Obwód Mokotów Armii Krajowej

Obwód V Mokotów – kryptonimy: „Dziewiętnastka”, „19” (w ramach SZP), „45” (w ramach ZWZ/AK), „XXV” (od 15 czerwca 1944), „V” (od 9 sierpnia 1944)^[1] – terytorialna jednostka organizacyjna Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, działającego w konspiracji w okresie okupacji niemieckiej w Polsce oraz walczącego w powstaniu warszawskim.

Komenda Obwodu

Komendą obwodu kierowali kolejno:

• kpt./mjr Janusz Szlaski „Prawdzic” (do 1942);
• ppłk kaw. Aleksander Hrynkiewicz „Przegonia” (od 1942 do 6 sierpnia 1944 – choć formalnie do 18 sierpnia);
• p.o. ppłk Stanisław Kamiński „Daniel” (5 – 18 sierpnia 1944);
• ppłk Józef Rokicki „Karol” (od 19 sierpnia do 26 września 1944)^[2].
• p.o. mjr Kazimierz Szternal „Zryw” (26 – 27 września 1944).

Struktura Obwodu 1 sierpnia

Komenda obwodu

• Komendant – ppłk. kaw. Aleksander Hrynkiewicz „Przegonia”, „Marek”;
• Zastępca komendanta – ppłk. Tadeusz Bandoła „Wirtuoz”;
• Szef sztabu – mjr st. spocz. Tadeusz Jan Halik „Wolfram”;
• Oficer organizacyjny – NN
• Oficer informacyjny – por. Stanisław Topór „Wróbel”;
• Oficer kontrwywiadu – NN
• Oficer wyszkolenia – NN
• Kwatermistrz – rtm. rez. Mieczysław Czychiryn „Brzozowski”;
• Oficer gospodarczy – ppor. rez. Jan Doliński „Lech”;
• Oficer broni – NN
• Lekarz – ppłk. lek. Klemens Gerner;
• Oficer łączności – por. Jan Baranowski „Roger”;
• Referat prasowy – ppor. rez. Aleksander Płaczkowski „Paweł”;
• Oficer saperów – por. rez. sap. Mieczysław Szenfeld „Mączka”;
• Dywersja bojowa – por. rez. art. Tadeusz Jaegerman „Klimek”;
• Inspektor WSOP – por. rez. Tadeusz Juliusz Olszewski „Wojtek”;
• Komendantka Wojskowej Służby Kobiet – Antonina Kon „Jadwiga”;
• Oddział osłony sztabu „OS-V” – por. rez. Michał Bylina „Michał”.

Struktury obwodu

• Rejon 1 (ul. Podchorązych, Szwoleżerów) kryptonim „XXV-51” – dowódca rtm. Stefan Smolicz „Wrak”;
  • I Zgrupowanie – 1 Pułk Szwoleżerów AK – dowódca rtm. Stefan Smolicz „Wrak";
  • II Zgrupowanie „1703” – l Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. J. Bema – dowódca kpt. art. Wiktor Olszewski „Olcha”;

• Rejon 2 (Sielce, Siekierki) kryptonim „XXV-52” – dowódca kpt.Ryszard Degórski „Brzoza”;
  • I Zgrupowanie (I Batalion OW PPS) – dowódca ppor. Wacław Kossowicz „Jarząbek”; (Plutony: 523, 524, 525, 526, 527, 558)
  • II Zgrupowanie – dowódca kpt. piech. Czesław Szymanowski „Korwin”;
    • 1 Kompania – dowódca por. Mieczysław Nałęcz-Dobrowslki „Waga” (plutony 531, 535, 536);
    • 2 kompania – dowódca pro. rez. Czesław Zawadzki „Legun” (plutony: 537, 538, 539);

• Rejon 3 (pl. Unii Lubelskiej ul. Bagatela) kryptonim „XXV-53” – dowódca kpt. Leon Światopełk-Mirski „Tomasz Łucznik”;
  • 1 Kompania – dowódca por. rez. mar. woj. Kazimierz Niewęgłowski „Borowy” (plutony 540, 541, 542);
  • 2 Kompania – dowódca por. rez. Wojciech Ochalski „Wojciech” (plutony 543, 544, 545);
  • 3 Kompania – dowódca NN (plutony 546, 547);

• Rejon 4 (Pole Mokotowskie) kryptonim „XXV-54”- kpt. Zygmunt Karol Peitler „Zygmunt”;
  • I Zgrupowanie (cztery kompanie)
  • II Zgrupowanie (II Batalion Szturmowy „Odwet”) – dowódca – ppor. Juliusz Sobolewski „Roman”;
  • Grupa artyleryjska „548” – „Granat” – dowódca kpt. art. Józef Szyszko „Bachmat”;

• Rejon 5 (Sadyba i wieś Czerniaków) „Oaza” – dowódca por. Melchior Czesław Szczubełek „Jaszczur”;
  • Zgrupowanie (Batalion „Oaza”) – rtm. st. spocz. Emil Alfons Vacqueret;

• Rejon 6 (południowa część Górnego Mokotowa z Rakowcem, Służewcem i Ursynowem) – dowódca ppłk. Stanisław Kamiński „Daniel”.
  • Pułk „Baszta”.

Przypisy

1. Grzegorz Jasiński: Żoliborz. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2009, s. 69.
2. Antoni Sanojca: Zarys struktury organizacyjnej Okręgu Warszawskiego ZWZ-AK wrzesień 1939 – lipiec 1944 [w]: Warszawa lat wojny, okupacji i odbudowy 1939 – 1944. T. I. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 125.

Bibliografia

• Matusak P. (pod red.), Powstanie warszawskie 1944. Wybór dokumentów, T. 2, cz. I, Warszawa 2001. ISBN 83-88185-39-X.

Linki zewnętrzne

Baszta : pismo żołnierskie - pismo wydawane przez zgrupowanie podczas powstania