Kulun Beg (Çince:Pai Mei, Türkiye Türkçesi sesletimi: Kulun Bey), Özmiş Kağan'ın ölümüyle yıkılan İkinci Göktürk Kağanlığı'nı yeniden canlandırmak isteyen, Türk asilzadesidir.[1] Kağan, değildir. Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından öldürülmesiyle, fiilen biten Göktürk Kağanlığı, hukuki olarak da son bulmuştur.[2]
Sözcük kökeni
Kulun, Eski Türkçede "tay" anlamına gelmektedir.[3]
Yaşamı
Özmiş Kağan'ın Basmiller tarafından infaz edilmesinden sonra; kağanlığın yönetimini eline almak istemiştir. Ancak, Özmiş ile bağlantısı açık değildir. Taşağıl'a göre,[4] Özmiş'in oğludur. Gumilev ise Özmiş Kağan'ın kardeşi olduğunu düşünmektedir.[5]
Kulun Beg, 744'te kağanlığını ilan ettiyse de; bu dönemde Orta asya bozkırlarının hâkimi Uygurlar, Basmiller ve Karluklar tarafından ele geçirilmiştir. Bu yüzden onun kağanlık ilanı, bir butlan olarak değerlendirilmiştir. Çin İmparatoru Xuanzong'un, Türk Kağanlığı'ndan kalan son izleri de yok etme politikası sonucunda, general Wang Chung ssu tarafından Kulun Beg üzerine sefer düzenlenmiştir. Wang Chung ssu, bu seferle Türk ordusunun doğu kanadını yenmiştir.[4] Buna rağmen Kulun Beg kaçmayı başarmıştır. Ancak Uygurlar tarafından yakalanarak, 745'te Özmiş gibi asılarak öldürülmüştür.
Ölümünden sonra
Kulun Beg'in ölümünden sonra kimse kağanlık iddiasında bulunmadı. Bilge Kağan'nın eşi ve Tonyukuk'un kızı Çin'e sığındı. Burada, konçuy (prenses) unvanı ile onurlandırılarak; Çin hükümdarı tarafından Türk boylarının hükümdarı olarak atandı.[5] Taşağıl'a göre, Türk Kağanlığı yıkılsa da; Çin kaynaklarında 941'e kadar bu devletin hukuki varlığından söz edildi.[4]
Kaynakça
- ^ Rıza Zelyut (2007), Yabancı kaynaklara göre Türk kimliği - Sayfa 260
- ^ Bauer, Susan Wise (2010). The History of the Medieval World: From the Conversion of Constantine to the First Crusade. W. W. Norton & Company. p. 238. ISBN 978-0-393-05975-5
- ^ Gabain, Eski Türkçenin Grameri, TDK Yayınları.
- ^ a b c Ahmet Taşağıl: Göktürkler, AKDTYK Yayınları, Ankara, 2012, ISBN 978-975-16-2460-4 pp.359-62
- ^ a b L.M.Gümilev :Eski Türkler, trans:Ahsen Batur, Selenge yayınları, İstanbul, 2002, ISBN 975-7856-39-8, OCLC 52822672, P.441, 564
