Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia wynosi 1318 ha[5], a liczba ludności 2016, co daje gęstość zaludnienia równą 153 os./km².
Geografia
Ochaby leżą w regionie Doliny Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej[6]. Miejscowość położona jest na stosunkowo płaskim terenie o średniej wysokości ok. 260 m n.p.m., powstałym w wyniku erozji lodowcowej oraz rzecznej przepływającej przez miejscowość z południa na północ Wisły. Na południu, w rejonie Kępy Wiślickiej miejscowość sięga do 340 m n.p.m.[1] Od wschodu sąsiaduje z Kiczycami, od południa z Wiślicą, od zachodu z Dębowcem i Pruchną a od północy z Drogomyślem i na krótkim odcinku z Zaborzem.
Tradycyjnie Ochaby dzielą się na dwie części:
Ochaby Wielkie (identyfikator SIMC: 0999713) – północna część sołectwa, 914 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Baranowice (0067346), Kościelnik (0067398), Podbór (0067406), Spalenisko (0067412);
Ochaby Małe (identyfikator SIMC: 0999707) – południowa część sołectwa, 1102 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Bagna (0067330), Buczyna (0067352), Kamieniec (0067369), Kępa (0067375), Kolonia (0067381), Zawodzie (0067429);
Sołectwo Ochaby: Ochaby Wielkie i Małe
Historia
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol.Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Ochabe[7][8][9]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (aczkolwiek układ wsi nie wskazuje aby stało się to na tzw. surowym korzeniu lecz na bazie starszej drobnej osady[10]), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Pierwotne centrum osadnicze znajdowało się w rejonie obecnego kościoła parafialnego i na północ od niego, na prawym brzegu Wisły. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
30 lipca 1392 część wsi została zakupiona przez Gocha z Ochab od Mikołaja z Wojciechowej Wsi za 100 grzywien groszy praskich[11][12][1]. Możliwe że w ten sposób z początkowo jednolitej wsi zaczęły się wyodrębniać późniejsze Ochaby Małe, po raz pierwszy wzmiankowane w 1447[13][14]. Założona w przełomie XIV i XV wieku ochabska parafia św. Marcina Biskupa i Wyznawcy[15] liczyła w połowie XV wieku 90 parafian[16]. W 1454 na mocy umowy rozstrzygającej spór o dobra ochabskie, kiczyckie, drogomyskie i zawadzkie wynikły po śmierci Gocha z Ochab miejscowość otrzymał Jasiek z Bełsznicy. W 1481 książę cieszyński Kazimierz II potwierdził przywileje wsi oraz podarował Ochaby Mikołajowi Brodeckiemu, marszałkowi księstwa. Z 1488 roku pochodzi kolejny dokument mówiący o stawach rybnych w Ochabach[17]. Kolejnym znanym właścicielem Ochab (Wielkich bądź Małych) był Zych Hus z Kremży, starosta cieszyński i pan na Dębowcu, który w 1497 wymienił Wędrynię i Liderów za Ochaby z Janem Cyganem ze Słupska[18]
. W XVI wieku właścicielem Ochab był również Franciszek Gellhorn z Grodkowa. W 1540 właścicielem Ochab Małych był Mikołaj Kloch z Bestwiny, z kolei w 1591 panem Ochab Wielkich był Daniel Spiegel z Szydłowic. Rok później oraz w 1595 właścicielami Ochab Wielkich byli przedstawiciele rodu Hałcnowskich. W 1614 Ochaby Wielkie zostały wzięte w zastaw od Wacława Hałcnowskiego przez Adama z rodu Bludowskich[19].
W 1616 Ochaby Małe wraz z działem w Ochabach Wielkich otrzymali po Katarzynie Mitmajer z Błogocic jej brat Adam oraz córka Dorota. Z kolei w 1624 panem na Małych i Wielkich Ochabach był Jerzy Gołkowski z Gołkowic, a w 1627 właścicielem Ochab Małych i działu w Ochabach Wielkich był już Jan Radocki. W tymże roku część Ochab Wielkich zakupił od Goczałkowskich Wilhelm Fragstein z Naczesławic. W 1660 Ochaby Wielkie nabył Ferdynand Fryderyk Sobek, a w 1698 Judyta Marklowska, która sprzedała je baronowi Jerzemu Fryderykowi Bludowskiemu. Baron Bludowski w 1722 dokupił Małe Ochaby. Skonsolidowany majątek ochabski wraz z Pruchną, Rychułdem i Bąkowem zakupił później Maksymilian Kalisz. W 1798 roku Ochaby zostały odkupione przez Komorę Cieszyńską i do 1920 właścicielami tego majątku pozostawali habsburscy książęta cieszyńscy. Pod koniec XVIII wieku powstał Auer Hof, trzeci już folwark Komory[20].
Po II wojnie światowej istniejąca od 1890 r. stadnina koni w pobliskiej Pruchnej została rozbudowana a w Ochabach utworzono nowe gospodarstwo. Stadnina ta stała się w następnych latach jedną z największych na Śląsku oraz jako jedyna w Polsce hodowała konie rasy anglo-arabskiej typu francuskiego. Obok stadniny znajdował się Ośrodek Sportów Konnych, gdzie trenowali zawodnicy i odbywały się zawody w skokach przez przeszkody. Po przemianach ustrojowych w Polsce w roku 1989 stadniny w Pruchnej i Ochabach zostały rozdzielone a ta w Ochabach pozostała własnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 2009 Stadnina Koni postanowiła wystawić Ośrodek Sportów Konnych wraz z terenem o powierzchni 5,2 ha na sprzedaż[25], co stało się w 2010[26]. Nowy inwestor, pod nazwą Dream Park Ochaby, chce utworzyć na tym terenie Park Rozrywki i Edukacji będący połączeniem dinoparku, prehistorycznego oceanarium oraz parku miniatur[27][28]. W 2012 stadnina została sprzedana prywatnemu właścicielowi[29].
↑Z tego 613 w Ochabach Wielkich, 563 w Małych; powierzchnia: 1322 hektarów, gęstość zaludnienia 84,3 os./km², 148 budynków (88 w Wielkich, 60 w Małych); 1095 zameldowanych na stałe, 1045 (95,4%) polsko-, 50 (4,6%) niemieckojęzycznych; 753 (67,6%) katolików (613, 80,9% w Wielkich, 501, 89% w Małych), 355 (31,9%) ewangelików (217, 35,4% w Wielkich, 138, 27,5% w Małych), 6 (0,5%) izraelitów (wszyscy w Ochabach Wielkich)
↑Powierzchnia Ochab Wielkich - 758 ha, Małych - 563 ha; 1080 zameldowanych na stałe, 1008 (993,3%) polsko-, 72 (6,7%) niemieckojęzycznych; 713 (64,8%) katolików, 381 (34,6%) ewangelików, 7 (0,6%) izraelitów
↑Z tego 520 w Ochabach Małych, 583 w Ochabach Wielkich; 1099 narodowości polskiej-, 4 niemieckiej; 723 katolików, 373 ewangelików (231 w Ochabach Wielkich, 142 w Ochabach Małych), 7 wyznania mojżeszowego (w Ochabach Wielkich)
Wiesław Kuś. Zarys dziejów wsi Ochaby. „Kalendarz Skoczowski”, s. 213-220, 1997.
Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
.JPG)
