Sianki – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1934–1939 w województwie lwowskim (dzisiejsze obwód lwowski/woj. podkarpackie) oraz w odsłonie szczątkowej w latach 1939–1941 pod okupacją niemiecką. Siedzibą władz gminy były Sianki.
Historia
1934–1939
Gminę zbiorową Sianki utworzono 1 sierpnia 1934 roku w powiecie turczańskim w województwie lwowskimz dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Beniowa, Butelka Wyżna, Butla, Hnyła, Jaworów, Sianki i Tureczki Wyżne[3]. Gminy te przekształcono 17 września 1934 w siedem gromad (sołectw) gminy Sianki[4].
1939–1941
Po wybuchu II wojny światowej granica niemiecko-sowiecka przedzieliła gminę wzdłuż Sanu. Większa część obszaru gminy Sianki przeszła pod okupację radziecką, gdzie została zniesiona 17 stycznia 1940, a jej obszar włączony do nowo utworzonrgo tam rejonu wysockiego w obwodzie drohobyckim[5]. Rejon wysocki przekształcono 11 listopada 1940 w rejon boryński[6]
Ponieważ Linia Mołotowa biegła do samego źródła Sanu u styku granic z zagarniętą przez Węgry czechosłowacką Rusią Zakarpacką, w granicach niemieckiej strefy okupacyjnej znalazł się także prawobrzeżny fragment gminy Sianki, obejmujący zachodnie części gromad Beniowa i Sianki, wraz z siedzibą gminy. Okupant utrzymał gminę Sianki w szczątkowej formie, włączając ją do Landkreis Sanok w dystrykcie krakowskim w Generalnym Gubernatorstwie[7].
Podział gromad przedwojennej gminy zamanifestował się następująco:
Podział gromad gminy Sianki w latach 1939–41 (także od 1944)
| Gromada
|
Strefa niemiecka (polska)
|
Strefa radziecka
|
| Obszar gromady
|
Położenie głównej wsi
|
Obszar gromady
|
Położenie głównej wsi
|
| Beniowa
|
większa część
|
X
|
mniejsza część
|
–
|
| Butelka Wyżna
|
–
|
–
|
cała
|
X
|
| Butla
|
–
|
–
|
cała
|
X
|
| Hnyła
|
–
|
–
|
cała
|
X
|
| Jaworów
|
–
|
–
|
cała
|
X
|
| Sianki
|
połowa
|
X
|
połowa
|
–
|
| Tureczki Wyżne
|
–
|
–
|
cała
|
X
|
1941–1945
Rejon boryński przestał istnieć wraz z wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941. Na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 1 sierpnia 1941 wschodnia (prawobrzeżna) część przedwojenej gminy Sianki weszła w skład Generalnego Gubernatorstwa i utworzonego tam nowego dystryktu Galicja[8].
Szczątkową gminę Sianki w Generalnym Gubernatorstwie (obejmującą już tylko zachodnie części Beniowej i Sianek) wyłączono 7 sierpnia 1941 z dystryktu krakowskiego, włączając ją do nowo utworzonego dystyktu galicyjskiego. Sprawiło to, że szczątkowa gmina Sianki (wraz z okrojoną gminą Tarnawa Niżna) stały się jedynym obszarem nigdy nieokupowanym przez ZSRR, który został włączony do dystryktu Galicja[9].
Po zmianie tej zachodnie części Beniowej i Sianek połączyły się ponownie ze wschodnimi częściami Beniowej i Sianek, po czym szczątkową gminą Sianki zniesiono. Beniową włączono do gminy Tarnawa Niżna, a Sianki do reaktywowanej gminy Borynia. Obie weszły w skład w Landkreis Drohobycz dystyktu galicyjskiego w Generalnym Gubernatorstwie[8].
Abstrahując do przedwojennego obszaru gminy Sianki, został on w latach 1941–1944 podzielone między trzema gminami: Tarnawa Niżna (część północna z Beniową), Borynia (część środkowa z Butelka Wyżną, Jaworowem, Siankami i Tureczkami Wyżnymi) i Wysocko Wyżne (część południowa z Butlą i Hnyłą)[10].
Latem 1944 przywrócono ponownie granicę na Sanie po zajęciu wschodnich terenów przez Armię Czerwoną. Podział przedwojennej gminy Sianki zamanifestował się identycznie co w latach 1940–41, czyli jej prawobrzeżna część została odcięta i włączono do reaktywowanych 31 lipca 1944 rejonów: turczańskiego (główna częsć) i boryńskiego (wschodnia częsć Beniowej) w ZSRR[11]. Położona po lewej stronie Sanu zachodnia część Beniowej pozostała przy gminie Tarnawa Niżna; tam też włączono zachodnią część Sianek, które przez to stały się najdalej na południe wysuniętym terytorium Polski w jej nowych granicach[12]. Gmina Tarnawa Niżna powróciła w marcu 1945 do reaktywowanyego powiatu leskiego, który 18 grudnia 1945 wszedł z kolei w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego[13].
1945–1952
W wyniku włączenia do Polski w grudniu 1951 prawie całego rejonu ustrzyckiego w ramach umowy o zmianie granic z 15 lutego 1951, obszar ten przekształcono w nowy powiat ustrzycki z siedzibą w Ustrzykach Dolnych[14]. Powiat ten zasilono o m.in. całą gminę Tarnawa Niżna (z Beniową i Siankami), którą 1 stycznia 1952 zniesiono, właczając jej obszar do rekatywowanej gminy Szewczenko (Lutowiska)[15]. 29 września 1952 obszar odzyskany od ZSRR podzielono na cztery gromady[16]. Jednak na obszarze zniesionej gminy Tarnawa Niżna nie utworzono ani jednej gromady, co spowodowane było kompletnym spaleniem i wyludnieniem tych miejscowości pod koniec wojny i po jej zakończeniu, w tym w toku walk z UPA. Zachowano jednak oryginalny podział obszaru na obręby ewidencyjne w granicach (i o nazwach) dawych gmin katastralnych (gromad), które później stopniowo zaludniano, tworząc nowe miejscowości i sołectwa[17]. Jednak Beniowa i Sianki w granicach Polski nie zostały dotąd zaludnione.
Przypisy
- ↑ W czasie II wojny światowej poza administracją polską, po II wojnie światowej poza granicami Polski
- ↑ Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 556
- ↑ Lwowski Dziennik Wojewódzki. 1934, nr 19, poz. 116
- ↑ Хроніка за 17 січня 1940 року на сайті Інститут історії України НАН Україн
- ↑ State Archive of the Lviv region.
- ↑ Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
- ↑ a b Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ Verordnungsblatt für das Generalgouvernement = Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa. 1941, Nr 111 (30 November)
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ 1944 рік в історії (history.org.ua)
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 168
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. 1952, nr 12, poz. 55
- ↑ GUS. Statystyczna charakterystyka miejscowości w gromadach: pow. Ustrzyki Dolne, woj. rzeszowskie (1971)
