Trinta moedas de prata

Xudas recibindo as trinta moedas de prata por traizoar a Xesús. Pintura de János Pentelei Molnár (1909).

Trinta moedas de prata foi o prezo polo que, consonte o relato do Evanxeo de Mateu do Novo Testamento, Xudas Iscariote traizoou a Xesús.^[1]

Antes da Última Cea, dise que Xudas foi aos sumos sacerdotes e aceptou entregar a Xesús a cambio de 30 moedas de prata, e que logo intentou devolver os cartos, cheo de remordementos.

No Evanxeo de Mateu afírmase que a posterior compra do Agro do Oleiro foi o cumprimento, por parte de Xesús, dunha profecía de Zacarías.^[2][3]

A imaxe das trinta moedas de prata utilizouse adoito en obras de arte que representan a Paixón de Cristo. Tamén a literatura e a lingua común^[4] botan man da expresión "trinta moedas de prata" para se referir a persoas que "se venden", comprometendo unha confianza, unha amizade ou unha lealdade en beneficio persoal.

Narrativa bíblica

Segundo o Evanxeo de Mateu, Xudas Iscariote era un dos discípulos de Xesús. Antes da Última Cea, Xudas dirixiuse aos sumos sacerdotes e aceptou entregar a Xesús a cambio de trinta moedas de prata.^[5] Daquela, Xesús foi arrestado en Xetsemaní, onde xudas revelou aos soldados a identidade de Xesús dándolle un bico.^[6]

Consonte o capítulo 27 do Evanxeo de Mateu, despois Xudas encheuse de remordementos e devolveu os cartos aos sumos sacerdotes, antes de se enforcar. Os xefes dos sacerdotes decidiron entón que non poderían ingresalo nas arcas do templo por consideralo diñeiro manchado de sangue, así que acordaron comprar con el o chamado Agro do Oleiro.^[7][8]

No Libro dos Feitos dáse un relato diferente da morte de Xudas; alí cítase a Pedro dicindo: "velaí que comprou unha leira coa paga do crime, caeu de cabeza e, rebentando polo medio, saíronlle para fóra as entrañas". No entanto, o Evanxeo de Lucas, do que se pensa que foi escrito polo mesmo autor que os Feitos,^[9] menciona en 22:3-6 que Xudas e os xefes dos sacerdotes e os oficias da garda do templo se puxeron de acordo nun prezo, sen que se especifique a cantidade nin se afirme que se pagou por adiantado, como aparece en Mateo.^[10]

Tipos de moedas

O estatero de Antioquia é unha das posibilidades á hora de identificar a tipoloxía das trinta moedas de prata.

A palabra utilizada en Mateo 26:15 é ἀργύρια (argyria), que significa simplemente "moedas de prata",^[11] e os estudosos non chegaron a un acordo acerca do tipo das moedas que se terían utilizado. A este respecto, Donald Wiseman propón dúas posibilidades: poderían ser siclos de Tiro (14 gramos, con 94 % de prata) ou tamén estateros de Antioquía (15 gramos, con 75 % de prata), que amosaban a cabeza de Augusto.^[12]

Outros autores apuntan tamén a posibilidade de que se tratase de tetradracmas tolemaicos (13,5 gramos, con 25 % de prata).^[13]

Tipo	Pureza	Peso total	Peso da prata		Valor da prata (2022) [14]
			Por moeda	30 moedas
Siclos de Tiro	94 %	14,00 g	13,16 g	394,70 g	252,00 €
Estateros de Antioquía	75 %	15,00 g	11,25 g	337,47 g	215,46 €
Tetradracmas tolemaicos	25 %	13,50 g	3,37 g	101,39 g	64,73 €
Tetradracmas atenienses	95 %	17,20 g	16,34 g	490,19 g	312,97 €

O siclo de Tiro é outro dos tipos que podería formar parte das trinta moedas de prata.

