21-րդ դար

III հազարամյակ

19-րդ դար — 20-րդ դար — 21-րդ դար — 22-րդ դար — 23-րդ դար

1990‑ականներ 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000‑ականներ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010‑ականներ 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020‑ականներ 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030‑ականներ 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040‑ականներ 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050‑ականներ 2050 2051 2052 2053 2054 2055 2056 2057 2058 2059 2060‑ականներ 2060 2061 2062 2063 2064 2065 2066 2067 2068 2069 2070‑ականներ 2070 2071 2072 2073 2074 2075 2076 2077 2078 2079 2080‑ականներ 2080 2081 2082 2083 2084 2085 2086 2087 2088 2089 2090‑ականներ 2090 2091 2092 2093 2094 2095 2096 2097 2098 2099 2100‑ականներ 2100 2101 2102 2103 2104 2105 2106 2107 2108 2109

21-րդ դար (քսանմեկերորդ դար) 2001 թվականի հունվարի 1-ից մինչև 2100 թվականի դեկտեմբերի 31-ը ընդգրկող ժամանակաշրջան՝ ըստ Գրիգորյան օրացույցի։ Երրորդ հազարամյակի առաջին դարը։

Համաշխարհային օդերևութաբանական կազմակերպության տվյալներով՝ 2014 թվականին օդերևութաբանական դիտարկումների պատմության մեջ եղած 14 ամենաթեժ տարիներից 13-ը եղել են 21-րդ դարում^[1][2]։

