Karta Evropiane për Gjuhët Rajonale ose Minoritare (anglisht: European Charter for Regional or Minority Languages) është një traktat evropian (CETS 148) i miratuar në vitin 1992 nën kujdesin e Këshillit të Evropës me qëllim të mbrojtjes dhe promovimit të gjuhëve minoritare, historike dhe rajonale të pakicave në Evropë.[1]
Përmbledhje
Përgatitja e këtij dokumenti u bë nga paraardhësi i Kongresit të Autoriteteve Lokale dhe Rajonale, i njohur si Konferenca e Përhershme e Autoriteteve Lokale dhe Rajonale të Evropës sepse përfshirja e qeverive lokale dhe rajonale, në këtë dokument, konsiderohet se ishte thelbësore. Karta aktuale është hartuar në Asamblenë Parlamentare bazuar në Rekomandimet e Kongresit. Ajo vlenë vetëm për gjuhët e përdorura tradicionalisht nga shtetasit e shteteve palë (duke përjashtuar kështu gjuhët e përdorura nga emigrantët e fundit nga shtetet e tjera, shihni gjuhët e emigrantëve), të cilat dukshëm ndryshojnë nga gjuha e shumicës ose gjuha zyrtare (duke përjashtuar kështu atë që shteti palë dëshiron të konsiderojë si dialekte të thjeshta lokale të gjuhës zyrtare ose të shumicës) dhe që, ose kanë një bazë territoriale (dhe për këtë arsye janë folur tradicionalisht nga popullsitë e rajoneve ose zonave brenda shtetit) ose përdoren nga pakicat gjuhësore brenda shtetit në tërësi (duke përfshirë kështu gjuhë të tilla si Jidish, Romane dhe Lemko, të cilat përdoren në një zonë të gjerë gjeografike).
Disa shtete, si p.sh. Ukraina dhe Suedia, e kanë lidhur statusin e gjuhës së pakicave me pakicat e njohura kombëtare, të cilat përcaktohen me kritere etnike, kulturore dhe / ose fetare, duke shmangur kështu nocionin e Kartës për pakicën gjuhësore. [2]
Sipas këtij dokumenti gjuha shqipe është një gjuhë e mbrojtur minoritare në Bosnje dhe Hercegovinë, Mal të Zi, Rumani, dhe Serbi.
Vendet
Gjuhët e mbrojtura sipas Kartës
Vendet që kanë ratifikuar Kartën dhe gjuhët për të cilat është bërë ratifikimi:
|
 Armenia
(rat: 25 janar 2002)
 Austria
(rat: 28 qershor 2001)
 Bosnja dhe Hercegovina
(rat: 21 shtator 2010)
 Kroacia
(rat: 5 nëntor 1997)
 Qiproja
(rat: 26 gusht 2002)
 Republika Çeke
(rat: 15 nëntor 2006)
 Danimarka
(rat: 8 shtator 2000)
 Finlanda
(rat: 9 nëntor 1994)
 Gjermania
(rat: 16 shtator 1998)
 Hungaria
(rat: 26 prill 1995)
 Lihtenshtajni
(rat: 18 nëntor 1997)
 Luksemburgu
(rat: 22 qershor 2005)
 Mali i Zi
(rat: 15 shkurt 2006)
 Holanda
(rat: 2 maj 1996)
 Norvegjia
(rat: 10 nëntor 1993) [5]
- Sami (p. II - III)
- Kven (p. II )
- Gjuha rome (p. II )
- Scandoromani (p. II )
 Polonia
(rat: 12 shkurt 2009) [6]
|
 Rumania
(rat 24 tetor 2007)
P. II:
P. III:
 Serbia
(rat: 15 shkurt 2006)
 Sllovakia
(rat: 5 shtator 2001)
 Sllovenia
(rat: 4 tetor 2000)
 Spanja
(rat: 9 prill 2001)
 Suedia
(rat: 9 shkurt 2000)
 Zvicra
(rat: 23 dhjetor 1997)
 Ukraina
(rat: 19 shtator 2005)
 Britania e Madhe
(rat 27 mars 2001)
 Ishulli i Manit zgjerimi : 23 prill 2003 (declaration dated 22 April 2003)
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar më 23 prill 2003 deklaroi se vlefshmëria e Kartës duhet zgjeruar edhe përmbi Ishullin e Manit, sepse ky është territor për të cilin Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar i udhëheq marrëdhëniet ndërkombëtare.[8][9][10]
- Kornishtja (Article 2, Part II only (Article 7))
- Gjuha irlandeze(Articles 2 and 3, Part II (Article 7) and Part III (Articles 8-14, with reservations))
- Gjuha skoceze (Articles 2 and 3, Part II only (Article 7))
- Gjuha skoceze Ulster-Scots (Articles 2 and 3, Part II only (Article 7))
- Scottish Gaelic (Articles 2 and 3, Part II (Article 7) and Part III (Articles 8-14, with reservations))(British Nationality Act 1981, Schedule 1, Article 1(1)(c)[1], and the Gaelic Language (Scotland) Act 2005 [2])
- Gjuha e Uellsit (Articles 2 and 3, Part II (Article 7) and Part III (Articles 8-14, with reservations))(Welsh Language Act 1967 (repealed 21.12.1993) [3] and the Welsh Language Act 1993 [4])
- Manx (Manx Gaelic) (Article 2, Part II only (Article 7))
|
Shih edhe
Referime
Lidhje të jashtme
.svg){kind=small}
