Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie

Bazylika kolegiacka
Wniebowzięcia NMP w Koronowie

Bazylika Koronowska

65/31 z dnia 1931-03-04 4 marca 1931(dts)[1]
kościół parafialny, kolegiata, bazylika mniejsza
Bazylika Koronowska (widok z ul. Bydgoskiej)
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Koronowo
Adres	ul. Bydgoska 23 86-010 Koronowo
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie
Bazylika mniejsza • nadający tytuł	od 5 marca 2011 papież Benedykt XVI
Wezwanie	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Historia Data rozpoczęcia budowy 1289 Data zakończenia budowy XIII–XIV wiek Aktualne przeznaczenie kościół parafialny i kolegiata
Dane świątyni Styl gotyk, barok Architekt mnich Theodricus Świątynia • materiał bud. • długość • cegła 72 m Liczba naw 3 Szerokość transeptu 28 m
Położenie na mapie Koronowa Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Koronowie
Położenie na mapie Polski Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Koronowie
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Koronowie
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Koronowie
Położenie na mapie gminy Koronowo Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia NMP w Koronowie
53°18′32,62″N 17°56′08,48″E
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Koronowie, zwana także bazyliką Koronowską lub kolegiatą Koronowską – rzymskokatolicki zabytkowy kościół przyklasztorny z XIII i XIV wieku – dawnego koronowskiego opactwa cystersów. Gotycki kościół parafialny przebudowany później częściowo w stylu barokowym, należący do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny przy ulicy Bydgoskiej w Koronowie.

Historia

Nawa główna i prezbiterium

Historia bazyliki Wniebowzięcia NMP w Koronowie wiąże się z historią opactwa cysterskiego, które zostało do współczesnego Koronowa (ówcześnie znanego jako wieś Śmiewce) translokowane z opactwa byszewskiego w 1289. Wraz z przybyciem pierwszych mnichów rozpoczęła się budowa kościoła. Ze względu na bliskość Byszewa nie budowano żadnych obiektów tymczasowych, a od razu przystąpiono do wznoszenia właściwej bryły kościoła. Za twórcę projektu uważa się mnicha Theodricusa^[2]. Ze względu na ogrom budowli gotycki kościół wznoszono etapami, aż do połowy XIV wieku. Pierwszym etapem było wzniesienie prezbiterium. Następnie w pierwszej połowie XIV wieku wybudowano trójnawowy, siedmioprzęsłowy korpus o układzie bazylikowym oraz rząd siedmiu kaplic przy nawie północnej^[3]. Dokładna data zakończenia budowy nie jest znana, jednak w 1350 opactwo koronowskie przekazało znaczne sumy na budowę katedry gnieźnieńskiej, co może świadczyć o całkowitym zakończeniu budowy kościoła i klasztoru w Koronowie^[4].

Po kilkudziesięciu latach świetności, w drugiej połowie XIV wieku kościół i klasztor zostały spalone, natomiast w 1411 zajęte przez krzyżaków^[5]. Trudne czasy trwały aż do pokoju toruńskiego, po którym nastąpił okres stabilizacji i rozwoju. W 1523 biskup Mikołaj Mściwy konsekrował kościół oraz siedem nowych ołtarzy^[2][4]. W roku 1656 kościół i klasztor były niszczone przez Szwedów. Znaczącej przebudowy kościoła dokonano na przełomie XVII i XVIII wieku, za rządów opata Ignacego Gnińskiego. Nadano wtedy kościelnemu wnętrzu cechy barokowe. Zbarokizowano również trzy gotyckie szczyty świątyni, gotyckie okna, oraz dodano barokowe hełmy^[3].

W 1819 nastąpiła kasata klasztoru, a kościół przeznaczono na świątynię parafialną. 18 października 2000 erygowano Kapituła Kolegiacką Koronowską dla której kościół stał się kolegiatą. 9 października 2010 papież Benedykt XVI podniósł kolegiatę do rangi bazyliki mniejszej. Uroczyste ogłoszenie decyzji papieskiej odbyło się 5 marca 2011^[4][6].

Architektura

Kościół wzniesiony został z cegły w stylu gotyckim jako trójnawowa bazylika z transeptem i dwoma rzędami kaplic^[4]. Bryła kościoła ma znaczne rozmiary. Jej długość wynosi 72 metry, a szerokość w transepcie 28 metrów^[3]. Ponieważ budowę kościoła prowadzono etapami, północny rząd kaplic wybudowany w XIV wieku wykonany jest w stylu gotyckim, natomiast południowy z XVII wieku w stylu barokowym.