Իրադարձություններ

Աստղագիտական

• 21-րդ դարում ակնկալվում է 228 լուսնի խավարում^[3] և 224 արևի խավարում^[4]։

2000-ականներ

• 2001 թվական
  • Հունվարի 1՝ սկսվեց երրորդ հազարամյակը։
  • Հունվարի 15՝ Վիքիպեդիայի պաշտոնական մեկնարկը, ավելի ճիշտ՝ անգլերեն Վիքիպեդիան։
  • Մայիսի 11՝ հայտարարեց ռուսերեն լեզվով Վիքիպեդիայի բաժնի ստեղծման մասին։
  • Սեպտեմբերի 9՝ Հարձակման արդյունքում Ահմադ Շահ Մասուդը մահացու վիրավորվել է։
  • Սեպտեմբերի 11՝ Միացյալ Նահանգների խոշորագույն ահաբեկչությունն է և աշխարհի պատմության մեջ ամենամեծը։ Քանդվեց Համաշխարհային առևտրի կենտրոնը, վնասվեց Պենտագոնը, սպանվեց մոտ երեք հազար մարդ։
  • Հոկտեմբեր 7՝ Աֆղանստանում պատերազմի սկիզբ։
  • Հոկտեմբեր 25՝ Մայքրոսոֆթը թողարկեց Windows XP օպերացիոն համակարգը։
• 2002 թվական
  • Հունվարի 1՝ Եվրոմիության եվրո թղթադրամների և մետաղադրամների ներդրում։
  • Փետրվար 8-24՝ XIX ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Սոլթ Լեյք Սիթի, ԱՄՆ)։
  • Մայիսի 31-հունիսի 30՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Հարավային Կորեա և Ճապոնիա)։
  • Արևելյան Թիմորը անկախություն ձեռք բերեց Ինդոնեզիայից։
  • Գրիգորի Պերելմանը ապացուցեց Պուանկարի վարկածը^[5][6]։
• 2003 թվական
  • Փետրվարի 1՝ Կոլումբիայի օդանավակայանի վթարը։
  • Մարտի 20՝ պատերազմի սկիզբը Իրաքում։
  • Հուլիսի 9՝ Հայերեն Վիքիպեդիայի գործարկում։
  • Միջազգային քրեական դատարանը սկսեց աշխատանքը։
  • 2003-2005 թվականներ՝ մի շարք «գունավոր հեղափոխություններ» հանգեցրին իշխանափոխության Վրաստանում, Ուկրաինայում, Ղրղզստանում և Լիբանանում։
• 2004 թվական
  • Հունվարի 4՝ MER-A-ն հաջողությամբ իջավ Մարս։
  • Փետրվարի 4՝ աշխարհի ամենամեծ սոցիալական ցանցի՝ Ֆեյսբուքի ստեղծումը։
  • ԵՄ ընդլայնում, տաս նոր երկրների ընդգրկում։
  • հունիսի 12-հուլիսի 4՝ Եվրո 2004 (Պորտուգալիա)
  • Հուլիսի 21՝ Իռլանդիայի Դուբլին քաղաքում հարաբերականության և ծանրության ընդհանուր տեսության վերաբերյալ 17-րդ գիտաժողովում աստղաֆիզիկոս Սթիվեն Հոքինգն իր զեկույցում ցույց է տվել սև խոռոչում տեղեկատվության անհետացման խնդրի լուծումը, որը մնաց չլուծված գրեթե 30 տարի։
  • Օգոստոսի 13-29՝ XXVIII ամառային օլիմպիական խաղեր (Աթենք, Հունաստան)։
  • Նոյեմբերի 22-դեկտեմբերի 8՝ «Նարնջագույն հեղափոխությունը» Ուկրաինայում։
  • Դեկտեմբերի 26՝ Հնդկական օվկիանոսի երկրաշարժը ցունամի է առաջացրել, որի հետևանքով զոհվել է 230 հազար մարդ։
• 2005 թվական
  • Փետրվարի 7՝ Էլեն Մակարթուրը (Մեծ Բրիտանիա) սահմանեց նոր համաշխարհային ռեկորդ՝ նավարկության գծի վրա մենակ շրջագիծ վարելու համար՝ 71 օր 14 ժամ 18 րոպե 33 վայրկյան։ Նա ճանապարհի վրա է գտնվում 2004 թվականի նոյեմբերի 28-ից։
  • Փետրվարի 14՝ ՅուԹյուբ-ը գործարկվել է։
• 2006 թվական
  • Փետրվարի 10-26՝ XX ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Թուրին, Իտալիա)։
  • Մարտի 29՝ առաջին ընդհանուր արեգակնային խավարումը դիտվել է 21-րդ դարում և երրորդ հազարամյակում Ռուսաստանի տարածքում։
  • Հունիսի 3՝ Չեռնոգորիան անկախություն ձեռք բերեց հանրաքվեի արդյունքում և դարձավ ՄԱԿ-ի 192-րդ անդամ։
  • Հունիսի 9-Հուլիսի 9՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Գերմանիա)։
  • Օգոստոսի 24՝ Պլուտոնը զրկվեց մոլորակի կարգավիճակը։
• 2007 թվական
  • Հունվարի 1՝ Անգոլան միացավ ՆԱԵԿ-ին (Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն)։
  • Հունվարի 9՝ Apple-ը ներկայացրեց առաջին սերնդի iPhone-ը։
• 2008 թվական
  • Փետրվարի 17՝ Կոսովոն անկախացավ Սերբիայից։
  • հունիսի 7-29՝ Եվրո 2008 (Ավստրիա և Շվեյցարիա)
  • Օգոստոսի 1՝ Ռուսաստանում նկատվել է ընդհանուր արևային խավարում։
  • Օգոստոսի 8-24՝ XXIX ամառային օլիմպիական խաղեր (Պեկին, Չինաստան)։
  • Օգոստոսի 7-22՝ պատերազմ Հարավային Օսիայում։
  • Օգոստոսի 26՝ Հարավային Օսիան և Աբխազիան Ռուսաստանի կողմից ճանաչվում են որպես անկախ հանրապետություններ։
  • Սեպտեմբերի 10՝ Մեծ հադրոնային բախիչի գործարկումը^[7][8]։
  • Նոյեմբերի 4՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ։ Միացյալ Նահանգների նախագահ ընտրվեց Բարաք Օբաման՝ առաջին աֆրոամերիկացին երկրի պատմության մեջ, որն առաջադրվել է այս պաշտոնում։
• 2009 թվական
  • Ապրիլի 7՝ մասսայական անկարգություններ Մոլդովայի մայրաքաղաքում։
  • Ապրիլի 16՝ երկրորդ չեչենական պատերազմի ավարտը։
  • Դեկտեմբերի 5՝ Ռուսաստանում հրդեհի ամենամեծ զոհերը «Կաղ ձի» գիշերային ակումբում։

2010-ական թվականներ

Հիմնական հոդված՝ 2010-ականներ

• 2010 թվական
  • Հունվարի 1-16՝ հանրահավաք «Դակար 2010» (Հարավային Ամերիկա)։
  • Փետրվարի 12-28՝ XXI ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Վանկուվեր, Կանադա)։
  • Մարտի 29՝ Մոսկվայի մետրոյի պայթյուններ։
  • Ապրիլի 10՝ ինքնաթիռի վթար Սմոլենսկում։
  • Հունիսի 11՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն)։
  • Դեկտեմբերի 18՝ «արաբական գարնան» սկիզբը։
• 2011 թվական
  • Հունվարի 25-փետրվարի 11՝ հեղափոխություն Եգիպտոսում։
  • Մարտի 1՝ Ռուսաստանում ուժի մեջ է մտել «Ոստիկանի մասին» օրենքը։
  • Մարտի 11՝ Ճապոնիայի հյուսիսարևելյան ափին 8,9 բալ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել։ Երկրաշարժը Ճապոնիայում ավերիչ ցունամի առաջացրեց։ Ալիքի բարձրությունը հասել է 10 մետրի^[9]։ Ֆուկուսիմա -1 ատոմակայանում տեղի է ունեցել խոշոր ճառագայթային պատահար` միջուկային իրադարձությունների միջազգային մասշտաբով 7 մակարդակ։
  • Մարտի 15՝ Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմի սկիզբը<sup>[10]</sup>։
  • Մայիսի 2՝ Ուսամա բեն Լադենի վերացումը։
  • Հուլիսի 9՝ Հարավային Սուդանը անկախություն ձեռք բերեց Սուդանից<sup>[11]</sup>։
  • Սեպտեմբերի 7՝ Յարոսլավլի մոտակայքում գտնվող միջազգային չարտերային թռիչքի ժամանակ օդանավը, որը տեղափոխում է «Լոկոմոտիվ» հոկեյի ակումբի թիմը Յարոսլավլից Մինսկ, ոչնչացավ։
  • Հոկտեմբերի 20՝ Մուամմար Քադաֆիի սպանությունը։
  • Հոկտեմբերի 31՝ ծնվել է Երկրի յոթ միլիարդերորդ բնակիչը<sup>[12]</sup>։
• 2012 թվական
  • Հունիսի 4՝ հայտնաբերվեց Հիգսի բոզոնը<sup>[13][14][15][16]</sup>։
  • Հունիսի 8 - հուլիսի 1՝ Ֆուտբոլի Եվրոպայի 2012 թվականի առաջնություն (Լեհաստան / Ուկրաինա)։
  • հուլիսի 27 - օգոստոսի 12՝ XXX ամառային օլիմպիական խաղեր (Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա)։
• 2013 թվական
  • Փետրվար 15՝ Չելյաբինսկ երկնաքարի անկում։
  • Փետրվար 16՝ Մերձավոր Երկրի աստերոիդ 2012 DA14-ը թռավ Երկրից նվազագույնը 27,000 կմ հեռավորության վրա։ Սա աստղագիտության պատմության մեջ ամենամոտ հեռավորությունն է։
  • Օգոստոսի 10-18-ը՝ Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը (Մոսկվա, Ռուսաստան)։
  • 2013 թվականի նոյեմբերի 21-ից 2014 թվականի փետրվարի 27ը՝ Եվրոմայդան Ուկրաինայում։
• 2014 թվական
  • Փետրվարի 7-23-ը՝ XXII օլիմպիական ձմեռային խաղեր (Սոչի, Ռուսաստան)։
  • Փետրվարի 23 - մարտի 26 - Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը։
  • Ապրիլի 8-ը՝ Ուկրաինայի արևելքում զինված հակամարտության սկիզբ։
  • Մայիսի 9-25-ը՝ Հոկեյի աշխարհի սառցե առաջնություն (Մինսկ, Բելառուս)։
  • Հունիսի 12 - հուլիսի 13-ը՝ աշխարհի գավաթ 2014 (Բրազիլիա)։
  • Հոկտեմբեր 12-ը՝ Սոչիում Ռուսաստանի պատմության մեջ առաջին Ֆորմուլա 1-ի Գրան-պրին է<sup>[17]</sup>։
• 2015 թվական
  • Հունիսի 12–28-ը՝ Եվրոպական խաղեր 2015 (Բաքու, Ադրբեջան)<sup>[18]</sup>։
  • Հուլիսի 29-ը՝ Microsoft-ը թողարկեց Windows 10 օպերացիոն համակարգը։
  • Օգոստոսի 22-30-ը՝ Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը (Պեկին, Չինաստան)<sup>[19]</sup>։
  • Սեպտեմբերի 30՝ Սիրիայում Ռուսաստանի ռազմական գործողության սկիզբ։
• 2016 թվական
  • Ապրիլի 1-5-ը՝ Քառօրյա պատերազմ Լեռնային Ղարաբաղում։
  • Մայիսի 6-22-ը՝ Հոկեյի աշխարհի սառցե առաջնություն (Ռուսաստան)<sup>[20]</sup>։
  • Հունիսի 10 - հուլիսի 10 - Եվրո 2016 (Ֆրանսիա)<sup>[21]</sup>։
  • Հունիսի 20-29 - Համա-Ուղղափառ խորհուրդ Հունական Կրետե կղզում (Տեղական Ուղղափառ Եկեղեցիների մասի տաճար)<sup>[22]</sup>։
  • 5-21 օգոստոսի - XXXI ամառային օլիմպիական խաղեր (Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա)<sup>[23]</sup>։
• 2017 թվական
  • Հունիսի 10 - սեպտեմբերի 10՝ «Էքսպո 2017» միջազգային մասնագիտացված ցուցահանդես (Աստանա, Ղազախստան)<sup>[24]</sup>։
  • Նոյեմբերի 12՝ երկրաշարժ Իրանում։
• 2018 թվական
  • Հունվարի 9-13՝ Հոկեյի կանանց աշխարհի առաջնություն (Չինաստան)։
  • Փետրվարի 2՝ Սառը պատերազմից ի վեր ԱՄՆ-ը ներդրեց նոր միջուկային դոկտրին, որն առանձնացնում է միջուկային սպառնալիք հանդիսացող հիմնական երկրները։ Ցուցակում ընդգրկվել են Ռուսաստանը, Չինաստանը, Իրանը և Հյուսիսային Կորեան։
  • 9-25 փետրվար - XX դարի Ձմեռային օլիմպիական խաղերն անցկացվեցին Փհենչհանում (Կորեայի Հանրապետություն)։
  • Ապրիլի 4-15-ը՝ Գոլդ Քոստում (Ավստրալիա) անցկացվեցին Համագործակցության խաղեր։
  • Ապրիլ 13 - Մայիսի 8՝ Թավշյա հեղափոխություն Հայաստանում։
  • Ապրիլի 27՝ Հյուսիսային Կորեայի առաջնորդ Կիմ Չեն Ընը ապառազմականացված տարածքում հանդիպել է Հարավային Կորեայի նախագահ Մուն Ջեինի հետ, Կորեական պատերազմից հետո առաջին անգամ հատել է Կորեայի սահմանը։
  • Մայիսի 16-ին Ղրիմի կամուրջի (Ռուսաստան) երթևեկությունը բացվեց մարդատար ավտոմեքենաների և վերգետնյա հասարակական տրանսպորտի, իսկ հոկտեմբերի 1-ին`բեռնատարների համար։
  • Հունիսի 14-հուլիսի 15՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Ռուսաստան)։
• 2019 թվական
  • Ապրիլի 10՝ աստղաֆիզիկոսները ստացան պատմության մեջ առաջին սև խոռոչի լուսանկարները։
  • Ապրիլի 15՝ Փարիզի Աստվածամոր տաճարում հրդեհ է բռնկվել։
  • Դեկտեմբերի 1՝ Չինական Ուհան քաղաքում կորոնավիրուսի առաջին դեպքն է գրանցվել։

2020-ական թվականներ

Հիմնական հոդված՝ 2020-ականներ

• 2020 թվական
  • հունվարի 3՝ Անօդաչու թռչող սարքի հարվածից զոհվել է իրանցի գեներալ Ղասեմ Սոլեյմանի։ Պենտագոնից հայտնվեցին, որ գեներալին սպանելու հրամանը անձամբ տվեց էր ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը։
  • հունվարի 31՝ Մեծ Բրիտանիան դուրս է գալիս Եվրամիությունից։
  • Մարտի 11՝ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը կորոնավիրուսի բռնկումը համաճարակ է հայտարարում։
  • Մայիսի 25՝ ԱՄՆ-ում բողոքի ցույցեր են տեղի ունենում այն բանից հետո, երբ ոստիկանի կողմից սպանվում է աֆրոամերիկացի Ջորջ Ֆլոյդ անունով տղամարդը։
  • Օգոստոսի 4՝ Հզոր պայթյուն է որոտացել Լիբանանի մայրաքաղաք Բեյրութում։
  • Սեպտեմբերի 27-նոյեմբերի 10՝ Տեղի ունեցավ Արցախյան երկրորդ պատերազմը։
• 2021 թվական
  • հունվարի 6՝ Դոնալդ Թրամփի կողմնակիցները հարձակվում են ԱՄՆ Կապիտոլիումի շենքի վրա ՝ փորձելով հասնել նրան, որ Կոնգրեսը չճանաչի Ջո Բայդենի հաղթանակը։
  • Հունիսի 11 - հուլիսի 11՝ Եվրո 2020 (անցկացվում են եվրոպական տարբեր երկրներում)
  • հուլիսի 23 - օգոստոսի 8՝ XXXII ամառային օլիմպիական խաղեր (Տոկիո, Ճապոնիա)։
  • Օգոստոսի 15՝ Թալիբները գրավում են Քաբուլը։
  • Հոկտեմբերի 5-ը՝ Microsoft-ը թողարկեց Windows 11 օպերացիոն համակարգը։
• 2022 թվական
  • Հունվարի 2, 2022՝ Բողոքի ցույցեր Ղազախստանում
  • Փետրվարի 4-20՝ XXIV Ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Պեկին, Չինաստան)։
  • Ռուս-ուկրաինական ճգնաժամ (2021 թվականից) և Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա
  • Սեպտեմբերի 8՝ Եղիսաբեթ II թագուհու մահը, ով Բրիտանիան ղեկավարում էր 1952 թվականից
  • Նոյեմբերի 15՝ Ծնվել է Երկրի խորհրդանշական ութ միլիարդերորդ բնակիչը։
  • Նոյեմբերի 20-դեկտեմբերի 18՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Կատար)։

Սպասվող իրադարձություններ

2020-ական թվականներ

Հիմնական հոդված՝ 2020-ականներ

• 2024 թվականի հուլիսի 26-օգոստոսի 11՝ XXXIII ամառային օլիմպիական խաղերը կկայանան Փարիզում (Ֆրանսիա)։
• 2026 թվականի փետրվարի 6-22՝ XXV ձմեռային օլիմպիական խաղերը կանցկացվեն Միլանում և Կորտինա դ'Ամպեցո (Իտալիա)։
• 2028 թվականի հուլիս 21-օգոստոսի 6՝ XXXIV ամառային օլիմպիական խաղերը կանցկացվեն Լոս Անջելեսում (ԱՄՆ)։
• 2029 թվականի ապրիլի 13՝ ուրբաթ, աստղանիշ 99942 ապոֆիսը կանցնի Երկրից մոտ 37 հազար կմ հեռավորության վրա։

2030-ական թթ.

Հիմնական հոդված՝ 2030-ական թթ

• Մարդկային թռիչք դեպի Մարս^[25]։

2040-ական թթ.

Հիմնական հոդված՝ 2040-ական թթ

• 2045 թ. Մայիսի 9-ին` Վոլգոգրադում (Ռուսաստան) Մամաեվ Կուրգանի վրա Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 100-ամյակի կապակցությամբ, պետք է բացվի պարկուճ, որը կուղղվի պատերազմի մասնակիցներին՝ ժառանգներին^[26]։

2050-ական թթ.

Հիմնական հոդված՝ 2050-ական թթ.

• Աշխարհի բնակչությունը կարող է հասնել 9 միլիարդ մարդու^[27]։

2060-ական թթ.

Հիմնական հոդված՝ 2060-ական թթ.

• Իսահակ Նյուտոնը կանխատեսեց, որ աշխարհի վերջը, ըստ Աստվածաշնչի իր մեկնաբանության, կգա 2060 թվականից ոչ շուտ^[28][29]։
• 28 հուլիսի 2061 - գիսաստղը վերադառնում է Հալլին։

2070-ական թթ.

Հիմնական հոդված՝ 2070-ական թթ.

• 20 հունիսի 2079 թվականին, Մայքլ Ջեքսոնի բոլոր երգերը կընկնեն հանրային տիրույթ։

2080-ական թթ.

• 2080 թվական - Ակնկալվում է, որ Չինաստանը կլինի աշխարհի ամենազարգացած երկրներից մեկը, ինչը համարժեք է XXI դարի սկզբին ԱՄՆ-ի զարգացման մակարդակին^[30]։
• 2084 թվականի նոկեմբերի 10՝ Երկրագունդը անցնում է Արեգակի սկավառակի միջով, երբ դիտվում է Մարսից^[31]։
• 2088 թվական՝ Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի փաստաթղթերը հասանելի կլինեն հանրությանը՝ հետևելով այն կանոնին, որով Վատիկանի գաղտնի արխիվում պահվող փաստաթղթերը կթողարկվեն գիտնականներին և հանրությանը դրանց կազմումից 75 տարի անց։

2090-ական թթ.

Հիմնական հոդված՝ 2090-ական թթ.

• 2094 թվականի ապրիլի 7-ին, ժամը 10։ 45-ին, Մերկուրիի անցումը Յուպիտերի սկավառակի միջոցով։
• 2099 թվական՝ Այս պահին Ամազոնի անտառների 83%-ը կարող է ոչնչացվել^[32]։

2100 թվական

• 2100 թվականի մարտի 15-ին Հուլյան և Գրիգորյան օրացույցների տարբերությունը կդառնա հավասար 14 օրվա^[33][34]։

Ծանոթագրություններ

1. «Минувший 2013 год вошел в десятку самых теплых с середины XIX века». РИА Новости.
2. «ВМО: 2013 год напомнил о возможных катаклизмах из-за изменения климата». РИА Новости.
3. Catalog of Lunar Eclipses: 2001 to 2100
4. Catalog of Solar Eclipses: 2001 to 2100
5. Гипотеза Пуанкаре Արխիվացված 2013-10-18 Wayback Machine, Clay Mathematics Institute(անգլ.)
6. Найти Перельмана Արխիվացված 2018-09-04 Wayback Machine // Gazeta.Ru, 17 августа 2006
7. «LHC milestone day gets off to fast start». IOP Physics World. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 12 сентября 2008-ին.(անգլ.)
8. «First beam in the LHC — accelerating science». ЦЕРН. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 13-ին.(անգլ.)
9. «Сейсмологи повысили оценку магнитуды землетрясения в Японии до 8,9». РИА Новости.
10. «Demonstrations erupt across Syria as unrest sweeps on». The Scotsman. 2011 թ․ մարտի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 12-ին.(անգլ.)
11. «Южный Судан обрел независимость».
12. «Новости Дагестана 7-миллиардный житель Земли родился в Калининграде». dagestantimes.
13. CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson Արխիվացված 2012-10-29 Wayback Machine — пресс-релиз CERN, 4.07.2012(անգլ.)
14. Физики обнаружили претендента на роль бозона Хиггса // Lenta.ru 4.07.2012
15. В ЦЕРНе объявлено об открытии хиггсовского бозона Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine — Elementy.ru, 4.07.2012
16. «Физическое сообщество считает, что хиггсовский бозон открыт» — Elementy.ru, 16.07.12
17. «Церемония открытия Гран-при РФ "Формулы-1" прошла на "Сочи Автодроме"». ՌԻԱ Նովոստի. 2014 թ․ հոկտեմբերի 12. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
18. «Европейские игры официально открыты в Баку». Советский Спорт. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 12-ին.
19. «Чемпионат мира по лёгкой атлетике 2015, 22 августа, первый день – медальный зачёт, итоги, победители, результаты России, Усейн Болт, видео выступлений Первый день ЧМ-2015 в Пекине не принёс России медалей». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 9-ին.
20. «Премьер-министр Медведев открыл ЧМ-2016 по хоккею». Чемпионат.com. 2016 թ․ մայիսի 6. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 6-ին.
21. «В Париже началась церемония открытия Евро-2016». Коммерсант.ру. 2016 թ․ հունիսի 10. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 10-ին.
22. На Крите начал работу Собор православных церквей Читать далее: http://ukraina.ru/news/20160620/1016701951.html.
23. «XXXI летние Олимпийские игры открыты в Рио-де-Жанейро». BFM.RU. 2016 թ․ օգոստոսի 6. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին.
24. «Салют на EXPO-2017 в Астане восхитил гостей столицы». Zakon.kz. 2017 թ․ հունիսի 9. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 10-ին.
25. «НАСА испытало двигатель ракеты для полётов к Марсу». LENTA.RU. 2015 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 10-ին.
26. В. Шанин, В. Агронский 7 чудес России и ещё 42 достопримечательности, которые нужно знать. — М.: Эксмо, 2011. — 224 с.
27. «По среднему варианту прогноза в 2050 году население мира превысит 9 миллиардов человек Электронная версия бюллетеня «Население и общество»».
28. Stephen D. Snobelen, «A time and times and the dividing of time»: Isaac Newton, the Apocalypse and 2060 A.D., History of Science and Technology Programme, University of King’s College, Halifax.
29. «Грани.Ру: Сэр Исаак Ньютон предсказал, что Апокалипсис наступит через 57 лет - Общество / Наука». Грани.ру.
30. «China Modernization Report 2007: A study on the Ecological modernization, Overview» (անգլերեն). Китайская академия наук. 2006 թ․ հոկտեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 12-ին.
31. «The Transit of Earth from Mars, November 10, 2084» (անգլերեն). Astroblog. 2012 թ․ հունիսի 5. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 13-ին.
32. «No rainforest, no monsoon: get ready for a warmer world» (անգլերեն). NewScientist. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 21-ին.
33. Климишин И. А. Календарь и хронология. — изд.3. — М.: Наука, 1990. — С. 308—309. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5
34. Куликов С. Нить времён. Малая энциклопедия календаря с заметками на полях газет. — М.: Наука, 1991. — С. 140—146. — 288 с. — 200 000 экз. — ISBN 5-02-014563-7