Os siclos de Tiro pesaban catro dracmas atenienses (arredor de 14 gramos), é dicir, máis que os anteriores siclos israelitas de 11 gramos, aínda que ambos siclos se consideraban equivalentes naquela época para asuntos relixiosos.^[15] Como a moeda romana só tiña o 80 % de prata, os siclos tirios, máis puros (94 % ou máis), eran necesarios para o pagamento do imposto do templo de Xerusalén. Os cambistas aos que se fai referencia nos Evanxeos do Novo Testamento (Mateo 21:12 e paralelos) cambiaban os siclos tirios pola moeda romana común.^[16][17]

É probable que o tetradracma ateniense do século V a. C. fose a moeda máis utilizada no mundo grego antes da época de Alexandre o Grande, xunto co estatero corintio. Amosaba o busto de perfil de Atenea no anverso e un moucho no reverso. No uso cotian, estas moedas eran coñecidas como γλαῦκες glaukes ("mouchos"),^[18] e de aí viña o proverbio Γλαῦκ’ Ἀθήναζε ("un moucho para Atenas"), en referencia a algo que era abundante. O padrón máis comunmente utilizado era o padrón ático ou ateniense, cunha unidade de 4,3 gramos. Un dracma era aproximadamente o pagamento correspondente a un día dun traballador cualificado.^[19] Xa que logo, trinta moedas de prata (30 tetradracmas), a catro dracmas cada unha, serían comparables aproximadamente ao salario de catro meses.

No período medieval, algunhas institucións relixiosas exhibían antigas moedas gregas da illa de Rodas como exemplares das "trinta moedas de prata". Os seus anversos amosaban unha cabeza enfrontada do deus do Sol, Helios, con raios que se proxectaban arredor da súa parte superior. Estes raios eran interpretados como unha representación da Coroa de Espiñas.

Pola súa banda, a narración extracanónica de Xosé de Arimatea rexistra que a Xudas se lle aboaron trinta moedas de ouro, non de prata.^[20]

Interpretación teolóxica

En Zacarías 11:12–13, trinta moedas de prata é tamén o soldo que recibe Zacarías polo seu traballo. Colle as moedas e guíndallas "ao oleiro". Klaas Schilder sinala que o pagamento de Zacarías supón unha avaliación do seu valor, así como o seu despedimento.^[21] No Éxodo 21:32, trinta moedas de prata era o prezo dun escravo, polo que, aínda que Zacarías cualifica a cantidade como de "bo prezo" (Zacarías 11:13), podería tratarse dun sarcasmo. Barry Webb, no entanto, considérao unha "cantidade considerable de diñeiro".^[22]

Schilder suxire que esas trinta moedas de prata están, xa que logo, "abaneadas dun lado ao outro da profecía".^[23] Cando os xefes dos sacerdotes deciden mercar un agro co diñeiro devolto, Mateo di que así se cumpriu "o dito polo profeta Xeremías", a saber: "tomaron as trinta moedas de prata, o prezo que lle puxera o pobo de Israel, e utilizáronas para mercar o agro do oleiro, como me ordenara o Señor (Mateo 27:9–10). Aínda que moitos estudosos consideran que o nome de Xeremías está incluído por erro,^[24] a compra dun agro por parte de Xeremías (Xeremías 32) pode indicar que Mateo está a pensar en ambos os profetas cando escribe o seu Evanxeo.^[25] Craig Blomberg apunta a que Mateo está a dicirlles aos seus lectores que "igual que Xeremías e que Zacarías, Xesús intenta guiar o seu pobo cun ministerio profético e pastoral, mais, pola contra, acaba sufrindo inocentemente a mans deles".^[26] William Hendriksen sostén que Mateo se refire a Xeremías 19.^[27]

Blomberg suxire mesmo que Mateo pode estar a dicir que "a morte de Xesús é un rescate, o prezo pagado para asegurar a liberdade dun escravo", e que o uso do diñeiro de sangue para comprar un cemiterio para os estranxeiros (Mateo 27:7) pode insinuar a idea de que a morte de Xesús fai posible a salvación para todos os pobos do mundo, incluídos os xentís".^[28]

No Handy Book for Bible Readers ("Manual para os lectores da Biblia") de 1877 lese:^[29]

“

Argurion", "argenteus", "denarius". Esta palabra aparece en dúas pasaxes: (A) o relato da traizón do noso Señor por "trinta moedas de prata (Mat. xxvi. 15; xxvii. 3, 5, 6, 9). Normalmente considerouse que se trata de denarios mais sen fundamento suficiente. A pasaxe paralela de Zacarías (xi. 12, 13) tradúcese como "trinta [moedas] de prata, mais sen dúbida debería lerse "trinta siclos de prata", mentres que é observable que trinta moedas de prata era o prezo do sangue que debería pagarse no caso dun servente morto accidentalmente (Éxodo xxi. 32). Xa que logo, a pasaxe pódese explicar como "trinta siclos de prata", non siclos correntes, senón tetradracmas do padrón ático das cidades gregas de Siria e Fencia. Estes tetradracmas eran comúns na época do noso Señor, e deles o estatero era un espécime.

