Jerzy Pawłowski (szermierz)

Jerzy Pawłowski

Jerzy Pawłowski (1968)
Data i miejsce urodzenia	25 października 1932 Warszawa
Data i miejsce śmierci	11 stycznia 2005 Warszawa
Wzrost	174 cm
Dorobek medalowy
Reprezentacja  Polska Igrzyska olimpijskie złoto Meksyk 1968 szermierka (szabla ind.) srebro Melbourne 1956 szermierka (szabla ind.) srebro Melbourne 1956 szermierka (szabla druż.) srebro Rzym 1960 szermierka (szabla druż.) brąz Tokio 1964 szermierka (szabla druż.) Mistrzostwa świata złoto Paryż 1957 szabla ind. złoto Budapeszt 1959 szabla druż. złoto Turyn 1961 szabla druż. złoto Buenos Aires 1962 szabla druż. złoto Gdańsk 1963 szabla druż. złoto Paryż 1965 szabla ind. złoto Moskwa 1966 szabla ind. srebro Luksemburg 1954 szabla druż. srebro Buenos Aires 1962 szabla ind. srebro Gdańsk 1963 szabla ind. srebro Montreal 1967 szabla ind. srebro Hawana 1969 szabla druż. srebro Wiedeń 1971 szabla ind. brąz Bruksela 1953 szabla druż. brąz Paryż 1957 szabla druż. brąz Filadelfia 1958 szabla druż. brąz Budapeszt 1959 szabla ind. brąz Ankara 1970 szabla druż. Plebiscyt Przeglądu Sportowego 1. miejsce 1957 1. miejsce 1968 3. miejsce 1956 3. miejsce 1962 3. miejsce 1966 3. miejsce 1967

Dom w którym mieszkał olimpijczyk i szpieg CIA Jerzy Pawłowski

Grób Jerzego Pawłowskiego na Cmentarzu w Aleksandrowie Falenicy

Jerzy Władysław Pawłowski (ur. 25 października 1932 w Warszawie, zm. 11 stycznia 2005 tamże) – polski szermierz, szpieg i malarz. Pięciokrotny medalista igrzysk olimpijskich i wielokrotny medalista mistrzostw świata.

Życiorys

Urodzony w rodzinie o tradycjach patriotycznych, ojciec był żołnierzem AK^[1]. Brał udział w Powstaniu Warszawskim dostarczając powstańcom żywność i papierosy^[2]. Podczas ewakuacji w okolicach stadionu Legii Warszawa stracił oko^[3]. Ukończył liceum ogólnokształcące, a potem studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego^[4].

Kariera sportowa

Podczas rozkopywania okopów znalazł oficerską szablę. Następnie w 1948 słuchał relacji z olimpiady w Londynie^[5]. 9 maja 1949 rozpoczął trening szermierki w klubie ZKS Ogniwo^[6]. W 1950 roku podczas mistrzostw Polski zdobył tytuł wicemistrza przegrywając w finale z Marianem Suskim^[7]. W 1952 został powołany do wojska i zaczął trenować w CWKS. Tam trafił w ręce węgierskiego trenera Janosa Keveya^[8]. W tym samym roku zdobył mistrzostwo Polski we florecie. Podczas jednej z walk pokonał przedwojennego olimpijczyka Antoniego Sobika^[9] i wystartował w igrzyskach olimpijskich w Helsinkach^[10]. Indywidualnie odpadł w grupie ćwierćfinałowej, zaś drużynowo zajął miejsca 5.–8.^[11]. W 1956 na igrzyskach w Melbourne zdobył dwa srebrne medale w turnieju szablistów – indywidualnie i drużynowo (wraz z Marianem Kuszewskim, Zygmuntem Pawlasem, Andrzejem Piątkowskim, Wojciechem Zabłockim i Ryszardem Zubem). W 1957 został pierwszym polskim indywidualnym mistrzem świata w szermierce, zwyciężając na mistrzostwach świata w Paryżu. W 1959 na mistrzostwach świata w Budapeszcie walnie przyczynił się do zdobycia przez Polskę pierwszego tytułu drużynowych mistrzów świata dzięki swemu pamiętnemu zwycięstwu nad Węgrem Rudolfem Kárpátim^[12]. W 1960 na igrzyskach w Rzymie zdobył wraz z drużyną srebrny medal w szabli (skład: Pawłowski, Kuszewski, Piątkowski, Zub, Zabłocki, Emil Ochyra)^[13]. W 1961 na mistrzostwach świata w Turynie indywidualnie zajął 4. miejsce, a drużynowo zdobył tytuł mistrza świata. W 1964 na igrzyskach w Tokio zdobył drużynowo brązowy medal. Rok 1968 to złoty medal w szabli indywidualnie w igrzyskach olimpijskich w Meksyku^[4].

Poza igrzyskami olimpijskimi zdobył także 19 medali mistrzostw świata, w tym siedmiokrotnie złoty (1957, 1965, 1966 – indywidualnie^[14] oraz 1959, 1961, 1962, 1963 – drużynowo^[15]). Był także 14-krotnym mistrzem Polski w szabli i florecie. W 1967 Międzynarodowa Federacja Szermiercza uznała go za szablistę wszech czasów. W latach 1970–1974 pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Szermierczego. W tym okresie ukończył też studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.

Na początku 1952 otrzymał tytuł mistrza sportu^[16]. Dwukrotnie (1957 i 1968) w Plebiscycie Przeglądu Sportowego został uznany najlepszym sportowcem roku w Polsce.

Pochowany na cmentarzu w Falenicy, w której spędził ostatnie lata życia^[17].

