Dschibuti (dt.: [dʒiˈbuːti], arabisch جيبوتي, Dschībūtī, frz.:Djibouti) isch ä Republik in Nordoschtafrika an der Meerängi Bab al-Mandab und isch ä chlii grösser as Hesse. Es gränzt im Weschte an Äthiopie, im Norde an Eritrea und im Süde an Somalia bzw. s (international nit anerkennti) Somaliland und im Oschte an ä Golf vo Aden und s Rote Meer. Der Jemen lit nume ä baar Kilometer äwäg uf der andere Siite vom Rote Meer.
Dschibuti isch 1977 vo Frankriich unabhängig worde. D Bevölkerig beschdoht zu öbbe 60 % us Issa-Somali und zu 35 % us Afar.
Geografy
Naturruum
Di vylgstaltig Wieschtelandschaft vu Dschibuti umschließt huefyysefermig d Bucht vu Tadjoura, wu wyt in s Land yynegoot. D Kischte un d Insle dervoor, d Koralleiff un d Unterwasservulkan gälte as Taucherparadys. Dschibuti isch stark vulkanisch bregt; dr Vulkan Ardoukoba isch erscht anne 1978 entstande. Vu dr Landschaft här bstoot s Territorium zum Dail us em große Sank vu dr aride Afar-Diefebeni, wu dailwys syt unter s Nivoo vum Meeresspiegel aabegoot. Di grescht Defi lyt im Assalsee bi 155 m unter em Nivoo vum Meeresspiegel. Wenig Kilometer eschtli dervu goot dr See Ghoubet iber in dr Golf vu Tadjoura.
D Danakil-Bärg im Norde bsteen us krischtalline Massegstai un jingere Basaltdeckine. Si hän ihir hegscht Hebig an dr Gränze zue Ethiopie un Eritrea im Mousa Alli mit 2028 m. Im Side vum Land herrsch Ebene un Basaltdeckine vor. In syne abflusslose Sank un Salzpfanne verdunschtet s Wasser, wu nume zytwys us dr Wadi zuestremt. D Stade vum Assalsee (57 km²) un vum Abbe-See sin bregt vu bizarre Salz- un Gipsformatione. Derwylscht dr Assalsee sy Wasser iber unterirdischi Quälle vum Golf vu Aden kriegt, chunnt dr Abbe-See s Wasser iber dr Gamarisee vum ethiopische Fluss Awash, wu si vu Weschte här in eme Sischtem vun e baar nit bsidlete Salzbeckine verliert.[1]
Klima
Wel s Land relativ chlai isch, lyt s in aire ainzige Klimazone un chännt kaini große Klimaunterschid. Di ainzige Schwankige git s dur di unterschidlige Hechelage. In dr Hauptsach het s do zwai Regione: d Kischtelinie un d Sank uf dr ainte Syte un auf dr andere Syte di hecher glägene Regione im Norde un Side.
An dr Kischte herrscht s ganz Johr e haiß Klima, Dschibuti-Stadt isch aini vu dr haißeschte Stedt z Afrika. Im Jänner lige d Tämperature in dr Gegnig um Dschibuti zwische 27 un 30 °C am Dag, derwlyscht s znaacht abchielt uf ca. 20–22 °C. Ab April styge d Tämperature aa, vu Juni bis Augschte cheme si uf 39–42 °C am Dag. Znaacht sinkt d Tämperatur in dr Regle nimi unter 30 °C. Erscht ab Oktober geen d Tämperature wider aabe uf rund 30-°C. Hitzrekord z Dschibuti sin 45,9 °C in dr Monet Juni un Juli un 45,8 °C im Augschte. Absolut Minimum sin 16 °C, wu in Jänner- un Februarnäächt gmässe wore sin.
D Luftfychtigkait isch ganzjehrig ender hoch, mit 70–75 % in dr Wintermonet un ca. 45 % im Hochsummer. Niderschlag het s s ganz Johr ender wenig, im Schnitt rägnet s nume an 15 Däg im Johr, mit insgsamt 140–170 mm Niderschleg. Räägne duet s am endschte im Winter oder bi Gwitter.
