Malta

35°32′N 14°18′E / 35.53°N 14.30°E / 35.53; 14.30

Republika e Malta
Repubblika ta' Malta
Flamuri i Maltës Stema e Maltës
Vendndodhja e Maltës
Vendndodhja e Maltës
Vendndodhja e Maltës   (e gjelbër e errët)

–  në Europë   ( e gjelbër & gri e errët)
–  në Bashkimin Europian   (e gjelbër)

Himni Kombëtar L-Innu Malti (Himni Maltez)
Kryeqyteti Valeta
Qyteti më i madh Birkirkara
Gjuha zyrtare Maltezisht
Pavarësia 21 shtator 1964 (nga Britania e Madhe)
Anëtarësimi në OKB 1 dhjetor 1964
Forma e qeverisjes Republikë Parlamentare
President Marie Louise Coleiro Preca
Kryeministër Joseph Muscat
Sipërfaqja
– totale
– % ujë 		Vëndi i 207-të
100 km²
0,001
Popullsia (2014)
– totale
– dendësia 		Vëndi i 171-të
445.426 banorë
1.410 banorë/km²
PBB (2014)
 PBB për banor 		10,582 miliard dollarë
24.876 dollarë
Monedha Euro (€) (EUR)
Zona kohore
– zakonisht
– në verë
UTC+1
UTC+2
Prefiksi telefonik +356
Kodi i internetit .mt
Kodi ISO 3166-1 MT

Republika e Maltës (maltezisht Repubblika ta' Malta) është shteti më i vogël që gjendet në ishujt e Evropës. Malta përbëhet nga tre ishuj të banuar, Ishulli Maltës (rreth 246 km²), Gozo (rreth 67 km²) dhe Kemna (rreth 3 km²) dhe ishujt e pabanuar: Kemunet, Filfola dhe ishulli i Shën Palit.

Gjeografia

Artikulli kryesor: Gjeografia e Maltës


Sipërfaqja

Sipërfaqja e përgjithshme e Maltës është 316 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 35 50 V, 14 35 L. Vija bregdetare e Maltës është 196.8 km e gjatë duke mos llogaritur 56.01 km të ishujt e Gozosë (ang.: the island of Goz). Malta është një grup ishujsh dhe nuk ndanë kufi tokësorë me ndonjë vend.

Pjesa më e madhe e relievit të Maltës është terren i rrafshët dhe i lëmuar, të formuar si ujdhesa pranë bregut të detit. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregdetit (0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 253 metrave në vendin e quajtur Ta'Dmejrek.

Klima

Klima e Maltës është klimë e mesdhetare e nxehtë me verë të thatë e dimër të butë me reshje shiu.

Historia

Artikulli kryesor: Historia e Maltës

Historia e Maltës është mijëra vjeçare. Ajo kaloi nga duart e grekeve tek romaket, pastaj tek bizantinet. Ne shekullin e 9 u pushtua nga arabet ndërsa ne shekullin XI u pushtua nga Mbretëria e Sicilisë. Në vitin 1282 kaloi tek spanjollët të cilët ua dorëzuan më 1530 Urdhërit të Maltës. Në vitin 1565 u rrethua nga osmanët mirëpo ky urdhër e mbrojti me sukses ishullin. Si rrjedhojë një vit më vonë u formua qyteti La Valleta që e mori emrin nga udhëheqësi i Urdhërit të Maltës, Zhan Parisot de la Valleta. Në vitin 1798, Urdhëri i Maltës u detyrua t'ua dorëzonte pa lufte francezëve. Mirëpo më 1800 u pushtua nga anglezët dhe qëndroi një kohe të gjatë nën sundimin e tyre. Gjate Luftës se Dyte Botërore ajo u be arene ndërluftuese. Më 21 shtator 1964, Malta shpalli pavarësinë nga Anglia ndërsa më 1 dhjetor 1964 u pranua si anëtare e OKB-së. Më 1974 u shall republikë, ndërsa pas 30 vjetësh, më 1 maj 2004 u pranua në Bashkimin Evropian. Nga 1 janari 2008 pranoi Euronë si valutë kombëtare dhe kësisoj u bë pjesë e Eurozonës.

Popullsia

Artikulli kryesor: Demografia e Maltës
  • Malta ka 405.165 banorë (korrik 2009)[1]
  • Struktura e moshës:

Nga 0-14 vjet: 16,1% (33.526 meshkuj / femra 31780)

nga 15-64 vjet: 69,4% (142.491 meshkuj / femra 138769)

nga 65 vjeç e më tepër : 14,5% (25.406 meshkuj / femra 33193) (2009 )[1]

  • Mosha Mesatare e popullsisë:

e përgjithshme: 39,5 vite

e mashkujve : 38,1 vjet

e femrave: 40,9 vjet (2009 ) [1]

  • Shkalla e rritjes së popullsisë së Maltës është :

0,4% (2009 ).Në vendin e vend 163 në botë.[1]

  • Shkalla e lindjes:

10,36 lindje / 1000 popullsia (2009 )

Në vendin e vend 189 në botë.[1]

  • Shkalla e vdekshmërisë:

8,38 vdekje / 1000 popullsisë (korrik 2009 ) Radhitet në vendin e 98 në botë

  • Shkalla e vdekshmërisë së foshnjove:

shkalla e përgjithshme: 3,75 vdekje / 1000 lindje të gjalla

Radhitet në vendi e 213 në botë,

tek meshkujt: 4,2 vdekje / 1000 lindje të gjalla

tek femra: 3,27 vdekje / 1000 lindje të gjalla (2009 ) [1]

  • Jetëgjatësia :

Popullsia e përgjithshme: 79,44 vjet

Radhitet në vendin e 29 në botë

mashkujt: 77,21 vjet

femrat: 81,8 vjet (2009 ) [1]

  • Koeficientët total të fertilitetit:

1,51 fëmijët e lindur /nji grua (2009 )[1]

Qytetet e Maltës

Artikulli kryesor: Lista e qyteteve të Maltës


Përbërja etnike

Gjuhët

Anglisht

Besimet fetare

Artikulli kryesor: [[{{{1}}}|{{{1}}}]]

Feja zyrtare në shtetin e Maltës është ajo katolike. Malta është vendi me përqindjen më të madhe të popullsisë së saj të besimit katolik në Evropë dhe në botë.

Njësitë administrative

Valeta
Rabat (Victoria)
Marsaxlokk
Sliema
Artikulli kryesor: Njësitë administrative të Maltës

Që nga 1993 Malta ndahet në 68 njësi administrative të quajtura konsuj lokal (org.:kunsill lokali. Kjo është edhe vetmja formë e administrimit pas decentralizimit që parashikonte të mos ketë ndonjë nivel më të lartë.

MaltaGħawdex

Politika

Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror në Maltë


Ekonomia

Artikulli kryesor: Ekonomia e Maltës


Kultura

Artikulli kryesor: Kultura e Maltës


Infrastruktura

Transporti

Arsimi

Shëndetësia

Festat publike

Lidhjet e jashtme

Referime

  1. ^ a b c d e f g h "CIA - The World Factbook". Arkivuar nga origjinali më 16 tetor 2015. Marrë më 20 prill 2010. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Shih edhe

 Commons: Malta – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
 Commons: Malta – Album me fotografi dhe/apo video dhe material multimediale