Ballıqaya qətliamı

Ballıqaya qətliamı
Qarabağ münaqişəsi
Ballıqayada soyqırım günü: Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğunda Memorial Soyqırım Muzeyində soyqırıma aid hadisədən sonra çəkilmiş bir neçə şəkildən düzəldimiş kollaj
Tarix	28 avqust 1992-ci il
Yeri	Ballıqaya, Goranboy rayonu, Azərbaycan
Səbəbi	Ərazidə məskunlaşan dinc əhali arasında vahimə yaratmaq.
Nəticəsi	Dinc sakinlər arasında çox sayda şəhid və yaralanlar oldu.
Ərazi dəyişikliyi	Ərazidə dinc əhalinin yaşamasına son qoyuldu.
Ümumi itkilər
24 nəfər şəhid, 5 nəfər ağır yaralı, 4 nəfər yüngül xəsarət

Ballıqaya qətliamı — Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin yaratdığı diversiya qrupunun 28 avqust 1992-ci il tarixdə dinc əhaliyə qarşı soyqırımı.^[1]

Hadisə öncəsi

1992-ci ilin may ayının 18-dən sonra Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən ərazisi işğal edilmiş Laçın rayonundan olan məcburi köçkünlər Abdullayev Abdulla Bədəl oğlunun, Hümbətov Vəzir İsmayıl oğlunun, Məhərrəmov Kamil İbrahimxəlil oğlunun, Məhərrəmov Cəmil İbrahimxəlil oğlunun, Mehdiyev Binnət Hümbət oğlunun, Mehdiyev Hümbət Əbülqasım oğlunun, Mehdiyev Məhəmməd Əbülqasım oğlunun, Mehdiyev Rəhbər Məhəmməd oğlunun ailələri Laçın rayonunun işğalından sonra^[2] Xanlar rayonunun (Göygöl rayonu) ərazisində, Murovdağın ətəklərində, Sarıqaya deyilən ərazidə doğma yurda — Laçına dönmək ümidi ilə müvəqqəti məskunlaşdılar^[3][4][5].

Alməmmədov Şəmil Alməmməd oğlunun və Alməmmədov Səxavət Şəmil oğlunun ailələri isə Xızı rayonunun Fındığan kəndində məcburi köçkün kimi məskunlaşdı.

1992-ci ilin avqust ayının son günlərində məcburi köçkünlük həyatı yaşayan, Azərbaycanın fərqli bölgələrində məskunlaşan, yaxın qohumluq münasibətləri olan bu ailələr məskunlaşdıqları ərazilərin heyvandarlıq üçün əlverişsiz olduğundan məsləhətləşmələr apardıqdan sonra heyvandarlıq üçün daha əlverişli şərait yaratmaq məqsədilə Goranboy rayonunun Ballıqaya kəndinin ərazisində yerləşən Gülüstan meşəsi adlanan ərazisində alaçıqda (çadırda) məskunlaşdılar.^[6]

Hadisə günü

Məskunlaşdıqdan üç gün sonra 28 avqust 1992-ci il tarixdə səhər saat 5 radələrində Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin yaratdığı diversiya qrupunun 10-12 nəfər üzvü alaçıqları xüsusi amansızlıqla, iri çaplı silahlardan və qumbaraatanlardan atəşə tutdu. Atəş nəticəsində dinc sakinlərdən 24 nəfər şəhid oldu^[7].

Qətliamın canlı şahidlərindən olan Züleyxa Abdullayevanın Hərbi Prokurorluğun Memorial Soyqırım Muzeyinin arxivində saxlanılan şahid ifadəsində deyilir:

1992-ci il 27 avqust tarixindən 28 avqust tarixinə keçən gecə saat 5 radələrində güllə səslərinə ayıldıq. Ailə üzvlərim və mən finski evin sol otağında yatmışdıq, sağ otaqda isə Hümbətov Vəzir və onun ailəsi qalırdı. 6 uşağı və yoldaşı. Ev hər tərəfdən müxtəlif silahlardan atəşə tutulurdu. Birdən Hümbətov Vəzirin ailəsinin qaldığı otağın yandığını gördüm. Atəş səsləri təxminən yarım saat davam etdi. Biz səsimizi çıxarmadıq deyə, təsadüf nəticəsində sağ qaldıq. Züleyxa Abdullayeva[8]