D Meerestämperature lige im Winter bi 25–27 °C, im Summer cheme si vylmol uf 30 °C. An dr Kischte het s im Winter vylmol Moorgenääbel. En ähnli Klima het s in dr Depressione un dr Salzpfanne, vor allem rund um dr Assalsee. S Hinterland, wu zum Dail 500 bis fascht 2000 m hoch lyt, (z. B. d Danakilbäärg) isch e weng fyychter, Niderschleg het s do aber au nume as sälteni Blotzrääge. D Tämperature sinke znaacht wyter, am Dag het s usser in grere Hechine ähnligi Wärtwie an dr Kischte.
Wäg dr Räägearmuet isch dr grescht Dail vum Land mit Dornbuschsavanne, Halb- un Vollwiehschte deckt. Nume in Hechine iber 1200 m findet mer Akazie, Thuja, Räckholder, wildi Fyyge un Eelbaim. E Dornbaum- un Sukkulentewald het s an dr Hanglage vum Mousa Alli. Im Naturpark Forêt du Day sin vyl vu sunscht verschwundere Pflanzenarte erhalte bblibe.
Di boode Hauptvolksgruppe vu Dschibuti sin d Somali (60 % vu dr Gsamtbevelkerig) im Side un d Afar (35 %) im Norde un Weschte vum Land. Di maischte dschibutische Somali ghere zue dr Issa, eme Unterclan vu dr Dir, e chlainere Aadail stelle d Gadabuursi. S draditionäll Biet vu dr Afar isch ufdailt zwische Dschibuti, Ethiopie un Eritrea. Zwische boode Volksgruppe git s ab un zue ethnischi Spannige; d Issa dominiere s Land bolitisch syt dr Unabhängigkait, derwylscht si d Afar zum Dail as marginalisiert sään.
Europäer (zum greschte Dail Franzose) un Araber (vor allem Jemenite) bilde ne Minderhait vu villicht 5 % vu dr Bevelkerig. Zuesätzli sin im Land e baar zeedöusert Mänsche vu Somalia, Ethiopie un Eritrea, wu us ihre Haimetländer gflichet sin, zum Dail vor Burgerchrieg, zum Dail au us wirtschaftlige Grind. S UNHCR het e z Ali Adde e Flichtlingslager.[2]
Anne 2016 hän 77 % vu dr Bevelkerig in Stedt gläbt. D Lääbeserwartig isch bi 63 Johr gläge, 31,7 % sin 15 Johr alt gsii. S Bevelkerungswachstum isch 2016 bi schetzigswys 2,2 % gläge. E Frau het im Durschnitt im Lääbe 2,35 Chinder iberchuu.[3]
Wie au Somalia isch s hitig Dschibuti zwisch em 7. un 10. Johrhundert unter d Herrschaft vu arabische Sultan chuu, wu di nomadisch Hirtebevelkerig islamisiert hän.
Ab em 13. Johrhundert sin Afar (au Danakil gnännt) in s Biet vum hitige Staat yygwanderet. Vu dr Arabische Halbinsle här sin au chlaini Yywanderigswälle chuu. Us em Oschte sin schließli Aagherigi vu dr Issa-Somali zuegwanderet, wu hite s Mee stelle. D Yywohner sin unter dr Herrschaft vu lokale un regionale Sultan gstande. E greßeri Staatebildig, wu dr Großdailvum hitige Staatsbiet umfasst, het s nit gee.
Vum spote 13. Johrhundert bis zum frieje 15. Johrhundert het s in dr Region s muslimisch Sultanat Ifat oder Ifaad gee. S isch 1285 vum Sultan Umar Walashma us dr Walashma-Dinaschty mit dr Eroberig vum Sultanat Shewa grindet wore. S Sultanat isch unter em Hakk ad-Din gegeniber em chrischtlige Ethiopie unter em Negus Amda Seyon tributpflichtig wore. Anne 1415 het dr ethiopisch Negus Isaak s Sultanat ganz eroberet.
Zwische 1415 un 1577 het s muslimisch Sultanat Adal (SomaliSaldaanada Cadal,arabisch: سلطنة عدل,Ge´ez አዳልʾ) im Biet vu Ethiopie, Eritrea, Somalia un Dschibuti gherrscht. Grindet wore isch s z Awsa, d Hauptstadt isch aafangs Dakar oder Dakker in dr Nechi vu Harar gsii, ab 1520/21 derno Harar. Sy Gschicht isch bregt gsii dur d Ussenandersetzig zwisch em Islam un em Chrischtedum um d Vorherrschaft in dr Region. Um 1577 het s chrischtli Abessinie mit Hilf vu dr Portugiese iber s Sultanat gwunne.
1839 hän d Franzose si versuecht in dr Region feschtzsetzet mit eme Stitzpunkt z Amphala, ai Johr speter hän d Brite d Insle Moucha im Golf vu Tadjoura eroberet. Dr Franzos Rochet d'Héricourt het vum Chenig vu Shewa 1842 dr Ort Tadjoura gchauft. Där Chenig isch aber gar nit d Bsitzer vu Tadjoura gsii, dr lokal Sultan het dr Chaufverdrag nit akzäptiert. Au dr Kolonisationsversuech vum franzesische Chaufmann Henri Lambert 1859 isch fäälgschlaa.
Kolonialzyt
Frieji Kolonialzyt 1862–1896
Dr Henri Lambert het Kontakt zwische Frankrych un dr lokale Herrscher vermittlet. Doderdur het Frankrych am 11. Merz 1862 mit dr Sultan vu Tadschura, Raheita un Gobaad e Bindnis- un Fryndschaftsverdrag gschlosse. Glychzytig het dr Dini Achmed Abu Bakr, dr Abgsandte vu däne Sultan, z Paris e Chaufverdrag vu Frankrych fir dr Ort Obock un d Gegnig drumume gege sd Summe vu 55000 Goldfranc unterzaichnet. Frankrych het si eso ne Ländi an dr Schiffsroute vu Europa uf Indien un in Kumkerränz noch noche britische Aden gsicheret. Bis zum 29. Dezämber 1883 het s aber kai effektivi franzesischi Herrschaft iber des Biet gee. Wu derno d Italiener un d Russe im Biet hän welle Fueß fasse, isch dr Léonce Lagarde dr escht Kommissar vum Obock-Territorium (frz. le territoire d'Obock) wore. Mit em Chauf vu dr Hafestadt Tadjoura anne 1884 het s Biet dr Namen Territoire Française d'Obock, Tadjoura, Dankils et Somalis kriegt. Dr Lagarde isch Kommandant vu däm Biet wore. D Brite, wu si eschtli vu däm Territorium z Britisch-Somaliland feschtgsetzt ghaa hän, hän am 9. Februar 1888 d Herrschaft vu dr Franzosen anerkännt un hän mit däne d Gränze vu ihre Biet feschtglait. Im nämlige Johr hän d Franzose dr Ort Dschibuti as neie Hafe grindet. Scho vier Johr speter Dschibuti statt Obock neie Hauptort vu dr Kolony wore. Mit em Chauf vu andere Biet isch d Kolony greßer wore vu urspringli 400 km² uf di hittig Flechi vu 23.200 km² un het 1896 dr Name Franzesischi Somalikischte (frz. Côte française des Somalis) iberchuu. Dr Lagarde isch dr erscht franzesisch Gouverneur wore.
Franzesischi Somalikischte 1896–1967
D Kolony isch dur Fertigstellig vu dr Bahnlinie vu Dschibuti-Stadt uf Addis Abeba anne 1917 zum Haupthafe fir Gieter vu un uf Ethiopie wore. Sunscht isch s Biet chum bsiflet blibe, wel s in dr Hauptsach Wieschti gsii isch.
Am 22. Juni 1940 het d Laitig vu dr Kolony sy Loyalitet zum Vichy-Regime verchindet. D Kolonialverwaltig unter em Pierre Nouailhetas isch hert gege Gegner vum Vichy-Regime vorgange un het au s faschistisch Italien unterstitzt, wu Ethiopie bsetzt ghaa het. Britischi Chriegsschiff hän wäge däm vu Septämber 1940 bis Jänner 1942 e Blockad iber s Biet verhänkt, was zuen ere Hungersnot gfiert het. Dr Uusdruck carmii fir die Zyt sollvum Name vun ere Sorghum-Art abglaitet syy, wu normalerwys Rinderfueter gsii isch, um des Zyt aber au vu Mänsche gösse woren isch.[6] Nu dr Flucht vu dr bishärige Vichy-Aahänger isch d Kolony am 4. Dezämber 1942 uf d Syte vum Freie Frankrych gwächselt un d Brite hän d Blockad ufglupft.
Anne 1946 isch s Biet e Iberseeterritorium (Territoire d'outre-mer, abgchirzt TOM) wore un het e Delegierte in di Franzesisch Nationalversammlig gschickt.
Franzesischs Afar- un Issa-Territorium 1967–1977
Am 19. Merz 1967 het Frankrych e neii Abstimmig iber dr Status durfiere loo. Vu dr 39.512 Lyt, wu abgstumme hän, hän 22.555 (57,08 %) fir dr Verblyb bi Frankrych votiert, 14.666 fir d Unabhängigkait. Vyl Somali hän aber gar nit abgstumme. S Biet het dr nei Name Franzesischs Afar- un Issa-Territorium (frz. Territoire français des Afars et des Issas TFAI) iberchuu. Am 7. Juli 1967 isch dr Kamil vu dr Demokratische Afar-Versammlig (frz. Rassemblement Démocratique Afar RDA) zruggdrätte un dr Bourhan (mittlerwyli bi dr Nationale Union fir d Unabhängigkait; frz. Union Nationale pour l'Indépendence UNI) isch wider Regierigsschef wore. Bi dr Wahle vu 1968 het sy Bartei 26 vu dr 32 Sitz iberchuu. D UNO un d OAU hän d Entkolonialisierig vum Biet gforderet. Somali hän d Befreiigsbewegig Front de Libération de la Côte des Somalis (FLCS) grindet, wu vu dr Republik Somalia uus operiert het. 1972 het s Biet e greßeri Sälbschtverwaltig iberchuu. Im nämlige Johr het dr Hassan Gouled Aptidon d Bartei Afrikanischi Volksliga fir d Unabhängigkait (frz. Ligue Populaire Africaine pour l'Indépendence LPAI) grindet. Im Mai 1975 isch s zue schwäre Händel zwische dr Somali un dr Afar wäg dr Frog vum Aaschluss an Somalia chuu. Die Uurueje hän elf Doti gforderet. Frankrych het dr Unabhängigkaitsbrozäss aadribe, go die Kolony, wu mittlerwyli as Ballascht aagluegt woren isch, los z wäre. S het Gspräch iber e neii Verfassig aagregt, wu am 19. Merz 1977 abgschlosse wore sin. Am 8. Mai 1977 het e dritti Volksabstimmig e Mee vu 99,75 % fir d Unabhängigkait gee. D Afar hän bi däre Abstimmig aber nit mitgmacht. Am 27. Juni 1977 isch d Kolony unter em Dschibuti unabhängig wore.
S unabhängig Dschibuti
Im unabhängige Dschibuti simn d Beziehige zwische Afar un Somali gspanne blibe. Dr Hassan Gouled Aptidon het d LPAI 1979 ufglest un het d Rassemblement Populaire pour le Progrès (RPP) grindet, wun er anne 1981 zur ainzig erlaubte Ainhaitsbartei gmacht het. Afar, wu si im Noodail gsääne hän, hän sällewääg d Rebällenorganisation Front pour la Restauration de l'Unité et de la Démocratie (FRUD) grindet, wu si vu 1991 bis 1994 Kämpf mit dr Regierigsarmee gliferet het. Dä Burgerchrieg het derzue byydrair, ass 1992 wider e Meebarteiesischtem yygfiert woren isch. D RPP, wu si noch em Fridesschluss au d FRUD zum greschte Dail aagschlosse het, dominiert aber allno d Bolitik.
Anne 1999 isch dr Ismail Omar Guelleh Noofolger vum Hassan Gouled Aptidon as Bresidänt wore. 2005 isch er ohni Gegekandidat widergwehlt wore. S Land isch zyter anne 1986 Sitz vu dr regionalen Organisation Intergovernmental Authority on Development (IGAD), wu uf Initiativ vum Aptidon grindet woren isch. Syt 2001 agiert d Operation Enduring Freedom vu do uus. Zmitts in ere uurueige Region (Eritrea-Ethiopie-Chrieg, Burgerchrieg z Somalia) isch Dschibuti bolitisch relativ stabil.
Verwaltigsgliderig
Dschibutri isch in fimf Regione un d Stadt Dschibuti glidert, un unterhalb vu dr Regione in insgsamt 20 Bezirk.
Wegweiser zur Geschichte: Horn von Afrika. Im Auftrag des Militärgeschichtlichen Forschungsamtes hrsg. von Dieter H. Kollmer und Andreas Mückusch. Ferdinand Schöningh, Paderborn, München, Wien, Zürich 2007, 288 S., ISBN 978-3-506-76397-6
↑Daoud Aboubaker Alwan, Yohanis Mibrathu: Blockade, Carmii und Pierre Nouailhetas, in: Historical Dictionary of Djibouti, Scarecrow Press 2000, ISBN 978-0-8108-3873-4
