Powiat Warthenau

Mapa z zaznaczonym Warthenau (obszar 4)

Powiat Warthenau, powiat Zawiercie (niem. Landkreis Warthenau, Landkreis Zawiercie; pol. powiat zawierciański) - powiat w III Rzeszy, funkcjonujący w latach 1939-1945^[1].

Został utworzony przez hitlerowców 29 grudnia 1939 roku z większej, zachodniej części powiatu zawierciańskiego, która została wcielona do III Rzeszy. Pozostałe części okupowanego od września 1939 powiatu zawierciańskiego, a od 20 listopada 1939 umieszczonego w Generalnym Gubernatorstwie^[1], włączono do Powiatu radomszczańskiego (dystrykt radomski) i miechowskiego (dystrykt krakowski)^[2].

Powiat Warthenau był częścią rejencji opolskiej, która w tym czasie wchodziła w skład pruskiej prowincji Śląsk (od stycznia 1941 roku rejencja opolska podlegała nowej prowincji Górny Śląsk). Siedzibą władz powiatu zostało Warthenau^[1].

Polacy zamieszkali na tym terenie nie uzyskali niemieckiego obywatelstwa lecz status "poddanych Rzeszy" (niem. Schutzangehörige). Kierowane do nich zarządzenia publikowano w ukazującej się od 1942 roku polskojęzycznej gazecie pt. Dziennik ogłoszeń dla ludności polskiej powiatów: Bendsburg, Bielitz, Blachstädt, Ilkenau, Krenau, Saybusch, Sosnowitz i Warthenau^[3].

Powiat istniał do stycznia 1945 roku^[1], do momentu wkroczenia tu Armii Czerwonej. Po wojnie anulowano wszystkie zmiany administracyjne wprowadzone przez okupantów, przywracając stan sprzed wojny^[4].

Podział administracyjny

Początkowo zachowano polski podział administracyjny; Na przełomie 1940/41 powiat podzielono na jedno miasto (Warthenau) i siedem gmin zbiorowych (niem. Amtsbezirk)^[5][6][7]:

• gmina Kozieglowy (z dotychczasowych gmin Koziegłowy, Koziegłówki i Rudnik Wielki);
• gmina Lazy (z dotychczasowej gminy Rokitno Szlacheckie);
• gmina Myschkow (z dotychczasowych gmin Myszków i Mrzygłód oraz trzech gromad z przeciętej granicą gminy Żarki^[8]);
• gmina Poraj (z zachodniej części dotychczasowej gminy Poraj^[9] oraz dwóch gromad z przeciętej granicą gminy Żarki^[10]);
• gmina Poremba (z dotychczasowej gminy Poręba Mrzygłodzka);
• gmina Siewierz (z dotychczasowych gmin Siewierz, Mierzęcice i Pińczyce);
• gmina Wlodowice (z zachodniej części dotychczasowej gmina Włodowice^[11] oraz większej części przeciętej granicą gminy Kromołów^[12]).

Poza tym, w Generalnym Gubernatorstwie pozstała uprzednio zawierciańska cała gmina Niegowa, którą włączono do Powiatu radomszczańskiego (dystrykt radomski) i miechowskiego (dystrykt krakowski).

Przypisy

1. Landkreis Warthenau
2. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
3. Niektóre numery gazety są dostępne w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej
4. Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8
5. Karte: Gemeindeverzeichnis Landkreis Warthenau [online], www.territorial.de [dostęp 2021-07-18] .
6. Statistisches Gemeindeverzeichnis des bisherigen polnischen Staates : mit Berücksichtigung der am 28. September 1939 festgelegten Grenzen der deutschen und sowjetrussischen Reichsinteressen
7. Landkreis Warthenau, Städte und Amtsbezirke
8. Dzierżno, Nowa Wieś Żarecka i Połomia
9. Poraj, Gęzyn Jastrząb i Kuźnica Stara; gromady Choroń i Zaborze pozostały w GG, wchodząc w skład gminy Żarki
10. Ostrów i Masłońskie
11. Włodowice, Rudniki, Parkoszowice i Skałka; gromady Kotowice, Góra Włodowska i Góra Włodowska-Kolonia oraz Morsko pozostały w GG, wchodząc w skład gminy Żarki (trzy poierwsze) bądź gminy Kroczyce (Morsko)
12. Jedynie Skarżyce pozostały w GG, wchodząc w skład gminy Kroczyce