”

Algúns ven iso como un dos moitos paralelismos entre Sócrates e Xesús. Tal e como se recolle na Apoloxía, cando Sócrates foi xulgado por impío e corruptor da xuventude, os seus acusadores pediron a pena de morte. Porén, os aliados propuxeron que pagase simplemente unha multa de trinta minas.^[30]

Reliquias e referencias artísticas

Xudas devolve as trinta moedas de prata, obra de Rembrabdt (1629).

Nas escenas narrativas da Paixón, Xudas aparece con frecuencia sostendo as moedas de prata nunha bolsa, o que serve como atributo para o identificar. Ademais, as trinta moedas de prata figuran adoito como un dos "instrumentos da Paixón", sinaladamente na Baixa Idade Media, aínda sendo un dos elementos menos elixidos do grupo. Ás veces utilízase nas representacións unha bolsa de diñeiro ou unha man que sostén moedas, ou ambas as mans realizando o reconto.^[31]

Na Idade Media xurdiu, a modo de reliquias, un bo número de moedas antigas que a tradición popular identificaba como constituíntes das trinta moedas de prata, coñecidas na tradición anglosaxoa como Judas-pennies ("peniques de Xudas"), das que se de dicía que axudaban nos partos difíciles.^[32][33][34]

A tradición atribuíulle desde a Idade Media a este decadracma ser unha das trinta moedas de prata (Museo Hunt, en Limerick, Irlanda).^[35]

Tanto as hipotéticas reliquias como a súa representación na arte aparecen a partir do século XIV, máis tarde que outros elementos salientables da Paixón, como a Coroa de Espiñas ou a Lanza Sagrada. Isto débese aos novos xeitos de devoción, promovidos sinaladamente polos franciscanos, que fomentaban a contemplación da Paixón episodio a episodio, como no Via Crucis.^[36] A pedra en que se di que se contaron as moedas estaba no Palacio de Latrán, en Roma.^[37]

Unha destas moedas ás que se lles atribuíu a condición de reliquia como, presumiblemente procedente do conxunto das trinta moedas de prata, é un decadracma de Siracusa que se conserva no Museo de Hunt, en Limerick, Irlanda. A inscrición latina que se gravou no seu soporte é QUIA PRECIVM SANGVINIS EST ("Este é o prezo do sangue").^[35]

Referencias literarias

As trinta moedas aparecen na literatura de tradición cristiá en diferentes ocasións en relación coa traizón a Xesús, como neste poema de William Blane:^[38]

“

Thirty pieces of silver Burns on the traitor's brain; Thirty pieces of silver! Oh! it is hellish gain!.

”

Outro exemplo é o poema titulado "Mateo, 27.9", de Jorge Luis Borges:^[39][40]

“

La moneda cayó en mi hueca mano. No pude soportarla, aunque era leve, Y la dejé caer. Todo fue en vano. El otro dijo: "Aún faltan veintinueve".

”

A frase "trinta moedas de prata" utilízase de xeito xeral para describir o prezo ao que a xente pode chegar a vender a súa vontade.^[41] En Crime e Castigo, de Dostoievski, aparece esta idea nos trinta rublos que gaña o personaxe de Sonia por se vender.^[42][43] Na canción flok King John and the Bishop, a resposta do bispo á adiviña de canto vale o rei é "29 moedas de prata", xa que ningún rei vale igual ca Xesús. Na segunda parte da obra de obra de Shakespeare Henrique IV, a amante de Falstaff pregunta "e non me bicaches e me pediches que che trouxese trinta xilins?".^[41]

Usos actuais

Caricatura do sindicalista e senador francés Henri Tolain, visto polos socialistas como un Xudas, baixo o título de "As trinta moedas de Xudas" (1886).^[44]

A retórica que alude ás trinta moedas de prata é moi socorrida nos insultos relacionados coa traizón no ámbito relixioso, na época da Reforma. Tamén na época do Caso Dreyfus, a frase “trinta moedas acompañou o fervor antisemita de Alfred Dreyfus cando foi acusado de vender segredos militares a Alemaña.^[45]

