Kościół znajduje się w XIII Rione Rzymu – Zatybrze (Trastevere) przy Piazza Santa Maria in Trastevere[2].
Historia
Według legendy kościół ufundował Kalikst I w latach 217–222.[4] Jednak bardziej prawdopodobne jest, że – tak jak praktykowano w tamtych czasach – w jego domu odbywały się spotkania modlitewne grupy chrześcijan[4]. Natomiast budowlę o charakterze sakralnym w tym miejscu postawił Juliusz I pomiędzy 340 a 352 rokiem[4][2]. W aktach synodu z 499 roku kościół określony został jako Titulus Iulii, natomiast dopiero podczas kolejnego synodu w 595 roku jako Titulus Iulii et Callisti[2].
W VIII i IX wieku kościół podlegał przebudowom, podczas których m.in. dodano nawy boczne[4]. W tym czasie w kościele umieszczono relikwie św. Kaliksta przeniesione z katakumb[4]. W latach 1138–1148 miała miejsce kolejna przebudowa na polecenie papieża Innocentego II, podczas której wykorzystano materiał pochodzący z term Karakalli[2]. W 1291 Pietro Cavallini ozdobił fasadę kościoła mozaikami na zlecenie Bertolda Stefaneschiego. W latach 1580–1585 prawdopodobnie Martino Longhi Starszy odnowił kościół i zbudował kaplicę Altemps. Z kolei w 1617 Domenichino ozdobił kasetonowy strop. W 1702 papież Klemens XI zlecił przebudowę portykuCarlowi Fontanie[4], a w 1866–1877 Virginio Vespignani odrestaurował kościół[4].
Dzwonnica bazyliki pochodzi z XII wieku, ma cztery kondygnacje powyżej linii dachu, które oddzielone są ozdobnymi gzymsami[2]. Na drugiej kondygnacji jest ok. 250-letni zegar[2]. W niszy na szczycie dzwonnicy umieszczono XVII-wieczną mozaikę Matka Boża z Dzieciątkiem[4].
W górnej części fasady znajduje się mozaika z XIII wieku przedstawiająca tronującą Matkę Bożą, dwóch donatorów i 10 postaci kobiecych, symbolizujących ewangeliczne Panny Mądre i Głupie[2].
Bazylika jest trójnawowa, podzielona przez 21[2] granitowych kolumn pochodzących z term Karakalli[4]. Drewniany sufit został zaprojektowany w 1617 r. przez Domenichino, w jego centrum znajduje się malowidło Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny[2]. Z kolei na ścianach bocznych nawy głównej znajduje się 16 fresków z lat 1865–1866 różnego autorstwa przedstawiających świętych męczenników[2].
Wnętrze bazyliki
Sufit bazyliki
Widok na ołtarz główny
W prezbiterium umieszczono cyborium na czterech kolumnach, dzieło Vespignaniego[4]. Pod ołtarzem głównym znajduje się konfesja z relikwiami świętych: Kaliksta, Korneliusza, Juliusza i Kalepodiusza, które zostały przeniesione w to miejsce z katakumb w 790 roku[2].
Apsyda dekorowana jest mozaikami. W jej górnej części znajduje się Chrystus z Maryją po prawicy i ze świętymi po obu stronach (po prawej: św. Piotr, Korneliusz, Juliusz i Kalepodiusz, po lewej: papież Innocenty z modelem kościoła w rękach, Wawrzyniec i Kalikst)[2]. W pasie poniżej znajduje się Baranek Boży i 12 owiec symbolizujących Apostołów[4]. Poniżej z kolei na wysokości okien umieszczono cykl mozaik ze scenami z życia Maryi prawdopodobnie z lat 1290–1291 autorstwa Pietra Cavalliniego[2]. Nad stallami znajdują się freski Agostino Ciampelli z 1600 roku przedstawiające anioły i symbole maryjne[2].
W trzech oknach nad wejściem znajdują się witraże z XIX wieku, przedstawiające (od lewej do prawej) trzech świętych papieży: Juliusza, Kaliksta i Korneliusza[2].
Podłoga jest w stylu Cosmatich, ale została odrestaurowana i przebudowana w XIX wieku, chociaż w sposób ogólnie wierny oryginalnemu projektowi[2].
W prawej nawie za wejściem bocznym zlokalizowana jest zakratowana nisza, w której umieszczono łańcuch i kamień, wg tradycji przywiązany do szyi św. Kaliksta podczas wrzucania go do studni[4].
Witraże ze świętymi papieżami: Juliszem, Kalikstem i Korneliuszem
Nisza z kamieniem, który wg tradycji przywiązano do szyi św. Kaliksta
Kaplica po lewej stronie prezbiterium nosi nazwę Kaplicy Altemps (od nazwiska kard. Marco Sittico Altemps)[4]. W ołtarzu tej kaplicy znajduje się obraz Madonna della Clemenza z VI-IX wieku[2]. Projektantem kaplicy Altemps był Martino Longhi Starszy, natomiast została ona udekorowana stiukiem i freskami autorstwa Pasquale Cati (przedstawiającymi m.in. Sobór Trydencki)[4].
W westybulu znajdują się dwa fragmenty mozaiki z I wieku przedstawiające ptactwo wodne i sceny morskie, pochodzące z Palestriny[2].
Pod posadzką kaplicy chrzcielnej (projektu Filippo Raguzzini z 1741 roku) w 1920 roku odkryto antyczne ruiny zabudowań mieszkalnych – być może są to pozostałości domu papieża Kaliksta I[4].
W XVI wieku kardynałem tego kościoła był Stanisław Hozjusz, który został w nim pochowany (jego płyta nagrobna została wmurowana w pobliżu ołtarza po prawej stronie nawy).
Rudolf HülsSari Gilbert, Michael Brouse: Przewodnik National Geographic – Rzym. G+J RBA Sp. z o.o.& Co. Spółka Komandytowa, 2002, s. 182-183. ISBN 83-88132-81-4.
Przewodniki Wiedzy i Życia – Rzym. Hachette Livre Polska Sp. z o.o., 2006, s. 212-213. ISBN 83-7184-448-4.
.jpg)
.jpg)
_11.jpg)
