Күсем руднигы

Ауыл
Күсем руднигы Күсем руднигы
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Әбйәлил районы
Координаталар	53°36′26″ с. ш. 58°39′22″ в. д.^HGЯO
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 201 834 008
ОКТМО коды	80 601 434 106
Күсем руднигы

Күсем руднигы (рус. Кусимовского Рудника) — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 342 кеше^[1]. Почта индексы — 453613, ОКАТО коды — 80201834008.

Халыҡ һаны

Халыҡ иҫәбе
2002[2]	2009[2]	2010[3]
352	↘316	↗342

Халыҡтың тарихи иҫәбе: 1939 йылда —811 кеше; 1959—1296 кеше; 1989—735 кеше (Иҫкәрмә: 1939—1994 йылдарҙа халыҡ иҫәбе Зелёный Поляна ауылы халҡын үҙ эсенә ала, 1960—1994 йылдарҙа шулай уҡ Геологоразведка ауылы халҡы ла инә)^[4].

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса башҡорттар 39 %, урыҫтар 57 % тәшкил итә^[5].

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	342	150	192	43,9	56,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Асҡар): 39 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ташбулат): 10 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Ташбулат): 10 км

Тарихы

Күсем руднигы торамаһына 1930 йылдарҙа нигеҙ һалына. 2005 йылда ауыл статусы бирелә.

Күсем руднигында марганец мәғдәне сығарған. Әбйәлил районында урынлашҡан. Мәғдәндең тәүге партияһы 1916 йылда алына. Рудник 1930 йылдан алып асыҡ ысул менән, 1935 йылда — шахта ысулы менән эшкәртелә. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында 350-гә яҡын кеше эшләгән, айына 4-5 мең тонна мәғдән сығарылған. 1957 йылда Күсем руднигы ябыла. Продукцияһы Магнитогорск металлургия комбинатына ебәрелгән^[6].

Урамдары

• Алексей Павлов урамы (рус. Алексея Павлова (улица))
• Әхмәт Зәки Вәлиди урамы (рус. Ахмет Заки Валиди (улица))
• Тимер юл урамы (рус. Железнодорожная (улица))
• Матросов урамы (рус. Матросова (улица))
• Яр буйы урамы (рус. Набережная (улица))
• Еңеү урамы (рус. Победы (улица))
• Рәүеф Дәүләтов урамы (рус. Рауфа Давлетова (улица))
• Мәктәп урам (рус. Школьная (улица))ref>https://www.gosspravka.ru/02/053/000060.html Улицы]</ref>

Сәйәхәт күрһәткесе

• Яҡтыкүл юл күрһәткес^[7]

Видеояҙмалар

• Күсем. Минералдар^[8]

Иҫкәрмәләр

1. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
2. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
3. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан  (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
4. Кусимовского Рудника, село  (билдәһеҙ). Башкирская энциклопедия. 2019 йыл 24 декабрь архивланған.
5. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — приложение в формате Excel 2016 йыл 4 март архивланған..
6. КУСИМОВСКИЙ РУДНИК
7. банное путеводитель
8. Минералы вокруг нас. Кусимовский рудник