16 marca 1738 Kowno
9 maja 1794 Warszawa
1781–1792
katolicyzm
rzymskokatolicki
1760
1761
17 kwietnia 1763[2]
13 marca 1775[2]
30 kwietnia 1775[1]
30 kwietnia 1775
Ignacy Jakub Massalski
Antoni Onufry OkęckiJózef Ignacy Rybiński
Józef Kazimierz Kossakowski herbu Ślepowron (ur. 16 marca 1738 w Kownie[3], zm. 9 maja 1794 w Warszawie) – biskup inflancko-piltyński od 1781, kustosz wileńskiej kapituły katedralnej w 1789[4], działacz polityczny, konsyliarz z Senatu w konfederacji targowickiej[5], członek konfederacji grodzieńskiej w 1793[6], publicysta, powieściopisarz, komediopisarz i tłumacz.
Urodził się 16 marca roku 1738 w Kownie lub w pobliskich Szyłach[7], jako syn Dominika (zm. 1743), stolnika kowieńskiego i Marianny z Zabiełłów. Pochodził ze znanego na Litwie rodu szlacheckiego, był bratem hetmana Szymona, a także senatorów – kasztelana Antoniego i wojewody Michała. Pierwsze nauki pobierał (1746–1755) w szkołach jezuickich w Kownie i w Akademii Wileńskiej. W 1758, już jako podczaszy kowieński, posłował na sejm (z powiatu kowieńskiego). Rok później otrzymał od króla Augusta III tytuł szambelana. W 1760 wstąpił do seminarium Św. Krzyża w Warszawie. Wkrótce nawiązał bliższe kontakty z podskarbim wielkim litewskim J. Flemmingiem, z którym bywał na sejmikach i trybunałach. Poseł na sejm nadzwyczajny 1761 roku z powiatu kowieńskiego[8]. Był uczestnikiem konfederacji barskiej.
17 kwietnia 1763 przyjął święcenia kapłańskie, studiował w Wilnie i Warszawie. Pełnił kościelne funkcje proboszcza w Wołpie i kanonika w Wilnie, udzielał się także politycznie.
Od 1775 był pisarzem wielkim litewskim, w 1781 odznaczony Orderem Orła Białego, kawaler Orderu Świętego Stanisława od 1778[9].
13 marca 1775 został mianowany biskupem tytularnym Cinna, z obowiązkami biskupa pomocniczego wileńskiego (w Trokach). 17 września 1781 został przeniesiony na biskupstwo inflanckie[10], pełnił także funkcję administratora apostolskiego diecezji kurlandzkiej. Dokonał wówczas wielu oszustw i machinacji finansowych dla wzbogacenia się[potrzebny przypis]. Od 1787 pobierał stałą roczną pensję z ambasady rosyjskiej, otrzymywał 1500 dukatów rocznie[11]. Był protegowanym ambasadora Stackelberga i z jego nominacji zasiadał w Radzie Nieustającej 1782–1786. Jako przeciwnik konstytucji majowej, zainscenizował i inspirował protest J. Suchorzewskiego. 19 grudnia 1791 nadano mu godność biskupa koadiutora wileńskiego (przy osobie Ignacego Massalskiego)[12]. W okresie jego rządów diecezja inflancka została na krótki czas włączona do nowej archidiecezji mohylewskiej (1783). W tym okresie rozbudował rezydencję rodową w Janowie koło Kowna. Członek Departamentu Sprawiedliwości Rady Nieustającej w 1783[13].
Był zwolennikiem stronnictwa rosyjskiego i cesarzowej Katarzyny II. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[14]. Był jednym z sygnatariuszy Konstytucji 3 maja[15]. 27 kwietnia 1792, jako jeden z pierwszych trzynastu sygnatariuszy, podpisał w Petersburgu akt konfederacji targowickiej. Wraz z bratem Szymonem stał na czele targowiczan na Litwie, faktycznie przejął władzę nad Litwą przy pomocy wojsk rosyjskich. Na sejmie grodzieńskim w 1793 został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem[16]. 22 lipca 1793 podpisał traktat cesji przez Rzeczpospolitą ziem zagarniętych przez Rosję, a 25 września cesji ziem zagarniętych przez Prusy w II rozbiorze Polski[17]. Był członkiem Komisji Edukacyjnej Wielkiego Księstwa Litewskiego z nominacji konfederacji targowickiej w 1793[18].
Podczas insurekcji kościuszkowskiej, 17 kwietnia został aresztowany, a 5 dni później cały jego majątek został skonfiskowany na rzecz powstania postanowieniem Rady Zastępczej Tymczasowej[19]. 9 maja został razem z hetmanem wielkim koronnym Piotrem Ożarowskim, marszałkiem Rady Nieustającej Józefem Ankwiczem i hetmanem polnym litewskim Józefem Zabiełłą przekazany przez Radę Zastępczą Tymczasową pod jurysdykcję Sądu Kryminalnego dla Warszawy i Księstwa Mazowieckiego, który po kilku godzinach wydał wyrok śmierci przez powieszenie z natychmiastowym wykonaniem[20]. Trzej pierwsi zostali powieszeni przed ratuszem na Rynku Starego Miasta. Kossakowski, po zdjęciu święceń kapłańskich, został powieszony na szubienicy przed kościołem św. Anny[21]. Pod szubienicę przyniesiono go na krześle[22]. Po zdjęciu z szubienicy jego zwłoki zostały pochowane na polach za Nalewkami[23]. W grudniu 1794 jego ciało ekshumował jeden z członków rodziny i pochował w Janowie[24].
Jego następcą na stolicy biskupiej inflanckiej został krewny, Jan Nepomucen Kossakowski.
Ponadto Kossakowski wydawał pisma urzędowe i pisma w sprawach Kościoła, zobacz Estreicher XX (1905), 136.