A frase foi utilizada tamén para acusar a políticos e a artistas por venderen os seus principios ou os seus ideais, e en xeral como símbolo de traizón. Por exemplo, logo da crise constitucional australiana de 1975, varios veciños da rúa onde nacera o gobernador xeral, John Kerr, enviáronlle a este trinta moedas de prata, dado que Kerr era culpado da crise pola poboación.^[46]

Outro exemplo do uso deuse na Conferencia da Nacións Unidas de 2009, cando o voceiro de Tuvalu criticuo o documento final dicindo: "Semella que nos ofrecen trinta moedas de prata para traizoarmos o noso pobo e o noso futuro... O noso futuro non está en venda!".^[47]

En 2021, o evanxelista Franklin Graham condenou os dez congresistas republicanos nos Estados Unidos que apoiaron a destitución de Donald Trump, suxerindo que a presidenta da cámara, Nancy Pelosi, prometera "trinta moedas de prata".^[48]

Máis recentemente, en 2022, saíu á luz un vídeo no que se vía un garda fronteirizo ucraíno pagando trinta moedas de prata ao embaixador de Belarús na súa marcha, por mor do comportamento cómplice de Belarús ao permitir que Rusia invadise Ucraína a través da fronteira ucraíno-belarusa.^[49]

Notas

1. Mateo 26:15. A Biblia (www.abibliagalega.com)
2. Vincent P. B. (1998). Páxinas 126-128.
3. Bruner, F. D. (2004). Páxina 710.
4. "Semana Santa tamén na lingua". En El Correo Gallego, 12 de abril de 2020.
5. France, R. T. (2007). Páxinas 976-979.
6. France, R. T. (2007). Páxina 1.012.
7. Mateo 27:3-10. A Biblia (www.abibliagalega.com)
8. Harrington, D. J. (1991). Páxinas 384-387.
9. Feitos 1:18. A Biblia (www.abibliagalega.com)
10. Lucas 22:3-6. A Biblia (www.abibliagalega.com)
11. "ἀργύριον". En Thayer's Greek-English Lexicon of the New Testament, 1889.
12. Wiseman, D. J. (1958). Páxinas 87-89.
13. Marotta, M. E. (1995). "So-called 'Coins of the Bible". En The Celator. Vol. 9. Nº 1. Xaneiro. Páxina 41
14. Calculadora do prezo da prata. Ocu Inversiones (Ocu.org)
15. "Ancient Jewish Coins Related to the Works of Josephus". Artigo feito a partir dos libros Guide to Biblical Coins, de David Hendin, e Ancient Jewish Coinage, de Y. Meshorer.
16. Ciccone, M. A. "The role of coins in the First Revolt".
17. "The Fish and the Coin". Israel Photos III. A Collection of Phootos from Israel.
18. "γλαύξ". En Liddell, H. G.; Scott, R. A Greek-English Lexicon. 1843. Oxford University Press.
19. Tucídides. Historia da Guerra do Peloponeso. 3.17.4 (versión en inglés)
20. Ehrman, B.; Plese, Z. (2011). Páxina 553.
21. Schilder, K. (1938). Páxina 74.
22. Webb, B. (2003). Páxina 151.
23. Schilder, K. (1938). Páxina 71.
24. Xoán Calvino, no seu Comentario sobre unha harmonía entre os evanxelistas, Mateo, Marcos e Lucas, di: "A propia pasaxe amosa claramente que o nome de Xeremías foi posto por erro, no canto de Zacarías, xa que en Xeremías non atopamos nada deste tipo, nin nada que se achegue a iso"
25. Keener, C. S. (2009). Páxina 657.
26. Blomberg, C. L. "Matthew". En Beale, G. L.; Carson, D. A. (eds.) (2007). Páxina 96.
27. Hendriksen, W. (1973). Páxina 948.
28. Blomberg, C. L. "Matthew". En Beale, G. L.; Carson, D. A. (eds.) (2007). Páxina 97.
29. The handy book for Bible readers. Religious Tract Society. 1877.
30. "Plato, Apology". En West, T, G.; West, G. S. (1984). Páxina 92.
31. Schiller, G. (1972). Páxinas 190-196.
32. "The silver pieces of Judas in medieval traditions". En American Journal of Numismatics. Vol. 34. Nº 3. Xaneiro de 1990. Páxinas 69-74.
33. Hill, G. F. "Coins and Medals (Western)". En Hastings, J.; Selbie, J. A. (eds.) (2003). Páxina 703.
34. Mol, J. A. et al. (2006). Páxina 287.
35. "Dekadrachm of Syracuse / One of the thirty pieces of silver". The Hunt Museum.
36. Schiller, G. (1972). Páxinas 190-191.
37. Ginzburg, C. (2001). Páxina 68.
38. Blane, W. (1906). "Thirty Pieces of Silver". En The Silent Land and other Poems. E. Stock, Londres. Páxina 149.
39. "Jorge Luis Borges: Unas monedas". Poeticous.com
40. Borges, J. L. (1976). "Mateo, 27.9". En La moneda de hierro. Buenos Aires.
41. "Thirty Pieces of Silver". En Jeffrey, D. L. (ed.) (1992). Páxinas 765-766.
42. Dostoievski, F. (2000). Crime and punishment. Wordsworth Classics. ISBN 1-84022-430-4. páxina 17 (nota 16).
43. Leatherbarrow, W. J. (2002). The Cambridge Companion to Dostoevskii. Cambridge University Press. Páxina 98. ISBN 0-521-65473-4
44. Le Cri du peuple. 29 novembre 1886.
45. Stener, C. (2020) L'iconographie antisémite de Judas Iscariot. Books on Demand. Páxinas 422-474.
46. "Matters for Judgement : An Autobiography - Sir John Kerr". PoliticsBooks.com.au
47. "Future not for sale: climate deal rejected". En ABC News. 19 de decembro de 2009.
48. Kurvilla, D. (2021). "Evangelist Compares Republicans Who Voted For Trump's Impeachment To Judas". En HuffPost. 15 de xaneiro.
49. O embaixador de Belarús recibiu "30 moedas de prata" ao abandonar Ucraína. '30 Pieces Of Silver' As He Left Ukraine. Radio Free Europe/Radio Liberty (véxase vídeo en Youtube.com).