Kościół posiada bardzo bogate wyposażenie oraz elementy architektoniczne. W prezbiterium zachowane są dwa gotyckie, ceramiczne, maskowe wsporniki sklepienne. Zewnętrzne ramię transeptu pokrywają fragmenty fryzu z XIV w. wykonanego z barwnych glazurowanych płytek ceramicznych z różnie odczytywanymi przedstawieniami. Sklepienia kościoła pokryte są bogatą dekoracją stiukową^[7].

Bazylika posiada co najmniej jedną kryptę. Są w niej pochówki zakonników z drugiej połowy XIII w. Rzeczona krypta jest jedyną znaną na terenie obiektu. Możliwe, że na terenie kościoła znajdują się kolejne krypty.^[8]

Wyposażenie

Ołtarz główny bazyliki kolegiackiej z obrazem B.Strobla

Nawa główna w stronę organów z barokową amboną i 10-cioma obrazami Franciszka Remela z 1758 roku

Wnętrze kościoła ma barokowo-rokokowy charakter. Najokazalszym elementem wyposażenia jest ołtarz główny z obrazami Bartłomieja Strobla. Ołtarz ten wykonany został w 1738 roku przez miejscowego cystersa Alanusa Chilickiego. Ołtarz jest drewniany, polichromowany kolorystycznie, złocony, z motywami roślinnymi. Wieńczy go baldachim i figura św. Benedykta Papieża. W ołtarzu znajdują się dwa obrazy Bartłomieja Strobla: w części środkowej Wniebowzięcie NMP ze świętymi Janem Ewangelistą (patronem św. Bernarda z Clairvaux) i Apostołami u grobu, a w górnej Powitanie Maryi w Niebie przez Chrystusa. Drewniana, polichromowana w kolorze brązów ambona pochodzi z końca XVII w. Charakteryzuje ją bogata dekoracja rzeźbiarska^[7].

W prezbiterium umieszczone są również drewniane stalle, dwukondygnacyjne, barokowe pochodzące z końca XVII wieku. Rozmieszczone po obu stronach prezbiterium zdobione są płaskorzeźbami i progami w kształcie leżących lwów, a ich zwieńczenie stanowią baldachimy z ażurowa dekoracją. Jednokondygnacyjne stalle znajdują się również w transepcie. Cennym dziełem sztuki jest cykl dziesięciu obrazów autorstwa Franciszka Remela z 1758 roku przedstawiających zdarzenia z życia klasztoru. W zakończeniu nawy środkowej umieszczony jest drewniany chór muzyczny, rokokowy z końca XVIII wieku. W południowym ramieniu transeptu umieszczona jest barokowa drewniana chrzcielnica, malowana, częściowo złocona pochodząca z 2 połowy XVII wieku. Ambona z XVII wieku zdobiona bogatą dekoracją rzeźbiarską zawierającą między innymi glob z gwiazdami i księżycem otoczony aniołami z trąbami i kartuszami oraz rzeźbę św. Michała Archanioła z krzyżem w zwieńczeniu^[2][7].

Galeria

• 
  Barokowe archanioły w ołtarzu głównym
• 
  Barokowy ołtarz w transepcie
• 
  Barokowy ołtarz w kaplicy
• 
  Barokowy ołtarz boczny
• 
  Obraz nawrócenie księcia Akwitanii
• 
  Obraz św.Bernarda z Clairvaux przed papieżem
• 
  Obraz Matki Bożej z zakonnikami cysterskimi
• 
  Prospekt organowy
• 
  Barokowa figura Chrystusa Ecce Homo
• 
  Barokowa figura Matki Bożej
• 
  Widok kościoła około 1925

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 [dostęp 2012-12-26] .
2. Odznaka krajoznawcza województwa kujawsko-pomorskiego. pttk.pl. [dostęp 2012-12-26].
3. Kościół pocysterski w Koronowie. InTour.pl. [dostęp 2012-12-26].
4. Historia parafii.. Parafia Wniebowzięcia NMP w Koronowie. [dostęp 2012-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-23)].
5. Koronowscy Cystersi. Oficjalna strona miasta i gminy Koronowo. [dostęp 2012-12-26].
6. Nowa bazylika mniejsza. wiara.pl. [dostęp 2012-12-26].
7. Koronowo. Szlak Cysterski w Polsce. [dostęp 2012-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-09)].
8. Koronowskie krypty. Jakie tajemnice skrywają? [online], koronowo.org, 21 sierpnia 2021 [dostęp 2021-11-27]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona