Aleja Jana Pawła II w Warszawie

Aleja Jana Pawła II w Warszawie

Nowolipki, Muranów, Mirów, Śródmieście Północne, Sady Żoliborskie, Stary Żoliborz
Aleja Jana Pawła II, widok z ul. Elektoralnej w kierunku północnym
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Długość	4,2 km
Poprzednie nazwy	Juliana Marchlewskiego
Przebieg
↑ ul. Chałubińskiego 0m rondo Czterdziestolatka ← Al. Jerozolimskie → 185m ul. Chmielna 315m ul. Złota 440m ul. Sienna 500m ul. Śliska 640m rondo ONZ ← ul. Świętokrzyska → ul. Prosta 745m ul. Twarda 965m ul. Grzybowska 1150m ul. Krochmalna plac Mirowski 1310m ul. Ptasia 1380m ul. Elektoralna 1530m ul. Ogrodowa 1690m al. „Solidarności” 1840m ul. Nowolipie 1850m ul. Nowolipie 2030m ul. Nowolipki 2170m ul. Dzielna 2370m ul. Anielewicza 2635m ul. Miła 2775m ul. Niska 2845m ul. Stawki 3130m ul. Dzika 3245m rondo Zgrupowania AK „Radosław” ← ul. Z. Słomińskiego ↗ ul. Okopowa 3790m Linie kolejowe 20 i 509 4200m pl. Grunwaldzki ← al. Wojska Polskiego → ul. Władysława Broniewskiego ↓ ul. ks. Jerzego Popiełuszki
Położenie na mapie Warszawy Aleja Jana Pawła II w Warszawie
Położenie na mapie Polski Aleja Jana Pawła II w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Aleja Jana Pawła II w Warszawie
52°14′49,0″N 20°59′20,0″E

Budowa Trasy N-S w rejonie obecnego skrzyżowania z al. „Solidarności” ok. 1955

Ulica na wysokości ulic Anielewicza i Miłej w latach 70.

Aleja na wysokości Hal Mirowskich (2021)

Aleja na wysokości ulicy Anielewicza (2023)

Ulica na wysokości ul. Dzikiej (2023)

Aleja Jana Pawła II – ulica w warszawskich dzielnicach: Wola, Śródmieście i Żoliborz, biegnąca od Alej Jerozolimskich do alei Wojska Polskiego.

Jest jedną z głównych arterii Warszawy prowadzących z południa na północ^[1].

Przebieg

Aleja jest przedłużeniem w kierunku północnym ul. Tytusa Chałubińskiego oraz ul. ks. Jerzego Popiełuszki w kierunku południowym. Na całej długości jest ulicą dwujezdniową, rozdzieloną pasem zieleni, w którym wyznaczone jest torowisko tramwajowe.

Wzdłuż całej długości alei znajduje się ścieżka rowerowa. Niektóre jej odcinki wytyczono po wschodniej, a inne po zachodniej stronie alei.

Historia

Aleję projektowano już przed 1939, jednak prace nie rozpoczęły się przed II wojną światową, gdyż koszty wykupu terenów w jednym z najgęściej zaludnionych i zabudowanych przed wojną rejonów Warszawy były dla miasta zbyt wysokie.

Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 19 grudnia 1949 nadano planowanej arterii na odcinku pomiędzy Alejami Jerozolimskimi a ul. Krajowej Rady Narodowej^[a] nazwę upamiętniającą Juliana Marchlewskiego^[2][3]. Przebijanie ulicy rozpoczęto od strony południowej. 21 stycznia 1952 oddano do użytku linię trolejbusową wzdłuż powstającej ulicy na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z Alejami Jerozolimskimi i ul. Sienną. Na skrzyżowaniu z ul. Sienną wykonano tymczasową pętlę. 9 listopada 1952, po wyburzeniu kolejnych domów znajdujących się na linii arterii, linię trolejbusową wydłużono do skrzyżowania z ul. Krajowej Rady Narodowej^[a][4].

Ulica została wybudowana w latach 1955–1959 jako fragment trasy N-S (al. Niepodległości – ul. Tytusa Chałubińskiego – ul. J. Marchlewskiego – ul. Stołeczna^[b])^[3]. Została przeprowadzona przez tereny zniszczone w czasie powstania warszawskiego i gruzy dawnego warszawskiego getta. Pierwszy odcinek arterii od Alej Jerozolimskich do ul. Krajowej Rady Narodowej^[a] oddano do użytku w 1956^[5]. W 1955 na powstającej ulicy na wydzielonym torowisku ułożono tory tramwajowe, zaś 1 stycznia 1956 oddano do eksploatacji linię na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z Alejami Jerozolimskimi i ul. Stawki^[6][7].

Dalsze odcinki oddano do użytku w kolejnych trzech latach^[3]. 13 czerwca 1959 oddano do użytku ostatni odcinek ulicy od skrzyżowania z ul. Stawki, przez rondo Babka^[c], wiadukt nad kolejową linią obwodową w pobliżu stacji Warszawa Gdańska do połączenia z ul. Stołeczną^[b] na placu Grunwaldzkim^[8]. Tego samego dnia uruchomiono obsługę nowego odcinka ulicy przez komunikację tramwajową^[9] i autobusową^[10]. 21 lipca 1959 oddano do użytku znajdujące się na rondzie Babka^[c] połączenie linii tramwajowej przebiegającej wzdłuż ulicy Juliana Marchlewskiego z nowymi liniami przebiegającymi ulicami Mariana Buczka^[d] i Okopową^[8], przy czym odcinek linii na ul. Okopowej do skrzyżowania z ul. Powązkowską był eksploatowany wyłącznie jako techniczny do 20 listopada 1960, gdy uruchomiono na nim połączenia pasażerskie^[11].

Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 listopada 1961 nazwę ulica Juliana Marchlewskiego nadano odcinkowi arterii pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Krajowej Rady Narodowej^[a] i Mariana Buczka^[d], znosząc jednocześnie przedwojenne nazwy ulic Solnej i Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego^[12].

W latach 1949–1960 między ulicami: Orlą, Świerczewskiego^[e], Żelazną, Chłodną i Elektoralną zbudowano osiedle mieszkaniowe Mirów^[13]. W latach 1949–1967 tereny dawnego getta zabudowano osiedlami: Muranów Południowy, Muranów Północny i Muranów Zachodni^[14]. W latach 1965–1972 po obu stronach ulicy powstały 16-piętrowe bloki Osiedla Za Żelazną Bramą^[15].

W październiku 1965 na skrzyżowaniu z ulicami Prostą i Świętokrzyską oddano do użytku rondo, któremu w 1986 nadano nazwę rondo ONZ^[16][17].

W lipcu 1968 na skwerze przy Hali Mirowskiej odsłonięto pomnik Juliana Marchlewskiego^[18].

W latach 1972–1976, w związku z budową Dworca Centralnego, pod skrzyżowaniem z Alejami Jerozolimskimi zbudowano system przejść podziemnych ze sklepami, a nad ulicą dwa wiadukty^[15].

W 1989 w rekomendacjach miejskiej Komisji ds. Nazewnictwa Ulic znalazły się między innymi propozycje nazwania ciągu imieniem Janusza Korczaka lub Jana Pawła II^[19]. Obecną nazwę nadano uchwałami trzech warszawskich rad dzielnic-gmin: Warszawa-Wola z dnia 2 października 1990^[20], Warszawa-Śródmieście z dnia z dnia 6 listopada 1990^[21] oraz Warszawa-Żoliborz z dnia 6 października 1993^[22][23][24].

Rada m.st. Warszawy dokonała uchwałą z dnia 30 sierpnia 2012 korekty redakcyjnej nazwy żoliborskiego odcinka arterii z al. Jana Pawła II na aleja Jana Pawła II^[25], zaś uchwałą z dnia 8 listopada 2012 skorygowała nazwę wolskiego odcinka arterii z aleja Jana Pawła II-go na aleja Jana Pawła II^[26]. Nazwa śródmiejskiego odcinka nie uległa zmianie. Korekty dokonane w 2012 doprowadziły do ujednolicenia nazwy arterii stosowanej we wszystkich trzech dzielnicach.

8 marca 2015 otwarto znajdującą się pod aleją stację linii M2 metra warszawskiego Rondo ONZ^[27].

W 2020 na odcinku od ronda ONZ do ronda Czterdziestolatka ulica została zwężona z pięciu do trzech pasów ruchu, powstała tam również droga rowerowa i posadzono drzewa^[28].

Ulice w ciągu obecnej alei przed 1945

W swym przebiegu nowo powstała ulica częściowo wchłonęła trzy dawne ulice: Solną, Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego oraz Parysowską^[15].

• Ulica Solna – przeprowadzono ją jako krótką przecznicę około 1775; biegła od ul. Elektoralnej do ul. Leszno (obecnie: al. „Solidarności”). W ciągu dziesięciu lat jej istnienia otrzymała stosunkowo gęstą zabudowę, uzupełnianą w okresie XIX wieku. W okresie 1940–1942 znajdowała się w obrębie getta, cała zabudowa została spalona po upadku powstania warszawskiego. Ulicę Solną wymienia jeszcze spis ulic z 1955; w 1956 przestała istnieć w związku z wytyczeniem trasy N-S. Ocalałą zabudowę wyburzono, pozostawiając jedynie silnie przekształconą i obniżoną kamienicę Trachtenberga z 1913 (Solna 16, obecnie al. Jana Pawła II 38).
• Ulica Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, wcześniej Nowokarmelicka – powstała przed 1861, łączyła ulicę Gęsią (obecnie: ul. Anielewicza) z ul. Miłą. Zabudowywana po 1875 czynszówkami typu przedmiejskiego, zamieszkiwana przez biedotę żydowską. Od 1940 w obrębie getta, utraciła całą zabudowę po powstaniu 1943. Ostatecznie zlikwidowana wraz z budową trasy N-S.
• Ulica Parysowska – powstała w 1893, biegła od ul. Stawki do Dzikiej. Jednocześnie po zachodniej stronie ulicy wytyczono plac Parysowski w kształcie zbliżonym do trapezu. Nazwę nadano dla upamiętnienia jurydyki Parysowskiej, istniejącej tu od XVI wieku. Zabudowa ulicy powstawała od pierwszego dziesięciolecia XX wieku, z nasileniem przed wybuchem I wojny światowej. W okresie 1940–1942 znalazła się w obrębie getta, zabudowania zostały doszczętnie zniszczone podczas powstania 1943. Ulica i plac zostały ostatecznie zlikwidowane w 1961 po wytyczeniu końcowego odcinka Trasy N-S.

Ważniejsze obiekty

• 21 Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Jerzego Grotowskiego
• Biurowiec Ilmet
• Biurowiec Q22
• Biurowiec Rondo 1
• Biurowiec Varso
• Centrum handlowe Westfield Arkadia
• Centrum handlowe Złote Tarasy
• Dworzec Centralny im. Stanisława Moniuszki
• Hala Mirowska
• Hotel Westin
• Maszt Wolności
• Muzeum Więzienia Pawiak
• Ogród Sprawiedliwych w Warszawie
• Osiedle Za Żelazną Bramą
• Park Mirowski
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
• Plac Grunwaldzki
• Pomnik Feliksa Stamma
• PZU Tower
• Rondo Czterdziestolatka
• Rondo ONZ
• Rondo Zgrupowania AK "Radosław"
• Stacja metra Rondo ONZ
• Wieżowiec Babka Tower
• Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego

Upamiętnienia

• Głaz pamiątkowy z datą i godziną śmierci Jana Pawła II (przy skrzyżowaniu z Dzielną, po stronie wschodniej)^[29]
• Mural Ludziom Alei „Solidarności”, dawnej Ulicy Leszno upamiętniający Bohdana Lacherta, Cypriana Kamila Norwida, Emanuela Ringelbluma, Marię Ajzensztadt i Bolesława Prusa^[30].
• Mural upamiętniający Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza (pod wiaduktem przy al. Jana Pawła II,pomiędzy rondami im. J. Himilsbacha i Z. Maklakiewicza)^[31]
• Pomnik granic getta (przy skrzyżowaniu z ul. Dziką, po stronie zachodniej)
• Płyta upamiętniająca więzienie Serbia^[32]
• Tablica pamiątkowe Tchorka w Warszawie (na fasadzie Hali Mirowskiej)^[33]
• Tablica upamiętniająca Szkołę Techniczną Kolejową Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (przy centrum handlowym Złote Tarasy)^[34]
• Tablica upamiętniająca Xawerego Dunikowskiego^[35].