Alaçıqları xüsusi qəddarlıqla atəşə tutan Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin yaratdığı diversiya qrupunun üzvləri heç kəsin sağ qalmadığını zənn etsələrdə təsadüf nəticəsində ailə üzvlərindən Məhərrəmov Yaqub Cəmil oğlu, Abdullayeva Züleyxa İbrahimxəlil qızı, Alməmmədova Şəhla Məhəmməd qızı, Mehdiyeva Lamiyyə Rəhbər qızı, Mehdiyeva Elxan Rəhbər oğlu, Mehdiyeva Məhəmməd Rəhbər oğlu, Məhərrəmov Xoşbəxt Kamil qızı, Muradova Xuraman Məhəmməd qızı ağır və yüngül olmaqla müxtəlif dərəcədə zədələr almışdılar. 5 nəfər ağır yaralandı, 4 nəfər isə yüngül xəsarətlər aldı^[9].

Hadisə zamanı hər iki valideynini itirən 3 az yaşlı uşaq xəsarət almışdır^[10].

Soyqırım qurbanları

№	Soyadı, adı, atasının adı	Təvəllüdü	Doğum yeri	Yaşı	Dəfn olunduğu yer
1	Abdullayev Abdulla Bədəl oğlu	1934	Nağdalı, Laçın rayonu	58	Qaradəmirçi, Bərdə rayonu
2	Abdullayev Fərman Abdulla oğlu	20.03.1962	Nağdalı, Laçın rayonu	30	Qaradəmirçi, Bərdə rayonu
3	Abdullayeva Səadət Abdulla qızı	01.12.1973	Nağdalı, Laçın rayonu	19	Qaradəmirçi, Bərdə rayonu[11]
4	Alməmmədova Kəmalə Şəmil qızı	12.03.1976	Nağdalı, Laçın rayonu	16	Tumaslı, Bərdə rayonu
5	Alməmmədova Minarə Əbülqasım qızı	1930	Nağdalı, Laçın rayonu	62	Tumaslı, Bərdə rayonu
6	Alməmmədova Zeynəb Şəmil qızı	02.02.1972	Nağdalı, Laçın rayonu	20	Tumaslı, Bərdə rayonu
7	Hümbətov Bəxtiyar Vəzir oğlu	23.01.1982	Nağdalı, Laçın rayonu	10	Güllücə, Ağdam rayonu
8	Hümbətov Canpolad Vəzir oğlu	06.03.1992	Nağdalı, Laçın rayonu	6 aylıq	Güllücə, Ağdam rayonu
9	Hümbətov Elçin Vəzir oğlu	09.01.1980	Nağdalı, Laçın rayonu	12	Güllücə, Ağdam rayonu
10	Hümbətov İsmayıl Vəzir oğlu	22.02.1984	Nağdalı, Laçın rayonu	8	Güllücə, Ağdam rayonu
11	Hümbətov Nəbati Vəzir oğlu	01.02.1986	Nağdalı, Laçın rayonu	6	Güllücə, Ağdam rayonu
12	Hümbətova Gülnar Vəzir qızı	20.02.1988	Nağdalı, Laçın rayonu	4	Güllücə, Ağdam rayonu
13	Hümbətova Hürzaman Qara qızı[12]	10.09.1959	Nağdalı, Laçın rayonu	33	Güllücə, Ağdam rayonu
14	Mehdiyev Fikrət Hümbət oğlu	10.10.1961	Nağdalı, Laçın rayonu	31	Nazırlı, Bərdə rayonu
15	Mehdiyev Hümbət Əbülqasım oğlu	1930	Nağdalı, Laçın rayonu	62	Nazırlı, Bərdə rayonu
16	Mehdiyev Mehdi Hümbət oğlu	01.01.1973	Nağdalı, Laçın rayonu	19	Nazırlı, Bərdə rayonu
17	Mehdiyev Rəhbər Məhəmməd oğlu	1953	Nağdalı, Laçın rayonu	39	Nazırlı, Bərdə rayonu
18	Mehdiyeva Ayna Hümbət qızı	30.10.1967	Nağdalı, Laçın rayonu	25	Nazırlı, Bərdə rayonu
19	Mehdiyeva Bəyim Aydın qızı	1959	Şamkənd, Laçın rayonu	33	Nazırlı, Bərdə rayonu
20	Mehdiyeva Gülayə Əli qızı	1925	Şamkənd, Laçın rayonu	67	Nazırlı, Bərdə rayonu
21	Mehdiyeva (Məhərrəmova) Qənirə İbrahimxəlil qızı	1935	Nağdalı, Laçın rayonu	57	Nazırlı, Bərdə rayonu
22	Kəlbalıyeva Nübar Muradxan qızı	01.12.1952	Kürdhacı, Laçın rayonu	40	Nazırlı, Bərdə rayonu
23	Mehdiyeva Suraya Məhəmməd qızı	14.09.1956	Nağdalı, Laçın rayonu	36	Nazırlı, Bərdə rayonu
24	Vəliyeva Zeynəb Hüseyn qızı	1882[13]	Nağdalı, Laçın rayonu	110	Tumaslı, Bərdə rayonu

