Pan Jowialski. Komedia w czterech aktach – czteroaktowa komedia Aleksandra Fredry wystawiona po raz pierwszy w 1832, wydana w 1834.
Opis
Sztuka powstała prawdopodobnie w pierwszych miesiącach 1832 (na czystopisie widnieje data 7 kwietnia 1832, będąca zapewne datą rozpoczęcia odpisu)[1]. Prapremiera odbyła się we Lwowie 22 czerwca 1832[2]. W Krakowie sztukę wystawiono po raz pierwszy 28 marca 1833, zaś w Warszawie 10 maja 1835[2]. Drukiem autor ogłosił Pana Jowialskiego w czwartym tomie zbiorowego wydania dzieł w 1834[2]. Zachowało się kilka rękopiśmiennych przekazów tekstu[2]. Od początku XX w. sztuka była wystawiana przynajmniej 87 razy, w tym czterokrotnie jako spektakl telewizyjny: w 2018 w reż. Artura Żmijewskiego, w 1987 w reż. Tadeusza Bradeckiego, w 1982 w reż. Zygmunta Wojdana oraz w 1976 w reż. Olgi Lipińskiej[3][4].
Tytułowy pan Jowialski stał się symbolem starszego gawędziarza, który nieustannie zamęcza otoczenie powtarzaniem historyjek. W treść sztuki wplecione są bajki jak Osiołkowi w żłoby dano, Małpa w kąpieli, Paweł i Gaweł, Czyżyk i zięba, funkcjonujące także jako osobne utwory. Pan Jowialski należy do najczęściej wystawianych sztuk Fredry. W tytułową rolę wcielali się m.in. Wincenty Rapacki, Ludwik Solski, Aleksander Zelwerowicz, Marian Cebulski[5] i Adam Ferency[6].
Treść
Akcja utworu dzieje się w latach 20. XIX wieku w dworze państwa Jowialskich, prawdopodobnie na Podkarpaciu. W dworze spotykają się przedstawiciele różnych pokoleń i środowisk. Reprezentantami anachronicznej staropolskiej szlachty są państwo Jowialscy. Syn i synowa Jowialskich (Szambelan i Szambelanowa) reprezentują pokolenie Oświecenia, jednak ich oświeceniowe ideały są dość powierzchowne. Helena, córka Szambelana, jest czytelniczką dzieł romantycznych. Ludmir i Wiktor reprezentują ubogich artystów. Ludmir, udający pijanego szewczyka, staje się obiektem zabawy towarzystwa. Przebrany za sułtana ma możliwość mówienia otoczeniu prawdy. Ostatecznie zostaje rozpoznany przez Szambelanową jako zaginiony w niemowlęctwie syn jej z pierwszego małżeństwa, otrzymuje rękę Heleny wraz z prawem do dziedzictwa.
-
-
Anna Gostyńska jako Pani Jowialska, 1905
-
Afisz, Teatr Polski w Krakowie, 1857
-
Afisz, Teatr Polski w Krakowie, 1866
-
Afisz, Teatr Miejski w Krakowie, 1898
-
Program, Teatr Polski w Warszawie, 1923
Przypisy
Bibliografia
- Mieczysław Inglot: Romantyzm. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007, s. 11, 163–164. ISBN 978-83-7420-093-6.
- Stanisław Pigoń: Komentarz. W: Aleksander Fredro: Komedie. Seria pierwsza V. T. 5. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956, s. 283–449, seria: Pisma wszystkie.
- Pan Jowialski. Komedia w 4 aktach. Eduteka.pl. [dostęp 2015-10-16].
Linki zewnętrzne