Uwagi

1. Ulicy Krajowej Rady Narodowej w 1990 nadano nazwę ulica Twarda.
2. Ulicy Stołecznej w 1993 nadano nazwę ulica ks. Jerzego Popiełuszki.
3. Rondu Babka w 2001 nadano nazwę rondo Zgrupowania AK „Radosław”.
4. Ulicy Mariana Buczka w 1991 nadano nazwę ulica Zygmunta Słomińskiego.
5. Alei gen. Karola Świerczewskiego w 1991 nadano nazwę aleja „Solidarności”.

Przypisy

1. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 112.
2. Uchwała nr 501 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 19 grudnia 1949 r. w sprawie nadania nazwy ulicy. „Dziennik Urzędowy m.st. Warszawy”. nr 9, poz. 58, s. 41, 1950-05-10. 
3. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 363.
4. Linia trolejbusowa zwykła 56. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-02-01]. (pol.).
5. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 113.
6. Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom I. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 126. ISBN 83-907574-00.
7. Linia tramwajowa zwykła 29. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
8. Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 74. ISBN 978-83-63652-30-2.
9. Linia tramwajowa zwykła 17. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
10. Linia autobusowa zwykła 148. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
11. Linia tramwajowa zwykła 1. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
12. Uchwała nr 28 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie zmiany nazw ulicom. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 22, poz. 96, s. 1-8, 1961-11-24. 
13. Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita“, 1987, s. 22. ISBN 83-85028-56-0.
14. Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 24–35, 153.
15. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 286. ISBN 83-01-08836-2.
16. Warszawa. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1966, s. 26.
17. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 402. ISBN 83-86619-97X.
18. Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 136. ISBN 83-7005-211-8.
19. TRASBUS - historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [online], www.trasbus.com [dostęp 2019-12-31] .
20. Uchwała Nr VI/33/90 Rady Dzielnicy-Gminy Warszawa Wola z dnia 2 października 1990 r. w sprawie: zmiany nazwy ulic.
21. Uchwała nr 47/XVIII/90 Rady Dzielnicy Warszawa-Śródmieście z dnia 6 listopada 1990 r. w sprawie zmian nazwy ulic.
22. Uchwała nr 356/X/93 Rady Dzielnicy-Gminy Żoliborz w Warszawie z dnia 6 października 1993 r. w sprawie: zmiany nazwy ul. Juliana Marchlewskiego na al. Jana Pawła II.
23. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego-Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 68. ISBN 83-909794-6-2.
24. Według Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 341. ISBN 83-86619-97X. miało to miejsce w październiku 1993.
25. Uchwała nr XLI/1103/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i placu w Dzielnicy Żoliborz m.st. Warszawy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”. Dz.Urz.Woj. 2012.6527, s. 1-14, 2012-09-25. 
26. Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”. Dz.Urz.Woj. 2012.7870, s. 1-16, 2012-11-21. 
27. Rocznica otwarcia centralnego odcinka II linii metra - Metro [online], metro.waw.pl [dostęp 2022-05-09] .
28. Jarosław Osowski: Sadzą drzewa przy zwężonej alei Jana Pawła II. Powstaje prawdziwa śródmiejska ulica. gazeta.pl, 1 listopada 2020. [dostęp 2020-11-13].
29. Tomasz Urzykowski: Papieski głaz w kształcie jaja przy Pawiaku. [w:] 1 kwietnia 2009 [on-line]. warszawa.gazeta.pl. [dostęp 2014-06-06].
30. Ludziom Alei Solidarności/Dawnej Ulicy Leszno.
31. Odsłonięcie filmowego muralu już w czwartek [online], Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [dostęp 2022-05-09]  (pol.).
32. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 104. ISBN 83-912463-4-5.
33. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 180. ISBN 83-912463-4-5.
34. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. Warszawa: Argraf, 2004, s. 103. ISBN 83-912463-4-5.
35. Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 126. ISBN 83-01-06109-X.

Bibliografia

• Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 5. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 68. ISBN 83909794-6-2.

Linki zewnętrzne

• Aleja Jana Pawła II na Warszawikii
• Informacja o remoncie (zwężeniu) odcinka Rondo Czterdziestolatka - Rondo Daszyńskiego w 2020