Cinayət işinin açılması

Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinin 103-cü - soyqırım, 107-ci - əhalini deportasiya etmə və ya məcburi köçürmə, 113-cü - işgəncə, 115-ci - müharibə qanunlarını və adətlərini pozma, 116-cı - silahlı münaqişə zamanı beynəlxalq humanitar hüquq normalarını pozmaq, 120-ci - qəsdən adam öldürmə, 214-cü - terrorçuluq və digər müxtəlif maddələrlə müvafiq şəxslər təqsirləndirilən şəxs qismində cəlb olunmuş, barələrində məhkəmənin qərarları ilə həbs qətimkan tədbiri seçilmiş və axtarışlarının təmin edilməsi üçün müvafiq sənədlər İnterpolun Azərbaycandakı bürosuna və Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Cinayət-Axtarış İdarəsinə göndərilmişdir.^[14]

Hadisədən sonrakı illər

Ermənilər tərəfindən törədilmiş bu soyqırım hadisəsinə aid açılmış cinayət işinin materialları və faktlar Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorluğunda Memorial Soyqırım Muzeyində qorunub saxlanılır^[15].

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 17 sentyabr 1996-cı il tarixli 125 saylı qərarı ilə Laçın rayonunun Nağdalı kənd klubuna Mehdiyev Rəhbər Məhəmməd oğlunun adı verilmişdir^[16].

İstinadlar

1. Mir Cəfər, Bərdə şəhidləri, Bakı, Sabah, 2005. səh. 240-241
2. Xəzər TV. "Ballıqaya qətliamından 29 il ötür" (az.). Youtube.com. 27.08.2021. 2022-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-27.
3. "Sultan hümbətov, Ballıqayada soyqırım". 2016-08-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-26.
4. Ballıqayada soyqırım^{[ölü keçid]}
5. Ballıqayada soyqırım^{[ölü keçid]}
6. Sultan Hümbətov. "Nağdalı kəndi". Laçın yurdu (az.). Bəxtiyar-4. 1(19). 2016: 16.
7. "Şəhidlərimiz and yerimiz". Laçın yurdu (az.). Bəxtiyar-4. 2 (9). 2013.
8. Real TV. "Ballıqayanı qanlıqayaya çevirənlər" (az.). Youtube.com. 28.08.2020. 2022-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-28.
9. "qlobal.az, Ballıqayada soyqırım". 2020-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-26.
10. Sultan Hümbətov. "Ballıqayada soyqırım". Laçın qəzeti (az.). "Ekspres Servis". 09(11967). 16 avqust 2016-cı il: səh.3.
11. İctimai TV. "Ballıqaya qətliamının növbəti ildönümüdür" (az.). Youtube.com. 26.08.2020. 2022-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-27.
12. AzTV. "Ermənistanın insanlığa qarşı törətdiyi daha bir cinayət - Ballıqaya faciəsindən 30 il ötür" (az.). Youtube.com. 26.08.2022. 2022-08-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-27.
13. İctimai TV. "Ballıqaya faciəsindən 28 il ötür" (az.). Youtube.com. 28.08.2020. 2022-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-28.
14. Real TV. "Ballıqaya qətliamından 29 il ötür" (az.). Youtube.com. 27.08.2021. 2022-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-27.
15. "1992: Ermənilərin daha bir qətliamı üzə çıxdı" (az.). axar.az. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 iyun 2021.
16. "Ballıqayada soyqırım". 2016-11-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-26.

Xarici keçidlər

• Hərbi Prokurorluq: Ballıqaya qətliamı ilə bağlı istintaq-əməliyyat tədbirləri davam etdirilir