Jan Chrzciciel Okoński

Jan Chrzciciel Okoński

Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1807 Lwów
Data i miejsce śmierci	15 kwietnia 1889 Piotrków Trybunalski
Zawód	aktor
Współmałżonek	Maria Szumlasińska

Jan Chrzciciel Okoński (ur. 5 lutego 1807 we Lwowie, zm. 15 kwietnia 1889 w Piotrkowie Trybunalskim)^[1][2] – polski aktor, dyrektor teatrów prowincjonalnych, przedsiębiorca teatralny i dramaturg.

Życiorys

Wczesne lata

Uczył się w szkołach pojezuickich, a następnie w szkole realnej we Lwowie. W pierwszych latach po wyprowadzce do Krakowa był krawcem^[1].

Zarządzanie zespołami teatralnymi

Pierwsze przedstawienia organizował jako nastolatek we Lwowie. W 1830 r. wyruszył w objazd po miejscowościach prowincjonalnych z zespołem, który założył w Krakowie wspólnie z Feliksem Stobińskim i Józefem Winnickim. Od 1831 r. prowadził samodzielnie zespół w Czerniowicach.

Był jednym z najbardziej ruchliwych i przedsiębiorczych zarządców teatrów prowincjonalnych. Do jego zasług należy szerzenie kultury teatralnej w małych miasteczkach, spośród których niektóre mogły gościć teatr po raz pierwszy dzięki niemu. Zachowały się informacje o występach jego zespołów w wielu miejscowościach: Tarnowie, Rzeszowie, Przemyślu, Samborze, Czerniowicach, Zaleszczykach, Siedlcach, Łukowie, Krasnymstawie^[3], Zamościu, Tomaszowie Lubelskim, Hrubieszowie, Lublinie, Białej Podlaskiej, Łomży, Suwałkach, Druskiennikach, Pułtusku, Radomiu, Ostrołęce, Solcu, Częstochowie, Sieradzu, Płocku, Łowiczu, Łęczycy, Wieluniu, Sandomierzu, Piotrkowie, Busku, Olkuszu, Miechowie, Proszowicach, Skalbmierzu, Jędrzejowie, Rawie Mazowieckiej, Zgierzu, Włocławku, Przasnyszu, Mławie, Płońsku, Lipnie, Sierpcu, Koninie, Janowie, Radomsku, Staszowie, Ojcowie, Turku, Kole, Kutnie, Żychlinie, Tomaszowie Mazowieckim, Brzezinach, Dąbrowie Górniczej, Opatowie, Ostrowcu, Iłży, Puławach, Opolu, Chełmie, Kozienicach, Sochaczewie, Ciechanowie, Rypinie, Dobrzyniu, Izbicy, Skierniewicach, Sławkowie, Będzinie i Pińczowie. Repertuar obejmował głównie komedie Aleksandra Fredry (Pan Jowialski, Zemsta, Damy i huzary, Dożywocie, Zrzędność i przekora) oraz innych współczesnych komediopisarzy (np. Pan Stefan z Pokucia Aleksandra Ładnowskiego). Okresowo zawierał współpracę z innymi przedsiębiorcami teatralnymi, np. z Pawłem Ratajewiczem (1844, 1867)^[1].

Kariera aktorska

Debiutował w Krakowie w 1829 r. w roli Horejki w sztuce Helena czyli Hajdamacy na Ukrainie. Będąc dyrektorem teatrów prowincjonalnych grywał w teatrach stałych w Krakowie i we Lwowie (1832–1833) jednak nie nawiązał trwałej współpracy. W latach 1834–1836 grał w zespole Wincentego Raszewskiego. Współpracował również z Antonim Felińskim^[4] (sez. 1837/1838). W 1875 r. występował w zespole Józefa Teksla w warszawskim teatrze ogródkowym „Eldorado”. Był aktorem charakterystyczny. Wystąpił m.in. w rolach: Wiórka (Gałganduch czyli Trójka hultajska), Jowialskiego (Pan Jowialski), Anzelma (Szkoda wąsów), Wesołowskiego (Płaksa i Wesołowski)^[2], Ekonoma (Wesele w Ojcowie), Cześnika i Rejenta (Zemsta)^[1][5].

Twórczość literacka

Był autorem dwóch utworów dramatycznych: Babia wyspa oraz Przemiany Owidiusza^[1][2].

Życie prywatne

Ożenił się z aktorką Marią z Szumlasińskich.^[6] Ich dzieci: Aniela^[7], Apollo^[8], Jan Nepomucen^[9] oraz Wanda^[10] również związały się zawodowo z teatrem. W 1884 r. wycofał się z teatru i osiadł w Piotrkowie. Ostatnie lata życia spędził w biedzie, wspomagany przez aktorów teatrów warszawskich^[1].

Przypisy

1. Okoński Jan, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 498-500 .
2. Okoński (Jan Chrzciciel), [w:] Encyklopedia powszechna. T. 19, Msta-Optymaci, Warszawa: S. Orgelbrand, 1865, s. 822 [dostęp 2023-10-16] .
3. AgnieszkaA. Szykuła-Żygawska AgnieszkaA., Wędrowne trupy teatralne w XIX wiecznym Krasnymstawie, „Nestor : czasopismo artystyczne” (nr 2), 2012, s. 26 [dostęp 2023-02-01] .
4. Feliński Antoni, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 162 .
5. Jan Okoński [online], Teatr Stary w Lublinie [dostęp 2023-10-16] .
6. Okońska Maria z Szumlasińskich, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 498 .
7. Okońska Aniela, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 497 .
8. Okoński Apollo, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 498 .
9. Okoński Jan Nepomucen, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 500 .
10. Drozdowska Wanda z Okońskich, [w:] Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa: PWN, 1973, s. 144 .

Linki zewnętrzne

• Jan Okoński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2022-11-10] .

Encyklopedie internetowe (osoba):

• ETP: 79328