Мораҡай (рус. Муракаево) — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 329 кеше[1].
Почта индексы — 453611, ОКАТО коды — 80201813005.
Халыҡ һаны
- Милли составы
Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — башҡорттар (98 %)[4].
Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө
|
Бөтә халыҡ
|
Ир-егеттәр
|
Ҡатын-ҡыҙҙар
|
Ир-егеттәр өлөшө (%)
|
Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
|
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) |
|
|
|
|
|
| 1900 йыл |
323 |
|
|
|
|
| 1920 йыл 26 август |
398 |
|
|
|
|
| 1926 йыл 17 декабрь |
|
|
|
|
|
| 1939 йыл 17 ғинуар |
325 |
|
|
|
|
| 1959 йыл 15 ғинуар |
310 |
|
|
|
|
| 1970 йыл 15 ғинуар |
|
|
|
|
|
| 1979 йыл 17 ғинуар |
|
|
|
|
|
| 1989 йыл 12 ғинуар |
291 |
|
|
|
|
| 2002 йыл 9 октябрь |
293 |
|
|
|
|
| 2010 йыл 14 октябрь |
329 |
169 |
160 |
51,4 |
48,6
|
Халыҡ һаны буйынса аңлатма
төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
- Район үҙәгенә тиклем (Асҡар): 79 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Байым): 12 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мораҡай): 2 км
Урамдары
- Дуҫлыҡ урамы (рус. Дружбы (улица)}})
- Көркәктау урамы (рус. Куркактау (улица)}})
- Тыныслыҡ урамы (рус. Мира (улица)}})
- Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица)}})
- Салауат Юлаев урамы (рус. Салавата Юлаева (улица)}})
- Үҙәк урам (рус. Центральная (улица)}})
- Ямантау урамы (рус. Ямантау (улица)}})[5]
Тарихы
Ауылға Верхнеурал өйәҙе Күбәләк улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала, 1786 йылдан алып билдәле. Тәүге төпләнеүсенең исеме менән аталған, уның улдары Сынбулат, Иманһары, Мәүлит, Ҡаҙыбай Мораҡаевтар билдәле[6].
Мураҡайҙа V ревизияла 26 йорт була. Унда 88 ир-егет һәм 96 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән. 1834 йылда — 293, 1859—290, 1920 йылда — 398 кеше йәшәгән.
Мораҡайҙың улдары Сынбулат (1775 йылғы), Иманһары (1832 йылда Себергә һөргөнгә ебәрелгән), Мәүлит менән Ҡаҙыбай атаһының ауылында йәшәгән.
Халыҡтың төп шөғөлө — ярым күсмә малсылыҡ. 48 йорт хужалығында (204 кеше) 115 ат, 100 һыйыр, 200 һарыҡ, 50 кәзә булған. Ауыл хужалығы бик аҙ кешегә таныш булған. 1843 йылда бында 88 бот ужым һәм 224 бот яҙғы иген сәселгән[7].
1900 йылда халыҡ һаны 323 кеше тәшкил итә, 1920 йылда — 398 кеше, 1939 йылда — 325 кеше, 1959 йылда — 310 кеше, 1989 йылда — 291 кеше, 2002 йылда — 293 кеше, 2010 йылда — 329 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002 йыл буйынса). Башланғыс мәктәп (Яңы Балапан ауылы урта мәктәбе филиалы), фельдшер-акушерлыҡ станцияһы, клуб, мәсет эшләй[8].
Тәбиғәт ҡомартҡылары
Мораҡай ҡурғандары һәм Көркәк тауҙары[9]
Видеояҙмалар
- Башҡортостан. Әбйәлил районы Мураҡай ауылы.[10]
Иҫкәрмәләр
.svg)
.png)
