda)
17. "'Mother Lode' Of Gorillas Found In Congo Forests : NPR". NPR.org. Arquivado dende o orixinal o 28 de agosto 2008. Consultado o 15 de agosto de 2008. 
18. Nzaou-Kongo, Aubin (2018). Exploitation des hydrocarbures et protection de l'environnement en République du Congo : essai sur la complexité de leurs rapports à la lumière du droit international. Arquivado dende o orixinal o 9 de maio de 2021. Consultado o 15 de xaneiro de 2021. 
19. "Congo-Brazzaville". Energy Information Administration, U.S. Government. Arquivado dende o orixinal o 23 de marzo de 2008. Consultado o 11 de xuño de 2009. 
20. Republic of the Congo Arquivado 2009-05-04 en Wayback Machine. World Bank
21. "OPEC Member Countries". Organization of Petroleum Exporting Countries. Arquivado dende o orixinal o 8 de febreiro de 2019. Consultado o 20 de xaneiro de 2019. 
22. "Congo (Rep.): Departments, Major Cities & Urban Localities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information". www.citypopulation.de. Consultado o 16 de xaneiro de 2024. 
23. Background Note: Republic of the Congo Arquivado 2019-06-04 en Wayback Machine. Departamento de Estado dos Estados Unidos de América. Visitado o 21 de agosto de 2008.
24. Congo. Enquête Démographique et de Santé 2011–2012 Arquivado 2014-02-22 en Wayback Machine.. Centre National de la Statistique et des Études Économiques (CNSEE), Brazzaville. Decembro de 2012
25. Levinson, David (1998). Ethnic groups worldwide. Greenwood Publishing Group. pp. 120–121. ISBN 978-1-57356-019-1. Arquivado dende o orixinal o 13 de abril de 2021. Consultado o 20 de decembro de 2020. 
26. "Congo Overview". Minority Rights Group International. Arquivado dende o orixinal o 14 de xuño de 2008. Consultado o 13 de xuño de 2009. 
27. "Les pygmées du Congo en "danger d'extinction"". Le Monde. 5 de agosto de 2011. Arquivado dende o orixinal o 7 de novembro de 2017. Consultado o 5 de novembro de 2017. 
28. "Pygmies in the Congo treated like "pets": report". globalpost.com. 13 de xullo de 2014. Arquivado dende o orixinal o 14 de novembro de 2011. Consultado o 13 de novembro de 2011. 
29. Thomas, Katie (4 de marzo de 2007). "Slaves of the Congo". International Reporting Project. Arquivado dende o orixinal o 14 de xullo de 2014. Consultado o 13 de xullo de 2014. 
30. "UN expert praises Congo's draft law on indigenous rights". Arquivado dende o orixinal o 24 de novembro de 2010. Consultado o 17 de xaneiro de 2011. . iwgia.org, 15 de novembro de 2010
31. "Languages of Congo". SIL International. Arquivado dende o orixinal o 23 de setembro de 2008. Consultado o 13 de xuño de 2009. 
32. "Human Development Report 2009". Arquivado dende o orixinal o 17 de xaneiro de 2010. Consultado o 24 de xuño de 2014. . undp.org
33. Refworld | 2008 Findings on the Worst Forms of Child Labor – Congo, Republic of the Arquivado 2011-05-10 en Wayback Machine.. UNHCR. Consultado o 25 de febreiro de 2013.
34. "Congo, Republic of the". CIA – The World Factbook. Arquivado dende o orixinal o 9 de xaneiro de 2021. Consultado o 30 de maio de 2007. 
35. "IRIN Africa – CONGO: Grappling with malnutrition and post-conflict woes – Congo – Food Security – Health & Nutrition". IRINnews. 8 de agosto 2007. Arquivado dende o orixinal o 29 de novembro de 2014. Consultado o 23 de xaneiro de 2015. 
36. "CONGO (BRAZZAVILLE): UNFPA Leads Fight Against FGM " UNFPA in the News". Arquivado dende o orixinal o 29 de novembro de 2014. Consultado o 23 de xaneiro de 2015. 
37. "Top 9 Congolese Foods for Your Appetite". Flavorverse. 23 de novembro de 2018. Consultado o 10 de agosto de 2021. 
38. Mukenge, Tshilemalema (2002.) "Culture and customs of the Congo." Greenwood Press. ISBN 0-313-31485-3

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  República do Congo

Outros artigos

• Fervenzas de Loufoulakari