Działalność szpiegowska

Agent (ówczesna nazwa TW) UBP (Papuga) i TW Zarządu II SG WP (Szczery)^[18]. Od 1964 agent wywiadu CIA (Paweł). Zwerbowany podczas pobytu w USA, przekazywał Amerykanom głównie informacje personalne i towarzyskie o osobach z kręgów polityczno-wojskowych. W 1975 został w Polsce aresztowany pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA (według niego sam zgłosił fakt współpracy do polskich organów ścigania). 8 kwietnia 1976 został za to skazany na karę 25 lat więzienia, utratę praw publicznych na 10 lat i zdegradowanie do stopnia szeregowca (z majora) oraz pozbawienie Krzyży Kawalerskiego i Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski i innych odznaczeń^[19]. Po odbyciu 10 lat kary został zwolniony w drodze ułaskawienia, w ramach wymiany szpiegów pomiędzy CIA a KGB na moście Glienicke pomiędzy Poczdamem a ówczesnym Berlinem Zachodnim w 1985. Miał być wówczas wymieniony m.in. za wywiadowcę SB Mariana Zacharskiego. J. Pawłowski zdecydował się jednak pozostać w Polsce.

Po zwolnieniu z więzienia powrócił do amatorskiego uprawiania szermierki – zawodowego uprawiania zabroniły mu władze sportowe. Pod koniec życia zajął się malarstwem – głównie pejzażowym, a także bioenergoterapią. Napisał książki: Trud olimpijskiego złota (Warszawa 1973) i Najdłuższy pojedynek. Spowiedź szablisty wszech czasów – agenta CIA.

Życie prywatne

Był dwukrotnie żonaty. Z aktorką Teresą Szmigielówną miał syna Piotra (zm. 2021) kajakarza^[20], a z drugą żoną – Iwoną, syna Michała. Jego wnukami są aktorzy Stefan i Józef Pawłowscy^[21].

Upamiętnienie

W 2007 powstał spektakl Teatru Telewizji pt. Kryptonim Gracz (scen. i reż. Agnieszka Lipiec-Wróblewska), dotyczący życia (głównie pozasportowego) Jerzego Pawłowskiego. Jego premiera odbyła się 28 stycznia 2008. W rolę głównego bohatera wcielił się Zbigniew Zamachowski.

2 lipca 2017 został uhonorowany gwiazdą w Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie^[22].

Przypisy

1. Tadeusz M. Płużański: Bestie 2. Warszawa: 2 Kolory, 2013, s. 250. ISBN 978-83-936533-0-0.
2. Bołba 2022 ↓, s. 12.
3. Bołba 2022 ↓, s. 13.
4. Jerzy Władysław Pawłowski (1932–2005) – Polski Komitet Olimpijski [online] [dostęp 2023-01-31]  (pol.).
5. Bołba 2022 ↓, s. 17.
6. Bołba 2022 ↓, s. 18.
7. Bołba 2022 ↓, s. 22.
8. Bołba 2022 ↓, s. 19.
9. Bołba 2022 ↓, s. 21.
10. Bołba 2022 ↓, s. 26.
11. Bołba 2022 ↓, s. 28.
12. Bołba 2022 ↓, s. 77.
13. Bołba 2022 ↓, s. 78.
14. MaciejM. Łuczak MaciejM., Szermierka w Polsce w latach 1945-1989, Poznań 2002, s. 277, ISBN 83-88923-00-5, ISSN 0239-7161 [dostęp 2023-09-28]  (pol.).
15. MaciejM. Łuczak MaciejM., Szermierka w Polsce w latach 1945-1989, Poznań 2002, s. 288-289, ISBN 83-88923-00-5, ISSN 0239-7161 [dostęp 2023-09-28]  (pol.).
16. Nowi mistrzowie sportu. „Nowiny Rzeszowskie-Nowiny Sportowe”, s. 1, nr 2 z 7 stycznia 1952. 
17. Stefan Szczepłek. Wsparcie z prawego brzegu. „Skarpa Warszawska”, s. 71, luty 2022. 
18. Jerzy Pawłowski PRL-owski Playboy i agent UB został szpiegiem CIA – Polska – Newsweek.pl [online], www.newsweek.pl [dostęp 2020-11-03]  (pol.).
19. Ireneusz Pawlik: Jerzy Pawłowski, szpieg w masce. 1993, s. 47.
20. Zmarł Piotr Pawłowski. pzkaj.pl. [dostęp 2021-04-21]. (pol.).
21. Zrozumieć szpiega. Aktorzy filmu „Jack Strong” o swoim dziadku [online], polskieradio.pl [dostęp 2014-09-19]  (pol.).
22. Kolejni sportowcy uhonorowani w Alei Gwiazd we Władysławowie. dzieje.pl, 2017-07-02. [dostęp 2017-07-04].

Bibliografia

• Piotr Pytlakowski, „Mistrz, który przegrał życie”, Polityka nr 03/2005 (2487)
• Biografie PKOL – Pawłowski Jerzy Władysław
• Wiktor Bołba: Jerzy Pawłowski Szpieg Olimpijski. Warszawa: FRONDA.PL, 2022. ISBN 978-83-8079-680-5.Sprawdź autora:1.

Linki zewnętrzne

• Sylwetka na portalu olimpijskim PKOl
• Profil na stronie sports-reference.com. sports-reference.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)].
• Artykuł o Jerzym Pawłowskim. asme.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-11)].
• Wywiad z Michałem Pawłowskim
• Olympedia - Jerzy Pawłowski. olympedia.org. [dostęp 2023-10-14]. (ang.).

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000116498956
• VIAF: 57420535
• LCCN: no95029060
• GND: 119251728
• PLWABN: 9810538286405606
• NUKAT: n94005042

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3955248
• БРЭ: 2312150

Identyfikatory zewnętrzne:

• Olympedia: 23112