Dawniej do Dębowca należała, dziś położona w Simoradzu, Dębina (niem. Eichenfeld), od reszty Simoradza oddzielona potokiem Wilamowickim, niegdyś należąca do „Jana na Dębowcu”, który podarował ją Simoradzowi[7].
Powstała być może jeszcze w połowie XIII wieku, była etnicznie polska, lecz w trakcie spisywania Liber fundationis... nie w pełni uformowana (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek). W tym czasie jednak osiedliła się tu nieznana liczba osadników niemieckich. Nadali oni wspólnej miejscowości niemiecką nazwę Baumgarten i przyczynili się do jej szybszego rozwoju[11]. Owa niemiecka nazwa w postaci Bemgard ujawniła się po raz pierwszy w sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii (miejscowości) archiprezbiteratu w Cieszynie[12][13]. Tutejszej parafii św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy początkowo służył kościół drewniany[14]. Parafia została ponownie wymieniona w spisie sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 pod nazwą Bomgarte[15].
Dość szybko Dębowiec został własnością szlachecką. Stał się gniazdem rodowym szeroko rozgałęzionej rodziny szlacheckiej Słopów (Szłopów, Szłapów), pieczętującej się herbem Kornicz[16], której przedstawiciele osiągnęli w kolejnych latach szereg nie tylko lokalnych urzędów. Pierwszy znany z nich, Mikołaj Słop z Dębowca i Kóz (ur. ok. 1400 - zm. po 18 października 1475), piastował w latach 1434-1438 godność marszałka księstwa cieszyńskiego, skąd nosił później przydomek „Marszałek”[17]. Pod koniec życia (od 24 listopada 1464) był kasztelanem oświęcimskim[18]. Jego prawnuk, Jan z Dębowca (ur. ok. 1508 - zm. przed 7 marca 1550) był od 1534 r. aż do śmierci żupanem orawskim i właścicielem Zamku Orawskiego[17].
W XVI wieku z racji niedostatku produkowanej żywności przez pola uprawne na tym terenie zaczęły powstawać pierwsze gospodarstwa rybne.
W okresie reformacji miejscowa ludność w znacznym stopniu przyjęła nowe wyznanie luterańskie oraz przejęła miejscowy kościół, który został zwrócony katolikom przez specjalną komisję w 1654. 15 marca 1793 miejscowość została zakupiona przez księcia cieszyńskiego Alberta Sasko-Cieszyńskiego od Marklowskich[19]. Do 1807 roku dzieci z Dębowca uczęszczały do szkoły w Simoradzu. W tym roku powstał jednak w miejscowości pierwszy budynek szkolny. W latach 1854–1856 wybudowano nowy, murowany kościół parafialny, konsekrowany w 1857, po czym rozebrany został poprzedni kościół drewniany.
W roku 1907 Gwarectwo Ostrawsko-Karwińskie podjęło na terenie Dębowca wiercenia w poszukiwaniu nowych złóż węgla. Po osiągnięciu głębokości 680 m, 10 października 1908 r. nastąpił gwałtowny wybuch gazu ziemnego, który rozrzucił elementy konstrukcji wiertniczej w promieniu 500 m. Huk wybuchu i wydobywających się gazów było słychać w Cieszynie, a nawet w odległej o 30 km Morawskiej Ostrawie. Gaz wydobywał się przez kilka miesięcy, a w 1909 r. całość zniszczył kilkudniowy pożar[20].
W 1905 założono w Dębowcu oddział Ochotniczej Straży Pożarnej. W 1908 wybudowano budynek szkolny z okazji sześćdziesięciolecia panowania monarchy austriackiego Franciszka Józefa. W 1912 na miejscowym cmentarzu ewangelickim poświęcono kaplicę, obecny kościół Zbawiciela.
Po agresji wojsk niemieckich na Polskę w 1939 miejscowość została włączona do III Rzeszy. W nocy z 15 na 16 lutego 1941 na terenie Dębowca zostali zrzuceni na teren okupowanej Polski pierwsi Cichociemni. Brytyjski bombowiec „Adolphus” odbywał swój pierwszy lot do Polski, aby zrzucić skoczków pod Włoszczowę; błąd nawigatora oraz brak paliwa zmusił go do zrzutu spadochroniarzy, wśród których znajdowali się: Józef Zabielski (ps. Żbik), mjr Stanisław Krzymowski (ps. Kostka) i kurier Czesław Raczkowski (ps. Orkan), którzy później przedostali się do Krakowa. Zdarzenie to zostało upamiętnione odsłoniętym w 1991 obeliskiem w centrum miejscowości. W styczniu 1945 wycofujące się wojska niemieckie ewakuowały więźniów goleszowskiej filii obozu zagłady w Oświęcimiu, po drodze w „marszu śmierci” zginęło ich tu 19. Upamiętnia ich pomnik odsłonięty w 1949 w Dębowcu na tzw. Dolcach pod laskiem „Dólka”.
W 1950 r. grupa chłopów z Dębowca założyła pierwszą w powiecie cieszyńskim rolniczą spółdzielnię produkcyjną[25]. Po drugiej wojnie światowej wznowiono też wydobycie gazu ziemnego. Jest on wydobywany do dziś, podobnie jak solankajodowo-bromowa. W 1960 do użytku oddano budynek przedszkola.
10 listopada 1993 uroczyście otwarto nowy budynek szkolny, w którym dziś funkcjonują szkoła podstawowa i gimnazjum, przy których znajdują się sala gimnastyczna (ukończona w 1998), boisko szkolne (swoje mecze na nim rozgrywa też LKS „Strażak” Dębowiec) i boiska do siatkówki plażowej. Po otwarciu nowego budynku szkolnego w starej szkole przez 8 lat nie prowadzono zajęć. Wznowiono je w 2001 po remoncie, dla klas od pierwszej do trzeciej szkoły podstawowej.
Religia
Na terenie Dębowca działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:
niebieska trasa rowerowa nr 254 – Kaczyce – Kończyce Wielkie – Dębowiec (14 km)
żółta trasa rowerowa nr 11 – Landek – Skoczów – Cieszyn (39 km)
Zabytek i pomniki przyrody
Jedynym zabytkiem na obszarze miejscowości wpisanym do rejestru zabytków nieruchomych a zarazem najstarszym budynkiem jest przystający do obory folwarcznyspichlerz z przełomu XVIII i XIX wieku leżący na ul. Szkolnej 41[26]. Zbudowany jest z kamienia i cegły, na planie ośmioboku, baniasty dach przykryty jest gontem.
Wzdłuż Knajki rośnie wiele starych dębów, z czego pięć jest zarejestrowanych jako pomniki przyrody[27].
↑Polski słownik biograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków 1999, s. 42-43.
↑ abPrzemysław Stanko. Príbuzenské vzťahy oravského župana Jána z Dubovca a Kôz. „Genealogicko-heraldický hlas”. 1/2006, s. 3-7. Slovenská genealogicko-heraldická spoločnosť, Martin. (słow.).
↑Wykaz pomników przyrody na terenie Śląska Cieszyńskiego. W: Henryk Mróz: Śląsk Cieszyński, Środowisko naturalne. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 1997, s. 66. ISBN 83-903589-9-9.
Bibliografia
O Dębowcu i Olbrachcicach. Cieszyn: Interfeon, 2001. ISBN 83-87308-45-5. Brak numerów stron w książce
Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
_COA.svg)