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Trinta moedas de prata

Bibliografía

• Baxter, R. (1823). "Christ is Sold by Judas". En Meditations For Every Day In The Year. Benziger Brothers, Nova York.
• Beale, G. L.; Carson, D. A. (eds.) (2007). Commentary on the New Testament Use of the Old Testament. Baker Academic. ISBN 978-0801026935
• Bruner, F. D. (2004). Matthew: A Commentary. Vol. 2. Eerdmans. ISBN 0-8028-2670-9
• Ehrman, B.; Plese, Z. (2011). The Apocryphal Gospels: Texts and Translations. Oxford University Press. Páxina 553. ISBN 9780199732104
• France, R. T. (2007). The Gospel of Matthew. Eerdmans Publishing. ISBN 9780802825018
• Ginzburg, C. (2001). The Enigma of Piero, Piero della Francesca. Verso Books, Londres. ISBN 1-85984-731-5
• Harrington, D. J. (1991). The Gospel of Matthew. Liturgical Press. ISBN 9780814658031
• Hastings, J.; Selbie, J. A. (eds.) (2003). Encyclopedia of Religion and Ethics, Part 6. Kessinger Publishing. ISBN 9780766136762
• Hendriksen, W. (1973). Exposition of the Gospel According to Matthew. Baker Book House. ISBN 9780801040665
• Jeffrey, D. L. (ed.) (1992). A Dictionary of biblical tradition in English literature. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3634-2
• Keener, C. S. (2009). The Gospel of Matthew: A Socio-Rhetorical Commentary. Eerdmans. Páxina 657. ISBN 978-0802864987
• Mol, J. A. et al. (2006). The Military Orders and the Reformation: Choices, state building, and the weight of tradition. Uitgeverij Verloren, Hilversum. ISBN 90-6550-913-5
• Schiller, G. (1972). Iconography of Christian Art, Vol. II. The Passion of Jesus Christ. Lund Humphries, Londres.
• Schilder, K. (1938). Christ in His Suffering. Eerdmans.
• Vincent P. B. (1998). Understanding the New Testament and Its Message. Paulist Press. ISBN 9780809137800.
• Webb, B. (2003). The Message of Zechariah. Inter-Varsity Press, Nottingham. Páxina 151. ISBN 978-0851112947
• West, T, G.; West, G. S. (1984). Four Texts on Socrates, Plato & Aristophanes. Cornell University Press. ISBN 0-8014-8574-6
• Wiseman, D. J. (1958). Illustrations from Biblical Archaeology. Tyndale Press, Londres.