Hoczew (gmina)

Hoczew

gmina wiejska
1934–1954[1]
Państwo	Polska
Województwo	1934–39: lwowskie 1945–54: rzeszowskie
Powiat	1934–39: leski 1945–54: leski
Data powstania	1 sierpnia 1934
Data likwidacji	29 września 1954
Siedziba	Hoczew Lesko
Populacja (1943) • liczba ludności	7190
Szczegółowy podział administracyjny (1952)
Liczba gromad 11
brak współrzędnych

Hoczew – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1934–1954^[2] w woj. lwowskim i rzeszowskim (dzisiejsze woj. podkarpackie). Za II RP siedzibą gminy była Hoczew^[3], a po wojnie Lesko (odrębna gmina miejska, a także siedziba gmin Lesko, Wołkowyja i Wola Michowa)^[4].

Historia

1934–1939

Gminę zbiorową Wołkowyja utworzono 1 sierpnia 1934 roku w województwie lwowskim, w powiecie leskim, z dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Bachlowa, Bereska, Dziurdziów, Hoczew, Nowosiółki, Średnia Wieś, Weremień, Zahoczewie, Żerdenka, Żernica Niżna i Żernica Wyżna^[5]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w 11 gromad (sołectw) gminy Hoczew^[6].

1939–1944

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę granica niemiecko-sowiecka przedzieliła gminę wzdłuż Sanu. Zasadnicza część gminy Hoczew została zajęta przez Niemców, wchodząc w skład Landkreis Sanok dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa^[7]. Jedynie prawobrzeżne części gromad Bachlowa (około połowa, bez siedziby) i Średnia Wieś (około jedna czwarta powierzchni, bez siedziby) – zostały włączone do ZSRR i utworzonego tam rejonu ustrzyckiego (zintegrowano je z Uhercami Mineralnymi)^[8]. Do gminy Hoczew włączono natomiast z włączonej do ZSRR gminy Olszanica jej lewobrzeżne części: całą gromadę Bereźnica Niżna oraz fragmenty gromad Myczkowce (bez siedziby) i Zwierzyń (z siedzibą w zakolu Sanu). Fragmenty te utworzyły gromadę Zwierzyń o nowych granicach w gminie Hoczew^[7].

Wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941, na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941, północne połacie przedwojennej gminy Hoczew weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa, gdzie zostały połączone 15 listopada 1941 z gminą Hoczew w dystrykcie krakowskim w Landkreis Sanok^[9]. Po zmianie tej, gmina Hoczew została zrekonfigurowana w jej oryginalnych granicach sprzed 1939. Liczba mieszkańców gminy w 1943 roku wynosiła 7190: 237 w Bachlowej, 952 w Beresce, 536 w Dziurdziowie, 860 w Hoczwi, 648 w Nowosiółkach, 1226 w Średniej Wsi, 444 w Weremieniu, 710 w Zahoczewiu, 211 w Żerdence, 424 w Żernicy Niżnej i 942 w Żernicy Wyżnej^[10].

Latem 1944, po zajęciu terenów na wschód od Sanu przez Armię Czerwoną, podział obszaru zniesionej gminy Hoczew na Sanie zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41^[11][12]. Główny obszar gminy Hoczew wraz z gromadą Bereźnica Niżna oraz ze zmodyfikowaną (tak jak w latach 1939–1949) gromadą Zwierzyń powróciły do Polski i powiatu leskiego.

1945–1954

W marcu 1945 wyznaczono ostatecznie granicę państwową z ZSRR, w wyniku czego do Polski i powiatu leskiego przeszedł rejon Olszanicy^[13]. Do reaktywowanej na tym obszarze gminy Olszanica włączono z powrotem gromady Bereźnica Niżna i Zwierzyń, która przejściowo znajdowały się w gminie Hoczew^[4].

18 sierpnia 1945 gmina Hoczew weszła w skład nowego województwa rzeszowskiego^[14].

Wykaz gromad z 2 listopada 1948 wymienia już ponownie przedwojenny skład gminy Hoczew o liczbie 11 jedenastu gromad^[15]. Ten sam skład powtórzono w spisie z 1 lipca 1952: Bachlowa, Bereska, Dziurdziów, Hoczew, Nowosiółki, Średnia Wieś, Weremień, Zahoczewie, Żerdenka, Żernica Niżna i Żernica Wyżna^[16].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[17]. Równocześnie od Żernicy Niżnej odłączono przysiółek Podgranicze a od Żernicy Wyżnej przysiółek Podgłębokie, włączając je do nowej gromady Baligród^[18].

Gminy Hoczew nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[19], a jej dawny obszar został podzielony między gminy^[20]:

• Baligród – Nowosiółki, Zahoczewie, Żerdenka, Żernica Niżna i Żernica Wyżna;
• Lesko – Bachlowa, Dziurdziów, Hoczew, Średnia Wieś i Weremień;
• Wołkowyja – Berezka.

Przypisy

1. W czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
2. Od 1 sierpnia 1934 do 28 września 1954
3. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Mapa Gmin Rzeczypospolitej Polskiej – podział administracyjny według stanu z dnia 1.IV 1938 roku, Zakł. Kart. W Cukrzyński, S. Goliński i s-ka, Warszawa 1938
4. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948. Brak numerów stron w książce
5. Dz.U. z 1934 r. nr 68, poz. 595
6. Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 101
7. Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
8. Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн
9. Dekret o zmianie granic Starostw Powiatowych i Związków Gmin w Okręgu Krakau, z dnia 3 listopada 1941 r. (Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa z dnia 30 listopada 1941 r., Krakau, Nr. 111, str. 659)
10. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
11. NBUV
12. 1944 рік в історії (history.org.ua)
13. History 1944
14. Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
15. Rzeszowski Dziennik Wojewódzki. R.5, nr 9 (2 listopada 1948) = nr 28
16. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
17. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
18. Uchwała Nr 25/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu leskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 18 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 30 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 41)
19. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
20. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).